Fundamentele Wijsbegeerte

Abschattung

HUSSERL:
\= We nemen aspecten waar en zetten ze om naar dingen d.m.v. synthese. vb. we zien voorkant boekentas dus we zien een boekentas. Inwendige horizon \= de aspecten die je niet ziet. Uitwendige horizon \= restgegeven van de WKH.
\=\> intersubjectieve synthese (\= ervaringen samenleggen)

Accidenten

ARISTOTELES:
\= toevallige en veranderlijke eigenschappen die zich verbinden met een substantie. Samen vormen zij 10 (9+1) basisperspectieven in het spreken en denken.

Act

ARISTOTELES:
\= de actuele toestand
\= elke substantie

Aequalitas \= gelijkheid

THOMAS VAN AQUINO
\= de gelijkheid in sociale relaties, gaat gepaard met rechtvaardigheid
vb eerlijk loon, vb niet relatie staat-burger

Afbeeldingstheorie

WITTGENSTEIN I
\= waarheid is de overeenkomst v/d uitspraak met een stand van zaken in de WKH

Agnosticisme

KANT
\= stelt dat over grote thema's van de metafysica nooit zekere kennis kan worden bereikt. Wie dit toch probeert komt onvermijdelijk terecht in een transcendentale schijn en zal zichzelf tegenspreken

Aisthesis \= waarneming

KANT
Analyse v/h kenproces: fase 1: transcendentale esthetiek:
\= prikkels gewaarworden dmv zintuiglijke waarneming

Allegorie

HERMENEUTIEK
\= letterlijk: iets op een andere manier uitdrukken
\= de achterliggende betekenis achter een tekst, achterhalen via allegorische interpretatie, deze ontmaskert de tekst als metafoor.
School van Alexandrië

Anagogisch

HERMENEUTIEK
\= voor zover de betekenis verwijst naar het toekomstperspectief van de hemelse bestemming

Anamnèsis \= wederherinnering

PLATO
Voor de geboorte bevonden we ons in een ideeënwereld, bij de geboorte gaan deze ideeën verloren. Deze ideeën kunnen terug geactiveerd worden door wederherinnering.

Ancilla theologiae

AUGUSTINUS (philosophia christiana)
\= de dienstmeid van de theologie
\= verwijst naar de filosofie die wordt gezien als een complement is van het geloof, een geloofsovertuiging op zoek naar een rationele verantwoording

Andreia \= dapperheid

PLATO
\= eigen deugd van het vurige deel van de ziel
\= deugd van de helpers, die de afweer van gevaar moeten regelen binnen de staat

Anschauung

KANT
Analyse v/h kenproces: fase 1: transcendentale esthetiek:
\= waarneming, bekomen door het opleggen van ruimte en tijd om zo prikkels te ordenen

Antropocentrisme

\= mens is het middelpunt van het bestaan
mens \= dragende onderbouw van de werkelijkheid

Apatheia

STOICISME (Stoa)
\= leven zonder passies
\= leven overeenkomstig de natuur + verlangens beheersen door redelijkheid

Areopaag

Locatie in de Griekse mythologie

Arianisme

Ketterse opvatting v/h Christendom: stelt dat Christus niet goddelijk is, maar slechts godgelijk

Auctoritas

AUGUSTINUS
\= gezaghebbende bronnen, konden in argumentatie worden ingeroepen ter versterking eigen positie.
\= blootgelegde traditionele waarheid, neergeschreven met als doel nuttig gebruik v/h nageslacht

Aufklärung

KANT
\= Verlichting \= gedachtestroming a/h eind v/d 18e E
vond dat elke mens individueel de verantwoordelijkheid voor zichzelf moest opnemen en zijn eigen leven moest ordenen

Auslegung

HEIDEGGER
\= interpretatie \= uitleggen van de mogelijkheden die vooraf verstaan worden
\= iets als iets zien

Basileus

\= koning die ook hoogste religieuze functie had

Befindlichkeit

HEIDEGGER
\= affectiviteit \= passieve kant van de beleving, het overkomt ons
\= ontologische structuur die ontische structuur 'Stemming' mogelijk maakt

Begeervermogen

PLATO
\= vermogen van de ziel met matigheid/zelfbeheersing als bijhorende deugd (concupiscibile)
Komt terug bij deugden Thomas v Aquino (epithumètikon)

Gesloten bewustzijn

DESCARTES +. LOCKE
\= enkel zeker van eigen bestaan, maar van de buitenwereld enkel kan affirmeren wat zich af en toe aan hem toont

