Aralin 2: Pambansang Kita

economic indicator

ay ang mga estadistikang ginagamit sa pagtantiya ng econometrics upang masuri ang estado ng ekonomiya.

economic performance

Ang kaunlaran ng isang ekonomiya ay makikita sa tinatawag na _____ ng bansa.

National Income Accounting

Ang pagkuwenta ng pambansang kita ay kabilang sa tinatawag _______, isang sistema ng pagkukuwenta ng produksiyon, pagkonsumo, pag-iimpok, at pamumuhunan sa isang ekonomiya na ng mga datos patungkol sa Gross Domestic Product (GDP) at Gross National Income (GNI). Ang dalawang datos na ito ay ilan lamang sa economic indicators na ginagamit na panukat ng economic performance ng mga bansa.

National Economic Development Authority (NEDA)

ang ahensiyang nagtutuos ng pambansang kita. Ito ay nilalagom sa pamamagitan ng pagialahad ng estadistika na siya namang gawain ng Philippine Statistics Authority (PSA ang dating NSCB o National Statistical Coordination Board.).

GNI (Gross National Income)

sumusukat sa halaga ng mga produkto at serbisyo na nagawa ng lahat ng mamamayan sa loob o labas ng bansa.

GDP (Gross Domestic Product)

tumutukoy sa halaga ng produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng bansa, kung saan kabilang ang produksiyon ng mga dayuhan.

Villegas at Abola

Ayon kay Villegas at Abola (1992), may tatlong paraan ng pagsukat sa Gross National Income:

(1) pamamaraan batay sa gastos (expenditure approach)

(2) pamamaraan batay sa kita ng sangkap ng produksiyon (income approach)

(3) pamamaraan batay sa pinagmulang industriya (industrial origin approach)

Paraan batay sa paggasta (Expenditure Approach)

ang pambansang ekonomiya ay binubuo ng apat na sektor: sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan, at panlabas na sektor.

Paraan Batay sa Kita ng mga Sangkap ng Produksiyon (Income Approach)

Ito ay ang paraan ng pagtantiya sa GNI gamit ang kabayaran sa paggamit ng mga produktibong sangkap na napupunta sa mga nagmamay-ari nito. Kasama rito ang suweldong tinatanggap ng mga manggagawa, rentang napupunta sa mga may-ari ng lupa, interes, na tinatanggap ng mga kapitalista, at tubo para naman sa mga namamahala ng negosyo.

Sahod ng mga manggagawa

sahod na ibinabayad sa sambahayan mula sa mga bahay - kalakal at pamahalaan.

Net Operating Surplus

tinubo ng mga korporasyong pribado at pag-aari at pinapatakbo ng pampamahalaan at iba pang negosyo.

Depresasyon

pagbaba ng halaga ng yamang pisikal bunga ng pagkaluma at bunga ng tuloy tuloy na paggamit sa paglipas ng panahon.

'Di-tuwirang buwis

kabilang dito ang sales tax, custom duties, lisensiya at iba pang _____ buwis.

Subsidiya

salaping binabalikat at binabayaran ng pamahalaan nang hindi tumatanggap ng kapalit na produkto o serbisyo. Isang halimbawa nito ay ang pag-ako ng pamahalaan ng ilang bahagi ng bayarin ng mga sumasakay sa Light Rail Transit.

Agrikultura, Pangisdaan, at Paggugubat (Agriculture, Fishery, and Forestry)

kumakatawan sa lahat ng ambag ng iba't ibang gawaing pang-agrikultura sa batayang value added o sa halagang naidagdag sa produksiyon. Halimbawa; kung umani ng bigas mula sa hanay ng sakahan at ito ay ginawang galapong upang maging sangkap ng bibingkang ikokonsumo bilang pinal na produkto, ito ang halagang idinagdag o value added na kukuwentahin sa GDP.

Industriya (Industry)

saklaw ang lahat ng ambag ng sektor ng industriya mula sa pagmimina, konstruksiyon, pagmamanupaktura at elektrisidad, gas, at tubig (utilities).

Serbisyo (Services)

ang sektor na ito ang may pinakamalaking ambag sa GDP. Kinakatawan nito ang hanay ng transportasyon, komunikasyon at pag-iimbak; kalakalan; pananalapi; pagmamay-ari ng lupa pribadong paglilingkod at pampamahalaang paglilingkod.

Real GDP o GDP at constant prices

pagsukat ng GDP gamit ang presyo sa isang batayang taon.

Nominal GDP o GDP at current prices

pagsukat ng GDP gamit ang presyo sa kasalukuyang taon.

GDP per capita

ay isa ring economic indicator o panukat sa lebel ng ekonomiya ng isang bansa. Ito ay tumutukoy sa lebel ng produksiyon o output, o kita ng bawat isang mamamayan sa panloob na ekonomiya. Ito ay matutuos sa pamamagitan ng pormulang: