PSYCH. EiM [ĆW] - MOTYWACJA

PROCES MOTYWACYJNY

PROCES MOTYWACYJNY

• rozpatrywany jest jako dynamizujący bądź ukierunkowujący zachowanie się jednostki

• zespół mechanizmów powodujących uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zachowania

• dążenie do osiągnięcia określonego celu

• ŻYCZENIA, PRANIENIA, ZAINTERESOWANIE, CHĘCI

• człowiek musi oceniać wynik czynności jako użyteczny
 + musi być przekonany, że możliwość pożądanego wyniku jest wyższa niż zero

WŁAŚCIWOŚCI PROCESU MOTYWACYJNEGO

• KIERUNEK – zmierzanie do określonych celów (+) i unikanie tych, które jednostka ocenia ujemnie (-)

• NATĘŻENIE:

• siła – silny motyw eliminuje inne;

• intensywność – im intensywniejszy motyw, tym większa energia umożliwiająca zdolność do wysiłku, szybkość działania i odporność na zmęczenie;

• wielkość – bezpośrednio nie można zmierzyć; informacje o wielkości motywu można otrzymać poprzez ustalenie ostatecznego poziomu aspiracji, czyli poziomu, który człowiek w danej dziedzinie osiąga albo pragnie osiągnąć

PODSTAWA PROCESÓW MOTYWACYJNYCH

1. Mechanizmy afektywne: poziom pobudzenia emocjonalnego ma duży wpływ na podejmowanie przez podmiot różnych działań i efektywność jego funkcjonowania

2. Procesy poznawcze: podstawowe (percepcja, uwaga, pamięć) i złożone (związane z porównywaniem i przetwarzaniem informacji), ciekawość, rozbieżność poznawcza

POTRZEBY I ZADANIA ŹRÓDŁEM AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA

Potrzeba jest wywoływana przez brak określonej substancji, przedmiotu lub osoby. Człowiek, który odczuwa jakiś niedobór dąży do znalezienia tego, czego mu brakuje, np. spragniony szuka czegoś do picia, a głodny pokarmu. Dążenie do zaspokojenia potrzeby wywołuje napięcie motywacyjne.

MOTYWACJA BAZUJĄCA NA INSTYNKCIE

• Zygmunt Freud - podstawową rolę odgrywały 2 instynkty: życia i śmierci.

• Koncepcja odruchów bezwarunkowych Iwana Pawłowa zawierała pojęcia zachowań wrodzonych i nabytych. Odruchy bezwarunkowe dziś są oceniane jako zachowania instynktowe i są uznawane za główne choć nie jedyne źródła zachowań nabytych.

• William McDougall - Hormizm (horse - napęd) - Instynkt to wrodzona i odziedziczona dyspozycja psychofizyczna.

HOMEOSTAZA

jest tendencją do zachowania równowagi w danym układzie biologicznym. Obszar mózgu będący ośrodkiem kontroli organizmu otrzymuje dane z receptorów, po czym kieruje efektorami w celu skorygowania wykrytego braku równowagi.

TEORIA POPĘDU I REDUKCJI POPĘDU - HULL

• odchylenia od homeostazy są motorem powstawania potrzeb fizjologicznych. Potrzeby te skutkują stanami popędu psychologicznego, który kieruje zachowaniem tak, by zaspokoić potrzeby i – ostatecznie – przywrócić homeostazę.

• podkreśla się również rolę nawyków w podejmowanej odpowiedzi behawioralnej. Nawyk to wzorzec zachowania, w który regularnie się angażujemy. Gdy podejmujemy zachowania, które skutecznie redukują dany popęd, z większym prawdopodobieństwem postąpimy tak samo, gdy popęd ten pojawi się w przyszłości.

TEORIA HOMEOSTAZY - CANNON

• sformułował frazę „walka albo ucieczka” dla instynktownej reakcji na zagrożenie.

• Wprowadził pojęcie stanu regulacyjnego w odniesieniu do wielu instynktownych mechanizmów współpracujących ze sobą, opierających się zmianom wewnętrznego środowiska ustroju.

PRAWO YERKESA-DODSONA

proste zadanie wykonuje się najlepiej, gdy poziom pobudzenia jest stosunkowo wysoki, natomiast zadania złożone są realizowane z największą wydajnością przy niższym poziomie pobudzenia.

POCZUCIE WŁASNEJ SKUTECZNOŚCI

wiara jednostki w możliwość wykonania przez nią zadania, na którą może składać się wcześniejsza udana realizacja takiego samego lub podobnego zadania - u danej osoby odgrywa zasadniczą rolę w motywowaniu zachowania.