Werkingshistorisch bewustzijn

GADAMER
\= door de geschiedenis geaffecteerd + zich bewust van deze beïnvloeding
impliceert geslotenheid én openheid: we kunnen ons niet uit de geschiedenis losmaken MR we kunnen het wel verstaan

Probleem van de brug

DESCARTES
\= brug tussen de innerlijke wereld (res cogitans) en de buitenwereld (res extensa) kan niet gevormd worden door schrik voor de kwade geest, die ervoor kan zorgen dat wat je zelf ervaart als helder en welondersheiden niet beantwoordt aan iets in de WKH
gaat enkel over puur abstracte begrippen

Categorie

ARISTOTELES + KANT
\= structuur van ons verstand + WKH, bevat substantie en accidenten
Kant: corresponderen met oordeelsvormen

causa efficiens \= bewerkende oorzaak

ARISTOTELES
\= 1 v/d 4 oorzaken van echte kennis, wijst op de maker van iets
andere 3: formele oorzaak, materiële oorzaak, doelsoorzaak

Curiositas \= nieuwsgierigheid

AUGUSTINUS
\= gaat gepaard met hoogmoed, Augustinus heeft er dus een afkeer van

Dasein

HEIDEGGER
\= er zijn \= duidt aan wat mens wel/niet is
bestaan ligt in kunnen-zijn dus existentie voor essentie

Deconstructie

DERRIDA
\= constructie blijft bestaan MR evidenties in vraag stellen
concentreren op wat tekst niet zegt (focus op marge)

Dèmoi

\= geografische districten waarin Athene vanaf 6e E v.C. werd ingedeeld

Dialectiek

\= redeneervorm die d.m.v. tegenstellingen naar waarheid probeert te zoeken
\= metafysica volgens dewelke het denken en de wereld veranderen ten gevolge van tegenstellingen

Differentie (Derrida)

DERRIDA
\= het eeuwige uitstel van betekenis, teken verwijst altijd naar andere tekens

Dikaiosunè \= rechtvaardigheid

PLATO
\= overkoepelende deugd van de drie delen van de ziel
\= borg voor de juiste orde en harmonie tussen leiders, helpers en werkers in de staat

Doxa \= mening

PLATO
\= opvattingen die we doorgeven aan onze kinderen, maar we kunnen niet aangeven waarom ze gefundeerd zijn en dus uitermate kwetsbaar.
Oplossing: stabiele morele staatsorde

Egypticisme

NIETZSCHE
\= filosofen hebben van de levende WKH begrippenmummies gemaakt \= het concrete leven doodgedrukt in abstracte constructies

Eidos \= vorm

PLATO
\= dit zijn ideeën, universele begrippen, van Plato, die we willen achterhalen in de kennis.
\= vaste ijkingspunten die ons toelaten de wereld te begrijpen, bestaan afzonderlijk in de ideeënwereld

Eindigheid

HEIDEGGER (hedendaagse filosofie)
\= eindigheid van het concrete bestaan \= sterfelijkheid

Einklammern

HUSSERL
\= tussen haakjes zetten van vooronderstellingen om zo de dingen zelf te bekomen
1e epochè: objectivisme van de wereld
2e epochè: elke mogelijke ingesteldheid \= fenomenologische reductie
zo bekomen we fenomenen

Einstellung

HUSSERL
\= de ingesteldheid/constructie die we bij het einklammern tussen haakjes zetten.

Empirisme

LOCKE
\= stelt de zekerheid over de WKH buiten ons, en dus ware kennis, enkel wordt verworven door zintuiglijke waarneming
\= vertrekt vanuit gesloten bewustzijn, er zijn geen ingeboren ideeën

Empyreum

Middeleeuwse (aristotelische) natuurfilosofie
\= hemelsfeer boven vaste sterren, waar zich de zielen van de uitverkorenen bevinden

Entelechie

ARISTOTELES
\= de volmaakte realisering van de vorm en dus het bereiken van het doel
(binnen de act en potentie)

Entschlossenheit

HEIDEGGER
\= openheid en vastberadenheid \= existentiaal
heeft 3 structuurmomenten: affectiviteit en stemming / verstaan / taligheid

Entwurf

HEIDEGGER
\= toekomst \= zelf je mogelijkheden verwezenlijken
- jemeinigkeit \= mijn bestaan is het mijne
- authenticiteit \= essentie

