Parasitaire ziekten: hond

Belangrijkste oorzaken van diarree bij pups

-Toxocara
-Coccidiose
-Giardiose

3 coccidia species en grootte van diens oöcysten

-Cystoisospora canis: 38x30 mm
-Cystisospora ohioensis: 24x20 mm
-Cystoisospora burrowsi: 20x18 mm

Kenmerken cystoisospora (3)

-Zeer gastheer specifiek
-Vooral jonge honden scheiden oöcysten uit
-Gesporuleerde oöcysten zijn zeer resistent

Cyclus Cystoisospora

-Facultatief heteroxeen
-Directe cyclus met fecale-orale transmissie: hond raakt besmet door opname gesporuleerde oöcysten
-Indirecte cyclus: hond raakt besmet door opname besmette TGH (knaagdieren, HKW)

PPP Cystoisospora

4-11d

Pathogenese Cystoisospora

-Behoorlijk pathogeen door destructie van de epitheelcellen in alle stadia
-Villus atrofie zorgt voor verminderde digestie en absorptie

Ziektebeeld Cystoisospora

-Vaak subklinisch
-Klinische coccidiose bij hoge infectiedruk --\> veel jonge honden samen bij slechte hygiëne
-Diarree (evt. waterig), anorexie, gewichtsverlies, dehydratatie

Diagnose Cystoisospora

-Typische leeftijd: pups < 3 maanden
-Bevestigen met mestonderzoek: sedimentatie-flotatie voor aantonen oöcysten

Behandeling Cystoisospora

-Toltrazuril per os, eenmalig
-Gepaard met hygiënische maatregelen, dit vooral belangrijk voor het nest erna

Kenmerken Sarcocystis spp. (6)

-Combinatie TGH en EGH is zeer species specifiek.
-Hond kan een aantal species uitscheiden die besmettelijk kunnen zijn voor een aantal verschillende landbouwhuisdieren.
-Weinig immuniteit opbouw, dus levenslang gevoelig.
-Geen klinische symptomen.
-Bij TGH vorming van cysten in het spierweefsel
-Hoge prevalentie

Besmetting van de hond met Neospora caninum

-Oraal: slachtafval, nageboorte rund
-Transplacentair -\> teef kan zo meerdere worpen besmetten

PPP Neospora caninum

1-4 weken

Congenitale besmetting van pups met Neospora caninum

Geeft neuromusculaire symptomen:
-Parese en hyperextensie van de achterpoten
-Spierpijn, spieratrofie
-Progressieve paralyse: verlamming van de voorpoten en verlamming van de kauwspieren --\> dysphagie, sterfte.

Progressieve aandoening die uiteindelijk leidt tot sterfte.

Neospora caninum bij volwassen honden

-Soms problemen, weten hier niet de oorzaak van
-Symptomen hangen af van aangetaste organen

DD Neospora caninum

Toxoplasmose

Diagnose Neospora caninum

* Klinische symptomen; parese van de achterste ledematen bij verschillende pups van hetzelfde nest.


* Serologie (best!)
* Immunohistochemie → vooral post-mortem

Behandeling Neospora caninum

-Problematisch; geen efficiënte geneesmiddelen
-Clindamycine geeft soms effect, wel off-label
-Pyrimethamine met sulfanomiden kunnen soms geprobeerd worden

Preventie Neospora caninum (3)

-Niet verder fokken met geïnfecteerde teef
-Geen rauw vlees of slachtafval voederen
-Weghouden van nageboorte van koeien of geaborteerde foeti

Giardia assemblages bij de hond

-C en D specifiek voor de hond, maar niet besmettelijk voor de mens
-A en B, zien deze bij veel diersoorten, waaronder hond en mens

Cyclus Giardia

-Feco-orale cyclus; infectie door orale opname van cysten. Kan via directe of indirecte transmissie.
-Aseksuele vermeerdering is niet invasief.
-Uitgescheiden oöcysten zijn onmiddelijk infectieus en resistent.
-Doordat ze de enterocyten niet binnendringen zijn ze niet heel pathogeen.

Pathogenese Giardia

-Direct effect op darmmucosa -\> ontstekingsreactie. Dit zorgt voor maldigestie.
-Ook malabsorptie door atrofie van villi.

