lingwistyka dyskursu 😭😭

wilhelm von humboldt

język jest narzędziem działania, które kształtuje nasze myślenie i postrzeganie rzeczywistości

każda wspólnota językowa tworzy swój własny, niepowtarzalny obraz świata

proces porozumiewania się to negocjowanie znaczeń, w którym jednostki dostosowują swoje indywidualne obrazy świata do obrazu wspólnoty

karl bühler

język jest narzędziem, służącym do wyrażania siebie, apelowania do innych i przedstawiania rzeczywistości

użycia języka to działania mowne, uwarunkowane potrzebą i okazją, a także konteksrem historycznym i społecznym

wiedza i formuły językowe odgrywają kluczową rolę w procesie komunikowania się

ludwig wittgenstein

znaczenie języka tkwi w jego użyciu w konkretnych sytuacjach społecznych

bronisław malinowski

język jest kluczowym elementem kultury i narzędziem jej tworzenia

znaczenie słowa należy analizować w kontekście jego funkcji w danej kulturze

rodzaje dyskursu

instytucji

grup społecznych

ideologii

mediów

tematów

dyskurs wg Michaela Foucalta

dyskurs to system wypowiedzi, które są ze sobą powiązane i kształtują się w określonym kontekście historycznym i społecznym. foucalt bada regularności w tych wypowiedziach i analizuje ich związek z rzeczywistością pozajęzykową

całokształt znaczeń, przestrzeń ścierania się słów i rzeczy

(słowa to znaki kontyngentne(przypadkowe) - konstruują rzeczy w momencie ich pojawienia się w dyskursie)

DYSKURS - mnogość znaczeń

suma tekstów na jakiś temat, system wiedzy na dany temat

rozmowa o czymś, debata, dyskusna

Habermas: wymiana myśli zorientowana na zgodę, porozumienie (dyskurs równościowy - brak przewagi, równość rozmówców, idealna sytuacja komunikacyjna)

Jäger: przepływ wiedzy, względnie zasobów wiedzy zbiorowej, w przestrzeni czasu, twór ponadindywidualny, ale jednostki działając za pomocą tekstów są w nim zanurzone i podlegają dominującym ideologiom

zasady kształtowania dyskursu

1 zdarzenie: każda wypowiedź jest zdarzeniem, które ma miejsce w określonym czasie i przestrzeni

2 seria: wypowiedzi tworzą serie, które są ze sobą powiązane tematycznie, gatunkowo lub intencjonalnie

3 regularność: w seriach wypowiedzi można dostrzec pewne regularności, które pozwalają na identyfikację zasad rządzących dyskursem

4 warunek możliwości: dyskursy są kształtowane przez warunki możliwości, czyli zespół czynników historycznych, społecznych i kulturowych, które umożliwiają lub ograniczają prwne rodzaje wypowiedzi

dyskurs posiada władzę wg Foucalta. co to znaczy?

dyskrus opisuje, ale również kreuje, kształtuje rzeczywistość. poprzez dyskurs manifestuje się, legitymizuje się i wywiera wpływ na jednostki i społeczeństwo, zmienia normy, wartości. dyskursy są narzędziem władzy. władza w tym kontekście nie jest jedynie instytucjonalna, ale jest wbudowana w same praktyki komunikacyjne

wypowiedź wg foucalta

to sposób istnienia znaków. są to ślady epistemow, czyli dyskursywne uwarunkowanych sposobów myślenia. dyskurs to zbiór praktyk umożliwiających istnienie wypowiedzi, podmioty mówiące podporządkowują się regułom dyskursu

reżim prawdy

każde społeczeństwo go ma, jest to zespół dyskursów uznawanych za prawdziwe

władza decyduje o tym, co jest prawdziwe. mechanizmy i instytucje sankcjonują te prawdy

wiedza

zbiorowy system przekonań, perspektywiczny i uwarunkowany interesami podmiotów

władza

narzuca językowo wytwarzaną wizję rzeczywistości i legitymizuje ją jako prawdziwą

podmioty

są zanurzone w dyskursach i odgrywają w nich określone role społeczne

dyskurs jaki proces negocjownia sensów zbiorowych

profil epistemiczno-procesualny. nacisk kładziony jest na tworzenie i stabilizację wiedzy, przekonań i sensów zbiorowych w dyskursie - dynamicznym procesie, który kształtuje wizję świata, wpływa na postrzeganie rzeczywistości

aspekt ideologiczny odgrywa kluczową rolę, ponieważ system wartości wpływa na interpretację i negocjację znaczeń

teoria języka

dyskurs jest miejscem, gdzie język nabiera mocy sprawczej. jest zakorzeniony w kontekście społecznym i ma interakcyjny charakter, ma funkcję uspołeczniającą (wspólne obrazy świata). znaczenia powstają zarówno w umyslach jednostek jak i w dyskursie.

wiedza to nie obiektywne fakty, a konstrukt dyskursywny. wspólnoty dyskursywne definiują znaczenia i granice rzeczywistości

kultura

jezyk i kultura sa nierozerwalnie połączone, dyskurs pelni funkcje kulturotwórczą

media

istotny czynnik warunkujący istnienie i funkcjonowanie dyskursu

katalizator i konstruktor rzeczywistości

wpływają na kolektywną świadomość, opinie publiczne, pamięć kulturową, kształtuje postawy odbiorców

to aktorzy dyskursu, reprezentują określone punkty widzenia

zachowania komunikacyjne mediow odzwierciedlają hierarchie spoleczne i relacje wladzy

kreują warunki dla publicznych dyskursów

współtworzą schematy poznawcze, tworzą stereotypy ideologiczne, polityczne, społeczne, edukacyjne

