grondslagen vd kp hc 2

oudheid (700 voor - 500 na christus)

Chronisch zieken en psychisch zieken werden goed opgevangen. Verblijf in tempels; verzorging, massages en ontspannen muziek.

- Het idee was dat geesteszieken met muziek tot bedaren gebracht kunnen worden.

Hippocrates (460-370 voor Christus)

wordt gezien als de vader van de Westerse geneeskunde.

- Hij legde het verband tussen lichamelijk en geestelijk functioneren.

- Hij kwam tot het besef dat een geestesziekte een ziekte is van de hersens.

- Hij zocht naar een wetenschappelijke verklaring voor ziekten in plaats van magische verklaringen.

- Hij kwam met de bijdrage van interpersoonlijke interacties aan het ontwikkelen van psychische problematiek (EE = expressed emotion).

- Hygiëne, eetgewoonten en frisse lucht werden gezien als belangrijk net als de balans in lichaamssappen (slijm bloed, gele gal, zwarte gal).

- De bijbehorende therapie is aderlaten en overgeven.

- Epilepsie is een lichamelijk fenomeen, geen straf.

- Hij heeft aspirine uitgevonden, gemaakt van wilgenbast.

Plato (427- 347 voor Christus)

is de stichter van de Atheense academie; het eerste instituut voor hoger onderwijs in het Westen.

- Volgens hem speelt de omgeving een rol in onaangepast gedrag.

- Hij zag belang in “rede” (later CGT) en fantasie/dromen (later psychoanalyse).

Middeleeuwen (500-1500) tot 18e eeuw

De zorg voor geesteszieken lag bij het gezin en de naaste familie.

- Als de zorg van de familie niet hielp, werden geesteszieken vaak opgegeven, met als gevolg een zwervend bestaan.

- Later in de middeleeuwen kwamen er opvanghuizen (in Nederland 1425).

Bovennatuurlijke verklaring psychopathologie middeleeuwen

bizar gedrag werd gezien als het werk van een duivel of een heks.

o Therapie = exorcisme, kruis boven het hoofd, heksenverbranding of slangenkuil

natuurlijke verklaring psychopathologie middeleeuwen

= “gek zijn” is een natuurlijk fenomeen veroorzaakt door stress.

o Therapie = rust, recreatie en ontspanning. Dit werkte het beste.

De maan en de sterren

maan en sterren hebben effect op het psychisch functioneren.

o Therapie = astrologie.

nicholas oresme (frankrijk, 1323-1382)

bizar gedrag een natuurlijk fenomeen door stress/depressie.

paracelsus (1493-1541)

dacht dat de beweging van de maan en de sterren invloed heeft op het psychisch functioneren. Zwaartekracht en lichaamsvloeistof zouden kunnen leiden tot een psychische ziekte. Dit idee is ontkracht door wetenschapper Merijn van de Laar van Maastricht University. Het zou wel kunnen komen door een selffulfilling prophecy.

Opvanghuizen in de middeleeuwen – 18e eeuw

Nederland kreeg het eerste opvanghuis in 1425. Een “binnenmoeder” had de leiding. Lijfstraffen waren gebruikelijk. Het opvanghuis had inkomsten door “gekken kijken”. Het was dus een soort gevangenis zonder therapeutisch doel.

- Soortgelijke omstandigheden leken te spelen in de tweede wereldoorlog, waarbij geesteszieken geen bonnen kregen, etc. Later bleek dat psychiatrische patiënten niet werden verwaarloosd tijdens de oorlog.

18e en 19e eeuw

- Gekken kijken werd verboden.

- De leiding in opvanghuizen kwam in handen van artsen.

- Morele perspectief, biologisch perspectief en de psychoanalyse kwamen in trek.

Morele perspectief (18 en 19e eeuw)

- Behandeling behoort in een setting die normale interactie aanmoedigt.

- Het principe gaat terug naar de oudheid (opvang in tempels).