HIERARCHIA POTRZEB MASLOWA

1. POTRZEBY FIZJOLOGICZNE

2. BEZPIECZENSTWO

3. MIŁOŚĆ I PRZYNALEŻNOŚĆ

4. SZACUNEK I UZNANIE

5. SAMOREALIZACJA

SYTUACJA TRUDNA

naruszona równowaga między potrzebami, działaniem i warunkami działania.

TYPY SYTUACJI TRUDNYCH

• deprywacje (potrzeb biologicznych i psychologicznych)

• przeciążenia – konieczność wykonywania zadań przekraczających możliwości fizyczne lub psychiczne jednostki

• bolesne – konieczność znoszenia bólu fizycznego lub „moralnego

• utrudnienia – np. w wykonaniu czynności (brak, przeszkoda ➠ frustracjae)

• zagrożenia – sygnalizowanie pojawienia się trudności

• nowe – nieznane, zaskakujące, w których zawodzą wypróbowane do tej pory sposoby działania

• konflikt motywacyjny: + lub +; - lub -; + lub –

KONFLIKT MOTYWACYJNY

odnosi się do sytuacji gdy w naszym wnętrzu uzyskujemy stan sprzecznych pragnień, czy też przekonań i zaczynamy się zastanawiać nad przewartościowaniem naszego życia.

KONFLIKT DĄŻENIE-DĄŻENIE

podmiot jest zmuszony wybierać między dwiema pozytywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień atrakcyjności (urlop w górach czy nad morzem)

KONFLIKT UNIKANIE-UNIKANIE

podmiot zmuszony jest do wyboru między dwiema negatywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień awersyjności (drobny przestępca: zapłacić wysoką grzywnę czy spędzić miesiąc w areszcie)

KONFLIKT DĄŻENIE-UNIKANIE

unikanie dotyczy sytuacji, w których określona możliwość decyzyjna wywołuje w podmiocie zarówno uczucia pozytywne, jak i negatywne (decyzja o emigracji jest zarazem atrakcyjna - znalezienie lepiej płatnej pracy, stabilność finansowa), jak i awersyjna (konieczność życia w innej kulturze, niepewność co do relacji społecznych)

MOTYWACJA WEWNĘTRZNA

motywacja wywołana czynnikami wewnętrznymi. Podłożem zachowań jest wywołane nimi poczucie osobistej satysfakcji, sama chęć wykonywania zadania - pochwały

MOTYWACJA ZEWNĘTRZNA

motywacja wywołana czynnikami zewnętrznymi. Podstawą zachowań jest chęć uzyskania korzyści pochodzącej z zewnątrz, od innych ludzi - pieniądze, prezenty

EFEKT NADMIERNEGO UZASADNIENIA

zjawisko polegające na postrzeganiu własnego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami zewnętrznymi i niedoceniania czynników wewnętrznych - motywacja wewnętrzna maleje, gdy pojawia się motywacja zewnętrzna.

INICJACJA JEDZENIA - bodźce wew.

• niskie stężenie glukozy we krwi

• niskie stężenie kwasów tłuszczowych we krwi

• sygnały hormonalne z komórek tłuszczowych

• pusty żołądek

INICJACJA JEDZENIA - preferencje pokarmowe, uwarunkowania biologiczne

• pokarmy słone

• pokarmy słodkie

• pokarmy tłuste

INICJACJA JEDZENIA - czynniki środowiskowe

• preferowanie określonej diety (np. wegetariańskiej)

• jedzenie wywołane stresem

• jedzenie wywołane obniżonym nastrojem/depresją

• jedzenie na zapas, by zapobiec \n pojawieniu się głodu

• jedzenie według zegarka

• jedzenie wywołane obecnością jedzenia

• jedzenie społeczne, inne (np. oglądanie tv)

ZATRZYMANIE ŁAKNIENIA - bodźce wew.

• wysokie stężenie glukozy we krwi

• wysokie stężenie kwasów tłuszczowych we krwi

• sygnały hormonalne z komórek tłuszczowych

• pełny żołądek

ZATRZYMANIE ŁAKNIENIA - awersje pokarmowe, uwarunkowania biologiczne

• pokarmy gorzkie,

• pokarmy cuchnące

ZATRZYMANIE ŁAKNIENIA - czynniki środowiskowe

• wielkość porcji

• jedzenie wywołujące wstręt

• zakazy religijne (np. zakaz spożywania wieprzowiny)

• stres hamujący apetyt

• obniżony nastrój/depresja hamujące apetyt

• presja kulturowa promująca szczupłą sylwetkę, odchudzanie się

ZATRZYMANIE ŁAKNIENIA - czynniki różnego pochodzenia

• umiarkowane ćwiczenia fizyczne

• strach

• anoreksja i bulimia