DOŚ - dyskursywne obrazy świata

dynamiczna i elastyczna reprezentacja wiedzy o świecie, która powstaje w procesie dyskursywnej negocjacji znaczeń

dyskursywnie wyprofilowana interpretacja rzeczywistości, którą można przedstawić jako zbiór sądów o świecie, ludziach, rzeczach, zdarzeniach. jest językowo konstruowany, negocjowany na podstawie argumentów emocjonalnych lub racjonaknych i dystrybuowany medialnie

nie jest statycznym obrazem a dynamiczną jednostką - podlega ciągłym zmianom w wyniku “ścierania się różnych strategii sporów, antagonizmów, władzy, siły interpretacji”

KAD - krytyczna analiza dyskursu Jägera

jeden z nurtów analizy dyskursu, który skupia się na społecznym charakterze języka i jego roli w kształtowaniu władzy i ideologii. łaczenie pragmatyki językowej z analizą władzy w dyskursie

człowiek działa poprzez teksty, działając przyswaja wiedzę i kształtuje świadomość

teksty są zjawiskiem społecznym i historycznym

model dyskursu jägera

dyskurs specjalistyczny

interdyskurs (nienaukowy)

wiązki dyskursu to fragmenty o tej samej tematyce, łączące dyskurs specjalistyczny z interdyskursem

cel KAD

identyfikacja, specyfikacja poszczególnych wiązek

analiza procesów nakladania sie na siebie wiązek, wywołanych przez nie skutków społecznych

krytyka tych procesów

krytyka w KAD

motywowana etycznie, skierowana przeciwko hegemonii grup dominujących

wyrównanje nierówności społecznych, promowanie społeczeństwa sprawiedliwego

ukazanie alternatywnych użyć języka i dyskursywnie uwarunkowanych opozycji

kad narzędzia analityczne

analiza słów kluczowych

analiza metafor

analiza toposów argumentacyjnych

lingwistyka dyskursu wg Warnkego i Spitzmüllera

teksty nie są autonomicznymi jednostkami. funkcjonują w sieci intertekstualnych powiązań tworząc dyskurs

wartość semantyczna i epistemiczna tekstu wynika z miejsca w dyskursie

bada transtekstualną płaszczyznę języka, analizuje zbiory wypowiedzi

dyskurs to system formacyjny wypowiedzi, odnosi się do wiedzy zbiorowej, jest ukierunkowany na działanie

podejście tematyczne vs systematyczne

analiza treści dyskursu vs jego struktury językowej

podejście synchroniczne vs diachroniczne

jeden punkt czasu vs ewolucja w czasie

corpus driven vs corpus based

poszukiwanie hipotez na podstawie analizy korpusu językowego (odkrywanie nowych wzorców i tendencji w dyskursie) vs wykorzystanie korpusu do weryfikacji hipotez (weryfikacja tez dot. sposobu użycia języka)

najefektywniejszym jest połączenie obu podejść

DIMEAN {Diskurslinguistische Mehr-Ebenen-Analyse} Warnke i Spitzmüller

wielopoziomowy model analizy dyskursu. trzy poziomy analityczne

1 intratekstualny (tekstu) badanie wewn. strukture tekstu, analiza konkretne wypowiedzi, składnię, leksykę

2 aktorów (dyskursu) badanie intencji, strategii kom. i wplywu

IDEOLOGY BROKERS - aktorzy, którzy mogą rościć sobie prawo do autorytetu w danym polu debaty w dyskursie

Voice - zdolność mówcy do “zdobycia posłuchu”

3 transtekstualny (socjokulturowy) powiązania między tekstami, szerszy kontekst społeczny i historyczny

symbole kolektywne

znaki o silnym nacechowaniu emocjonalnym +/–, są ważne dla całej kultury narodowej

podczas analizy stara się zrozumieć ich znaczenie dla danej społeczności, sposób ich użycia, wpływ na kszt. tożsamości i systemów wartości

badania ankietowe

umożliwiają analizę dyskursu publicznego, pozwalają śledzić zmiany w kulturze

identyfikacja dominujących narracji, strategii perswazyjnych

analiza metafor

figury retoryczne, polegają na użyciu słowa/wyrażenia w znaczeniu przenośnym opartym na analogii do znaczenia dosłownego

kluczowe elementy kształtowania znaczeń i systemów przekonań

ujawniają sposób myślenia o świecie

pełnią funkcję perswazyjną

odzwierciedlają wartości i przekonania danej społeczności

toposy argumentacyjne

inaczej wzorce argumentacyjne - ogólne schematy służące do konstruowania argumentów w dyskursie, uniwersalne strategie argumentacji

identyfikacja

analiza funkcji i celu perswazyjnego

badanie wpływu na opinie/postawy

(jakie wartości i przekonania leżą u podstaw argumentów?)

przykłady:

topos definicji, analogii, konsekwencji, autorytetu, doświadczenia

strategie komunikacyjne

planowe sposoby użycia języka, mające na celu osiągnięcie określonych celów w komunikacji

skuteczność?

umożliwia analizę dynamiki władzy w dyskursie

strategie deprecjacji i dyskryminacji, perswazyjne, kształtowania wiedzy zbiorowej

dwa typy rozumienia: bezpośrednie i wyjaśniające