- Grondlegger is Philippe Pinel (1745-1826).

- Pinel beoogde niet fysieke

- niet medische behandeling maar morele (= psychologische) behandeling.

- Dit perspectief bracht een einde aan aderlaten en purgeren.

- Patiënten werden letterlijk bevrijd van hun ketenen door Pinel en later ook door anderen.

Steeds minder morele therapie

- Kleinschaligheid (niet meer dan 200 mensen opgenomen) was niet waar te maken.

- Inzet Dorothea Dix = Dix wilde iedereen die zorg nodig heeft hierin voorzien. Er kwam meer aanbod maar nog veel meer vraag. Er was te weinig personeel.

- De biologische invloed werd groter.

Structure of the mind (Freud)

20e eeuw

- Aandacht voor classificatie psychische problemen (1913 Kraepeling, 1952 DSM-I).

- De invloed van de psychoanalyse is nog groot.

- Leertheoretisch perspectief, biologisch perspectief, systeemperspectief, antipsychiatrie, cognitief perspectief en humanistisch perspectief komen op.

Kraepelin

maakt in 1913 onderscheid tussen verschillende psychische stoornissen op grond van beloop, leeftijd aanvang, oorzaak en symptomen. Er kwam aandacht voor classificatie.

Psychische stoornis volgens de criteria van de DSM-IV-TR en DSM-5

een combinatie van drie elementen:

1. Psychisch disfunctioneren (cognitief, emotioneel, gedragsmatig).

2. Klinisch significant lijden van de persoon zelf of een ander.

3. Atypisch of onverwacht binnen een cultuur.

Leertheoretisch perspectief

- Pavlov (1849-1946) vond dat het principe van conditioneren ten grondslag ligt aan psychische problemen.

- Mary Cover Jones (1896-1987) kwam met de eerste fobietherapie en wordt gezien als de moeder van de gedragstherapie.

Expressed emotion (EE)

– Hoog EE zorgt voor een eerdere terugval in een psychose.

Jaren ’60 en ’70 antipsychiatrie en dehospitalisatie

- Niet de patiënt maar de maatschappij werd als “ziek” gezien.

- Er was een drang om onder autoriteit uit te komen.

- De afstand tussen behandelaar en patiënt werd kleiner.

- Het idee van minder behandeling en meer begeleiding stond centraal.

- Devies: “praten en nog eens praten en geen medicatie”.

- Kritiek tegen de komst Herman van Praag hoogleraar biologische psychiatrie Utrecht. Oratie 1978 is aanval op antipsychiatrie.

- Amstelland; kleine instelling 1971.

Cognitief perspectief door Aaron Beck (1921-2021)

= psychische stoornissen komen voort uit de wijze waarop mensen informatie selecteren en verwerken.

- Schema’s worden doorbroken door het ABC principe = actie, gedrag, consequentie.

Humanistisch perspectief

- Mensen hebben een bewuste beleving (niet onbewust).

- Het verleden speelt een ondergeschikte rol.

- De mens is uit op zelfverwezenlijking.

- De mens is van nature goed en autonoom.

21e eeuw

- Multidimensionele perspectief staat centraal.

- Multidisciplinaire richtlijnen Trimbos = cognitieve gedragstherapie en medicatie spelen een centrale rol in behandeling.

kritiek op ons systeem (21ste eeuw)

1. Te grote nadruk op het belang van biologie.

2. Stigma, zelfstigma.

3. Te heterogene groepen; roep om onderzoek naar losse symptomen in plaats van naar deze clusters (transdiagnostische benadering).

4. Overlap tussen classificaties.

netwerkbehandeling (21ste eeuw)

nadeel = netwerkbenadering is individueel en geld niet voor iedereen

de toekomst is big data

- Fishing expedition = vissen tot er een correlatie wordt gevonden.

- AI zou iets kunnen betekenen voor wachtlijstreductie.