Symptomen Giardia

* Vaak symptoomloos
* Wel ziekte bij hoge infectiedruk: __chronische diarree__ (vaak intermitterend) en steatorrhea
* Diarree soms met mucus → extra smelly! → soms een streek vers bloed door langdurig diarree
* (Ook braken en gewichtsverlies, maar dit eerder zelden)

Diagnose Giardia

* Anamnese; jonge hond met chronische, intermitterende diarree.
* Kunnen trofozoïeten aantonen op een vers feces uitstrijkje.
* Kunnen ook oöcysten aantonen met sedimentatie-flotatie.
* meerdere stalen nemen bv. 3d na elkaar → intermitterende uitscheiding
* Aantonen antigenen in feces; ELISA, immunofluorescentie of rapid-immuno-assay.
* Antigen detectie is beste optie
* nadeel rapid immuno-assay → toont enkel Giardia → think menginfecties!

Behandeling Giardia

-Fenbendazole p.o: 3-5 opeenvolgende dagen
-Metronidazole p.o.: 5-7 opeenvolgende dagen
-Gepaard met hygiënische maatregelen

Als de diarree nu niet overgaat, is Giardia hier niet de oorzaak van. Kunnen wel terug opflakkering krijgen aangezien de middelen niet 100% efficiënt zijn.
In de praktijk is vaak een tweede behandeling nodig.

Hygiënische maatregelen Giardia (3)

-Feces dagelijks verwijderen
-Achterhand hond reinigen
-Omgeving: grondig reinigen, stoomreiniger, ontsmettingsmiddelen (ammoniumhydroxide), laten drogen.

Transmissiewegen Toxocara canis

-Transplacentair is een van belangrijkste. Dit vindt plaats aan het einde van de dracht (\>42d)
-Opname infectieuze eieren
-Lactogene besmetting, maar is minder van belang.
-Paratenische gastheer (knaagdieren, mens)

Bijna elke neonatale pup is besmet Toxocara canis

Juist

2 mogelijkheden na opname van infectieuze eieren Toxocara canis

-Tracheale migratie: bij gevoelige honden is er tracheale migratie via lever-hart-longen. Volwassen wormen komen in de darm na 10d en gaan hier eieren leggen. PPP \= 4w.
-Somatische migratie: bij oudere honden. Larven verspreiden in het hele lichaam en gaan in hypobiose. Bij de teef is er dan reactivatie bij de dracht. Hierbij is er dus geen ei-uitscheiding.

Meest voorkomende wormsoort bij honden

-Toxocara
-Waarschijnlijk zijn bijna alle honden besmet, maar met somatische larven --\> geen ei uitscheiding

Reservoirs van besmetting Toxocara canis (2)

-Eieren in de omgeving; ontwikkelen in 1-2 weken en kunnen tot 3 jaar overleven.
-Teef: somatische larven en peri-parturient rise.

Peri-parturient rise Toxocara canis (3)

Hoge ei-uitscheiding rond de partus:
-Aanwezige somatische larven die hun cyclus beëindigen
-Opname van larven door pups uitgescheiden
-Opname van infectieuze eieren

Het effect van Toxocara canis op de gastheer is afhankelijk van ...

* Leeftijd
* Aantal wormen
* Ontwikkelingsstadium en lokalisatie van de wormen
* Migrerende larven: lever, longen, maag (schade!)
* Somatische larven: spieren
* Volwassen wormen: dunne darm (kan niet veel kwaad)

Symptomen bij zware Toxocara canis infectie

* Migrerende larven in longen zorgen voor hoesten, neusuitvloei en sterfte 2-3 dagen na geboorte.
* Pups met typische wormbuikje
* Migrerende larven in de maag zorgen voor braken.
* Volwassen wormen in de dunne darm zorgen voor verminderde conditie, groeivertraging, vermagering, buikpijn, diarree, obstipatie, darmobstructie en braken.

Symptomen bij middelmatige infecties met Toxocara canis

Lichte groeivertraging, diarree (± intermitterend) en gezwollen abdomen

Infectie van Toxocara canis bij volwassen honden

-Meestal asymptomatisch.
-Bij opname van veel infectieuze eieren kunnen we migratieletsels en allergische reacties zien ter hoogte van de darm.