Epicurisme

EPICURUS
\= stelt dat geluk verworven wordt door het bevredigen van verlangens + verborgen leven
soorten verlangens: oneindige / van nature noodzakelijke / niet-natuurlijke en niet noodzakelijke

Epikouroi (helpers)

PLATO
\= behartigen de taken van leger en politie binnen de morele staatsorde, met als overeenkomstige deugd dapperheid

Epistèmè (wetenschap)

ARISTOTELES
\= weten/kennis in zijn theoretische aspiraties, het gaat om universele principes, die voor iedereen in gelijke mate en op dezelfde manier toegankelijk zijn

Epochè

HUSSERL
\= het halthouden bij het einklammern
1e epochè: objectivisme van de wereld
2e epochè: elke mogelijke ingesteldheid \= fenomenologische reductie
zo bekomen we fenomenen

Erlebnis

DILTHEY
\= de geestelijke belevenis die aan de basis van elk teken ligt, indirect gegeven via materiële expressies

Essentie

\= het wezen, de vorm
\= universeel begrip
filosofen zijn het er niet over eens of de essentie voor de existentie komt of andersom
vb. TvA: essentie voor existentie
vb Sartre: existentie voor essentie

Eudaimonia \= geluk

ARISTOTELES
\= hoogst mogelijke doeleinde van de mens
\= praxis \= doen omwille van de handeling zelf
\= praktische levenswijsheid, 'weten hoe' centraal (dmv ervaring)

Exemplaria (modellen)

AUGUSTINUS
\= modellen van de geschapen dingen, die in alle eeuwigheid in de goddelijke geest aanwezig zijn. De mens kan deze eeuwsige waarheden kennen door in het particuliere, het universele te herkennen. Ze zijn enkel kenbaar wanneer God ons verstand verlicht

Existentialen

HEIDEGGER
\= opdrachten die het Dasein moet vervullen
\= dieptestructuren die oppervlaktestructuren mogelijk maken
\= ontologische structuren van het Dasein, maakt ontische structuur mogelijk

Existentie

\= zijnsact
\= reële bestaan van de dingen
filosofen zijn het er niet over eens of de essentie voor de existentie komt of andersom
vb. TvA: essentie voor existentie
vb Sartre: existentie voor essentie

Facticiteit

HEIDEGGER
\= feitelijkheid \= de wereld bestond al toen we erin geworpen werden

Facultas \= vermogen

THOMAS VAN AQUINO
\= de technische vaardigheid/capaciteit om een bepaalde handeling te stellen/inzicht te verwerven

Fenomenologsiche reductie

HUSSERL
\= bij het einklammern in de 2e epochè, nemen we elke mogelijke ingesteldheid en voraussetzungen weg, hierdoor houden we enkel fenomenen over

Flatus vocis \= het blazen van de stem

WILLEM VAN OCKHAM
\= de namen voor de concrete dingen, er bestaan geen universele, algemene dingen buiten de geest

forma subsistens \= op zichzelf bestaande vorm

THOMAS VAN AQUINO
\= substantie met enkel een vorm en zijnsact
vb engelen, ziel

Fysicalisme

CARNAP
\= alle uitspraken over zogenaamde physische verschijnselen moeten omgezet worden naar natuurkundige taal, lichamelijke toestanden en processen, om wetenschappelijk aanvaard te zijn.

Geworfenheit

HEIDEGGER
\= het dasein wordt in de wereld geworpen, die al voor hem bestond.

Grundbefindlichkeit

HEIDEGGER
\= angst \= een van de drijvende motoren van ons bestaan
\= de angst voor het niets doet ons streven naar een authentiek bestaansonderwerp

Hellenisme

\= het overnemen van de Griekse cultuur door niet-Griekse volkeren en dus de verspreiding ervan

Hermeneutiek

\= interpretatieleer adhv intratekstuele elementen of allegorische interpretatie
interpreteren van historische bronnen

Heteronomie

DERRIDA
\= de plicht hebben te gehoorzamen aan wetten zonder er zelf inspraak in te hebben
vb verkeersregels

Hexis \= houding

ARISTOTELES
\= karakterhouding die wordt verworven door oefening, opvoeding en natuurlijke aanleg. Hierdoor zijn we in staat zelf keuzes te maken over wat ons te doen staat in concrete omstandigheden

Hinterwelt

NIETZSCHE
\= achterwereld \= werkelijke wereld achter de concrete werkelijkheid, zonder veelheid en chaos