Diagnose Toxocara canis

* Voorgeschiedenis en klinisch beeld; hoesten en wormbuikje.
* Soms onvolwassen wormen in braaksel of feces; makkelijk herkenbaar → niet heel zeldzaam
* Copro-antigen detectietest; detecteert larvale en adulte Toxocara canis vanaf 31d p.i.
* geen groot voordeel tov mestonderzoek (31d is langer dan PPP)
* Sedimentatie-flotatie

Behandeling volwassen wormen Toxocara canis

-(Pro)benzimidazoles p.o.
-Pyrantel p.o.
-Selamectine spot-on
-Milbemycine oxime p.o.
-Moxidectine spot-on
-Emodepside p.o.

Behandeling larvaire stadia Toxocara canis

-Enkel emodepside p.o. heeft goede activiteit tegen L3 en L4 larven. Kunnen dit echter niet geven bij pups

Ontwormingsschema Toxocara canis

PUPS
-Op 2 weken leeftijd, daarna iedere 2 weken tot 2 weken na het spenen. Vervolgens maandelijks tot 6m.

TEEF
-Samen met pups

OVERIG
-4x per jaar indien infectiestatus. Maandelijks bij gezin met immunosuppressieve aandoening.
-Alternatief \= regelmatig ontlastingsonderzoek. Dit is beter m.b.t. resistentie.

Waarom zijn hygiënische maatregelen bij Toxocara canis belangrijk?

Er is een massale uitscheiding van eieren en geëmbryoneerde eieren zijn zeer resistent in de omgeving. Hierdoor wordt de infectiedruk zeer snel zeer hoog.

Controle Toxocara canis (4)

\-Eieren in de omgeving vernietigen; regelmatig feces verdwijnen, hoge drukreiniging met stoom, betonnen vloer.
\-Feces opruimen bij uitlaten hond.
\-Contact met eieren in de omgeving vermijden.

→ strikte controle hond + 4x/ jaar ontwormen = bijna geen uitscheiding

Risicofactoren Toxocara canis (4)

-Leeftijd
-Zonder leiband lopen
-Coprofagie
-Recent verblijf in de kennel

Kenmerken Toxascaris leonina (5)

-Zeldzamer dan Toxocara canis en heeft weinig belang als zoönose.
-EGH: katachtigen, vos en wolf.
-Minder pathogeen dan Toxocara canis aangezien er geen migratie plaatsvindt in het lichaam. Enkel een darmfase.
-PPP \= 4m en PP \= 5-10d
-Eieren zijn zeer resistent in de omgeving.

Infectie met Toxascaris leonina

Opname infectieuze eieren of paratenische gastheren

Symptomen Toxascaris leonina

* Meestal subklinisch
* Bij zware infecties zien we enteritis en (milde) diarree

Diagnose Toxascaris leonina

-Eieren aantonen in feces
-Occasioneel worm in feces of braaksel

Behandeling Toxascaris leonina

Hetzelfde als Toxocara canis:
\-Benzimidazoles p.o.
\-Pyrantel / oxantel p.o.
\-Milbemycine oxime p.o.
\-Moxidectine spot-on
\-Emodepsine p.o.

Verschil is dat hier **ook de kat behandeld moet worden**.

Kenmerken Uncinaria stenocephala (5)

-Inheemse haakworm
-Enkel bij buiten beloop
-Weinig pathogeen
-Opgelopen door orale besmetting van L3 of paratenische gastheer
-Uitgescheiden eieren worden infectieuze L3 op gras of aarde.

Symptomen Uncinaria stenocephala

-Zelden symptomen
-Soms lichte diarree bij zware infecties bij jonge honden

Ancyclostoma caninum in België

Komt uit de subtropen, dus enkel importgevallen. Eieren kunnen ook niet ontwikkelen bij een temperatuur onder de 20 graden -\> echt importziekte.

Hoe kan besmetting met Ancyclostoma caninum plaatsvinden? (4)

-Placenta
-Melk
-Percutaan \= belangrijkst
-Oraal

Klinisch beeld Ancyclostoma caninum (7)

\-Dermatitis
\-**Donkere slijmerige diarree**
\-**Anemie**
\-Anorexie
\-Vermageren
\-Lethargie
\-Epistaxis

→ zeer pathogeen!

Diagnose Ancyclostoma caninum

-Anamnese; verblijf in Zuid-Europa of subtropen met anemie en donkere diarree.
-Eieren aantonen in de mest.
-Antigenen in feces.
-Postmortem kunnen we ook haakwormen vinden.

Behandeling haakwormen

-Benzimidazoles p.o.
-Pyrantel / oxantel p.o.
-Milbemycine oxime p.o.
-Moxidectine spot-on
-Emodepside p.o.

Preventie Uncinaria (3)

-Verharde vloer, zowel binnen als buiten
-Feces regelmatig verwijderen
-Reinigen met hoge druk en stoom

Preventie Ancyclostoma

-Hond thuis laten
-2 weken na vakantie/import ontwormen

Kennelworm

Trichuris vulpis

Cyclus Trichuris vulpis

-Opname eieren en ontwikkeling in de darm.
-Weefselfase in de darmwand en volwassen wormen in het lumen van de dikke darm.
-Eieren ontwikkelen in de buitenwereld. Geëmbryoneerde eieren zijn zeer resistent.
-PPP \= 2-3m

Pathogenese Trichuris vulpis

Adulte wormen zijn pathogeen --\> tunneling; boren zich met smalle vooreinde onder het darmepitheel. Ook hematofaag.

Symptomen Trichuris vulpis

-Meestal subklinisch
-Soms brijige feces en (intermitterende) diarree
-Zware infectie; donkere, slijmerige, slechtruikende diarree met soms vers bloed en anemie.

DD Trichuris vulpis

Giardia

Diagnose Trichuris vulpis

-Anamnese; kennel, hygiëne, chronische brijige diarree
-Bevestigen met coprologisch onderzoek; aantonen eieren met sedimentatie-flotatie.
-Copro-antigen aantonen vanaf 31d p.i. --\> sneller dan mestonderzoek.

Behandeling Trichuris vulpis

* Benzimidazoles p.o.
* Pyrantel (+ febantel) p.o.
* Milbemycine p.o.
* Moxidectine spot-on
* Emodepside p.o.

Preventie Trichuris vulpis

-Hygiëne in kennels en regelmatig coprologisch onderzoek
-Kunnen preventief ontwormen bij bevestigd Trichuris geval waarbij de eigenaar hygiëne niet goed uitvoert.

Lintwormen bij de hond

-3 genera; Dipylidium, Taenia en Echinococcus.
-Preventie is afhankelijk van contact mogelijkheden met TGH.
-Grootste belang is dat Echinococcus een zoönose is.

Kenmerken Dipylidium caninum (4)

-TGH \= vlo
-Vlooienlarve eet wormeieren. Ontwikkeling van de parasiet gebeurt simultaan met deze van de vlo.
-PPP \= 3 weken
-Geen opbouw van immuniteit

Kenmerken Taenia spp. (5)

-TGH \= zoogdieren, deze worden besmet door opname infectieuze eieren
-Bij HKW; T. hydatigena, T. ovis en T. multiceps
-EGH wordt besmet door carnivorisme
-PPP \= 1-5m
-Geen opbouw van immuniteit

Kenmerken Echinococcus granulosus (5)

-TGH \= zoogdieren, worden besmet door opname infectieuze eieren.
-Bij TGH vormt zich een hydatide blaas in lever, longen en evt. andere organen.
-Zoönose; mens is accidentele gastheer
-EGH besmet door carnivorisme
-PPP \= 1-2m

Kenmerken Echinococcus multilocularis (7)

-TGH \= knaagdieren
-EGH \= vos
-Hond kan zowel EGH als TGH zijn
-Alveolaire hydatide blazen in de lever
-Zoönose
-Verzameling van kleine blaasjes die een grote blaas gaan vormen
-PPP \= 1 maand

Ziektebeeld cestoden

* Meestal subklinisch
* Kunnen vage abdominale klachten zien
* Evt. ook diarree, vermagering en perianale jeuk (D. caninum)
* Uitzonderlijk: alveolaire hydatidose bij E. multilocularis