Historicisme

POPPER
\= belangrijkste doel: voorspellen van de geschiedenis, dit bereiken door ontdekken van ritmen, tendensen, patronen
2 kampen: evolutieproces menselijke beschaving is uniek // geen uniek evolutieproces, enkel organisch basispatroon

Historisme

\= opvatting dat alles tijdgebonden is
historisering van het subject om het object te begrijpen

Homo mensura \= mens als maat

PROTAGORAS
\= mens is de maat van alle dingen

Horizon (inwendige + uitwendige)

HUSSERL
\= bereik
- Inwendige horizon \= alle mogelijke standpunten die ik tegenover een bepaald object kan innemen)
- Uitwendige horizon \= alle mogelijke objecten die met het waargenomen object in relatie staan

Humiliatio intellectus \= bescheidenheid v/h verstand

BACON
\= bescheiden opstellen van het denken, de natuur aan het woord laten en gegevens verzamelen dmv observatie

Hylemorfisme

ARISTOTELES
\= verhouding tussen vorm en materie, deze kunnen niet op zichzelf bestaan. Vorm op zich is wel kenbaar. Kennis verwerven dmv dematerialisering + desindividualisering

Idealisme

KANT + HEGEL
\= opvatting dat alleen ideeën de ware werkelijkheid zijn

Ideologie

\= geheel van definitieve zekerheden die het bestaan ordenen

Illuminatie

AUGUSTINUS
\= de verlichting van het verstand \= wanneer God ons toelaat in Zijn denken door te dringen en ons in staat stelt de waarheid te zien van de universele begrippen

Impression

HUME
\= indrukken in de geest, ontstaan door waarneming, een idee is de herinnering aan een impression

Integraal aristotelisme

\= filosofische doctrines gebaseerd op Aristoteles die zich niet bekommeren om hun verzoenbaarheid met het geloof
Deze worden in de 13e E aan banden gelegd

Intentionaliteit

HUSSERL
\= het bewustzijn wordt primair gekenmerkt door een openheid op de dingen
\= fenomeen + bewustzijn \= onafscheidelijk

Irascibile \= weerstreefvermogen

THOMAS VAN AQUINO
\= dapperheid \= een van de deugden van het zintuiglijke streven

kèpos \= tuin

EPICURISME
\= Epicurus vernoemde zijn school naar de tuin waarin hij met zijn vrienden terugtrok. zijn slogan is "leef verborgen"

Kosmopolitisme

\= de rijken noemen zichzelf 'wereldburgers' aangezien zij vinden dat de hele kosmos hun polis is

Lathe biosas \= leef verborgen

EPICURUS
\= slogan van het epicurisme

Levensvorm

WITTGENSTEIN II
\= geheel van gemeenschappelijke elementen die in de communicatie worden voorondersteld \= typische gedragingen, gebruiken

Leefwereld

\= wereld waarin we ons altijd bevinden alvorens we ons als denkend subject affirmeren

Linguistic turn

RORTY (en Wittgenstein)
\= taal vormt de werkelijkheid

logos

\= rede \= uitleg
\= rationele verklaring

Lumen naturale \= natuurlijk licht van de rede

\= hiermee kan de menselijke geest zichzelf verlichten met behulp van denk-principes die de basis vormen voor elke denkact

Maieutiek

PLATO
\= Socrates is de vroedvrouw die het reeds aanwezige mee geboren laat worden, hij brengt de idee ter herinnering

Malin génie

DESCARTES
\= kwade geest \= kan ervoor zorgen dat wat je zelf ervaart als helder en welondersheiden niet beantwoordt aan iets in de WKH
gaat enkel over puur abstracte begrippen

das Man

HEIDEGGER
\= ingrijpende afhankelijkheid van anderen \= men bepaalt wat je doet

Materialisme

MARX
\= de overtuiging dat alleen geld en goederen geluk brengen
\= oorsprong van de vervreemding

Mathesis universalis

DESCARTES
\= mathematisch verantwoorde methode waarmee Descartes alle kennis van de werkelijkheid wil systematiseren

Meesters van het wantrouwen

\= Marx, Nietzsche en Freud

Metafysica

= de studie van de onveranderlijke principes waaraan de werkelijkheid beantwoordt

Mimèsis \= nabootsing

PLATO
\= de zintuiglijke dingen zijn een afbeelding van de ideeën, MR is minder werkelijk

Mind

HUME + LOCKE
\= de geest
\= empirisch subject

Mit-sein

HEIDEGGER
\= Dasein gaat uit van bestaan van anderen
Mit-Dasein \= gemeenschappelijke wereld delen