Diagnose cestoden

-Aantonen proglotiden met tape strip anus
-Kunnen Taenia en Echinococcus ook vinden met feces onderzoek
-Copro-antigen en PCR, maar niet routinematig
-Postmortem zijn Dipylidium en Taenia macroscopisch zichtbaar

Behandeling cestoden

-Allen gevoelig aan praziquantel
-Gepaard met preventieve controle maatregelen wegens risico op herinfectie

Preventieve maatregelen cestoden

-Dipylidium: vlooienbestrijding
-Taenia en Echinococcus granulosus: geen rauw slachtafval
-Echinococcus multilocularis: regelmatig ontwormen

Kenmerken Dirofilaria immitis (4)

-Hartworm.
-Wormen leven in de a. pulmonalis. Als deze vol is, leven ze ook in het rechterhart. In heel extreme gevallen leven ze zelfs in de vena cava.
-Importziekte.
-Wordt overgedragen via muggen en hond is EGH.

Cyclus Dirofilaria immitis

-Geïnfecteerde mug steekt en zet speeksel af op wonde.
-L3 gaat vanaf hier actief naar binnen kruipen en zich ontwikkelen tot L4.
-Migreert via het bloedvatenstelsel naar het hart.
-Worden 6m na infectie volwassen.
-Worm legt larven, deze komen in de circulatie.
-Vanuit hier kunnen ze opgenomen worden door een mug en dan ontwikkelen naar L1 en L3.

Waardoor is Dirofilaria immitis in België enkel een importziekte?

Vector is hier wel aanwezig, maar voor de ontwikkeling in de mug moet de temperatuur voldoende hoog zijn.

Pathogenese Dirofilaria immitis

* Beschadiging van het vaatendotheel zorgt voor proliferatie van de intima en vernauwing van de longarteries.
* Er kan een pulmonale thrombo-embolie voorkomen die zorgt voor pneumonie, pulmonaire hypertensie, cor pulmonale, leverstuwing en ascites.
* Immuungemedieerde glomerulonefritis

Klinische symptomen Dirofilaria immitis

Symptomen van chronisch hartlijden:
-Inspanningstolerantie
-Hoesten
-Dyspneu

Diagnose Dirofilaria immitis

* Anamnese (enzoötisch gebied minstens 6 maanden geleden) en klinische symptomen.
* RX thorax: vergroting a. pulmonalis en verdikte, afgebroken pulmonaire arteriën.
* Echocardiografie: vergroting rechterhart, hypertrofie RV, verdikt interventriculair septum, evt. wormen in longarteriën of hart.
* Microfilaria in bloed aantonen vanaf **6-7m p.i.** Zien echter vaak occulte infectie -> __wel hartworm, maar geen microfilaria.__
* Antigenen; ELISA of SNAP vanaf **5-6m p.i.** Hoge gevoeligheid en specificiteit.

Behandeling Dirofilaria immitis

Vóór adulticide behandeling (behandeling gevaarlijk want creert massale embolie)

* Chemoprofylactische dosis ML. Maandelijks vanaf 2-3m voor adulticide therapie.
* Doxycyline. Dagelijks vanaf 4w voor adulticide therapie → AB die symbiotische **Wolbachia** bacterien afdood

Voor afdoden wolwassen wormen:

* Melarsomine dihydrochloride IM ; 2x toedienen met 4-6 weken ertussen
* Kunnen ondersteunende therapie geven met heparine of corticosteroïden
* 2 maanden __absolute__ hokrust

Microfilarien doden:

* ML 3-6 weken na adulticide therapie → als bescherming andere dieren

Risico behandeling Dirofilaria immitis

Het afdoden van de volwassen wormen geeft risico op thrombo-embolie.

Preventie Dirofilaria immitis

-Hond thuis laten!
-Muggen weren; horren, dubbel muskietennet, repellen of insecticiden -\> halsband met deltamethrine vanaf 1 week voor vertrek of permethrine spot-on.
-Maandelijks toedienen ML tijdens transmissieperioden. In Europa is dit april-november. Werkt tegen L3 en L4 larven die zich in de voorbije 30d hebben ontwikkeld.

Cyclus Angiostrongylus vasorum

-TGH \= slak en EGH \= hond
-Honden worden besmet door opname van L3 in TGH.
-L3 ontwikkelt tot L5 in mesenteriale lymfeknopen.
-Migratie van via lever en hart naar longarteries.
-Volwassen worm leeft in longarterie en RV.
-Eieren met L1 komen in de longen. Deze worden dan opgehoest en ingeslikt waardoor ze in de feces komen.

PPP Angiostrongylus vasorum

6-8 weken

Reservoirs Angiostrongylus vasorum

Vos en naaktslak

Verspreiding Angiostrongylus vasorum

Geen homogene verspreiding, maar hotspots

Symptomen Angiostrongylus vasorum

-Voornamelijk cardio-respiratoir: hoesten, tachypneu, dyspneu, inspanningsintolerantie, pneumonie, pulmonaire hypertensie en evt. rechterhart vergroting.
-Bij 1/3 van de gevallen ook coagulatiestoornissen met zeer uiteenlopende symptomen en locaties.
-In zeldzame gevallen ook neurologische symptomen; intracraniale bloeding, ontsteking, larva migrans, epilepsie, ronddraaien, gedragsverandering, ataxie, parese, verlamming

Diagnose Angiostrongylus vasorum

* Anamnese; __jonge hond__ (

Behandeling Angiostrongylus vasorum

* Milbemycine oxime p.o. : 4x met 1w interval
* Moxidectine spot-on of p.o.: evt. herhalen na 30d
* Fenbendazole p.o.: niet geregistreerd. Dit werkt minder goed, maar kan gebruikt worden bij __zware gevallen__ om de __belasting van de longen te verspreiden__.

Ondersteunende behandeling met hokrust, hospitalisatie en zuurstoftoediening. Evt. bloed- of plasmatransfusie en vochttherapie.

Preventie Angiostrongylus vasorum

* (Slakkenbestrijding)
* Aan leiband
* Anti-parasitaire behandeling in enzoötische gebieden / hotspots

Babesia in Europa

-Babesia canis. Vector is Dermacentor reticulatus.
-In de Benelux zijn er occasionele gevallen, autochtoon of import.

Cyclus Babesia canis

-Seksuele vermenigvuldiging in de RBC van de hond.
-RBC barsten en merozoïeten infecteren nieuwe cellen.
-In de teek ook geslachtelijke vermenigvuldiging. Via de speekselklieren kunnen dan sporozoïeten worden overgedragen bij bloedname.
-Transstadiële en trans-ovariële overdracht bij teken.

Pathogenese Babesia canis

-Er ontstaat hemolyse door het vrijkomen van merozoïeten, toxische hemolytische stoffen en een immuun gemedieerde destructie van RBC.
-Dit kan aanleiding geven tot hypoxemie met systemische inflammatie en verstoorde circulatie.

Verschillende vormen van Babesiosis

* Acute vorm; **koorts, lethargie (extreem)**, anorexie, braken, **anemie**, hemoglobinurie en splenomegalie.
* Chronische vorm; in enzoötische gebieden
* Atypische vorm; complicaties

Diagnose Babesia canis

-Anamnese; aanwezigheid van teken
-Symptomen; regeneratieve anemie
-Kunnen merozoïeten aantonen in RBC; goede specificiteit, maar lagere gevoeligheid
-Antilichamen aantonen vanaf 2w p.i.
-DNA aantonen met PCR

Prognose Babesia canis zonder behandeling

Slecht

Behandeling Babesia canis

-Imidocarb IM of SC; wel enkel een therapeutische werking en geen eradicerend effect. Behandelen 2x met 2w interval.
-Doxycycline p.o.; vooral voor kleinere species. Off label.

Preventie Babesia canis

-Hond thuis laten
-Preventief imidocarb SC of docycyline p.o.; beschermt tegen ziekte, maar niet tegen infectie.
-Vaccin, maar niet op de markt in België
-Tekenpreventie

Kenmerken Leishmania infantum (4)

-Hond is natuurlijke gastheer
-Mens kan occasionele gastheer zijn
-Vector zijn zandvliegjes
-Importziekte

Transmissie Leishmania infantum (5)

-Vector
-Venerisch
-Verticale transmissie
-Direct contact
-Bloed