prawa człowieka rozdział 3

kto w ONZ pilnuje przestrzegania praw człowieka?

• Rada Praw Człowieka (HRC) • Komitet Praw Człowieka (HRC) • Komitet Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych (CESCR) • Komitet ds. likwidacji dyskryminacji kobiet (CEDAW) • Komitet Przeciwko Torturom (CAT) • Komitet ds. likwidacji dyskryminacji rasowej (CERD) • Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych (CRPD) • Komitet Praw Dziecka (CRC) • Wysoki Komisarz NZ ds. praw człowieka (UNHCHR)

co robi komitet praw człowieka w genewie?

publikuje komentarze do MPPOiP • monitoruje stan przestrzegania praw człowieka w państwach poprzez mechanizm regularnych sprawozdań • wydaje niewiążące rezolucje • rozpatruje skargi indywidualne

ilu członków ma komitet praw człowieka, jak jest wybierany i na jaką kadencję?

18, na 4 lata większością 2/3 głosów państw-stron

Czym jest rada praw człowieka?

monitoruje przestrzeganie praw człowieka w państwach za pomocą mechanizmu sprawozdawczego (Universal Periodic Review); • przygotowuje raporty na temat przestrzegania praw człowieka; • rozpatruje skargi na naruszenia praw człowieka; • 47 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

jakie są podstawowe zasady wnoszenia skarg w prawie międzynarodowym?

• wyczerpanie ścieżki krajowej • zakaz wnoszenia skarg anonimowych • zakaz nadużywania prawa do skargi • zakaz kumulacji

ilu członków ma Rada Europy?

46

jakie są 4 podstawowe zasady EKPCZ?

Konwencja jako żywy instrument • zasada pierwotnej odpowiedzialności państw + zasada subsydiarności • doktryna marginesu oceny • zasada konsensusu

Co robi Europejski Trybunał Praw Człowieka?

rozpatruje skargi indywidualne oraz skargi państw na naruszenia praw i wolności człowieka • w razie stwierdzenia naruszenia orzeka o pieniężnym zadośćuczynieniu • każdy wyrok musi zostać wykonany przez państwo członkowskie • wydaje niewiążące opinie doradcze na wniosek najwyższych sądów i trybunałów państw członkowskich

Ilu sędziów ma ETPCZ? jak wybierani i jaka kadencja?

46 na 9 letnią kadencję, wybierani większością głosów przez zgromadzenie parlamentarne Rady Europy spośród kandydatów wskazanych przez rządy krajowe

jakie są skłądy orzekające ETPCZ?

w składzie 1 sędziego (dopuszczenie sprawy do merytorycznego rozpoznania), w składzie komitetu 3 sędziów (merytoryczne rozpoznanie w sprawach rutynowych), w składzie izby 7 sędziów (merytoryczne rozpoznanie w sprawach większej wagi)

kto sprawuje nadzór nad wykonaniem wyroku ETPCZ?

Komitet Ministrów

Co robi TSUE?

udziela odpowiedzi na pytania prejudycjalne sądów krajowych • rozpatruje m.in. skargi indywidualne o stwierdzenie nieważności aktów prawa wtórnego z powodu niezgodności z TfUE, TUE lub Kartą Praw Podstawowych • rozpatruje skargi Komisji Europejskiej o stwierdzenie uchybienia przez państwo członkowskie zobowiązaniom ciążącym na mocy TfUE, TUE lub KPP • może nakładać kary finansowe za niewykonanie wyroku

kto wchodzi w skłąd TSUE i na jaką kadencję?

• 27 sędziów + 11 rzeczników generalnych na 9 lat

jakie są 3 procedury przed TSUE?

pytanie prejudycjalne, skarga o stwierdzenie nieważności, skarga Komisji o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom unijnym

jakie są mechanizmy monitoringu stanu przestrzegania PCZ Rady Europy?

rezolucje organów Rady Europy np. Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy dot. praw człowieka, obowiązek państw-stron składania Komitetowi Ministrów sprawozdań z wykonywania wyroków ETPC

jakie są mechanizmy monitoringu stanu przestrzegania PCZ UE?

rezolucje Parlamentu Europejskiego dot. praw człowieka

jakie są mechanizmy monitoringu stanu przestrzegania PCZ ONZ?

rezolucje i stanowiska organów ONZ np. Zgromadzenia Ogólnego, Komitetu Praw Człowieka, Komitetu Praw Dziecka, Komitetu Praw Niepełnosprawnych itd., obowiązek państw-stron składania Komitetowi Praw Człowieka sprawozdań z realizacji zobowiązań wynikających z MPPOiP

kiedy Polska dołączyła do Rady Europy?

1991

jaki artykuł RE naruszyła Rosja?

art. 3 statutu RE i Komitet Ministrów zadecydował o jej wykluczeniu

jakie są organy RE?

Zgromadzenie Parlamentarne, Komitet Ministrów, Sekretarz Generalny, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy, Komisarz Praw Człowieka Rady Europy

czym jest komisja wenecka i w jakiej dziedzinie działa?

instytucja działająca przy RE, w dziedzinie prawa konstytucyjnego

czym jest system strasburski?

system stworzony przez Radę Europy, powstał w 1950 roku, EKPCz, ponad 200 umów międzynarodowych

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPCz)

powstała w 1950 w Rzymie, 12 państw

co odróżnia EKPCZ od klasycznych traktatów mnar?

zawiera coś więcej niż tylko wzajemne powinności, ustanawia rozbudowany mechanizm kontoli PCZ i sieć obiektywnych obowiązków, które korzystają ze “zbiorowego zagwarantowania”

jaka jest najważniesza cecha EKPCZ?

wychodzi poza tradycyjne pojmowanie PMNAR i czyni każdego człowieka podmiotem praw

3 prerogatywy EKPCZ

wyraża podstawowe prawa i wolności, powołuje do życia międzynarodowe organy, określa procedurę postawiania państwom zarzutu (skarga międzypaństwowa i indywidualna)

czym są protokoły zmieniające EKPCZ?

umowy międzynarodowe, które dotyczą organizacji samego systemu oraz procedury postępowania przed ETPCZ, do ich wejścia potrzebna jest jednomyślna zgoda sygnatariuszy

kiedy Polska ratyfikowała EKPCZ?

1992 (weszła w życie 1993)

jakie są najważniejsze zmiany protokołu nr 11? (1994, weszła w 1998)

zlikwidowanie dwuinstancyjności orzekania o naruszeniach praw i wolności, zniesienie Europejskiej Komisji Praw Człowieka, ustanowienie procedury skargi indywidualnej

jakie są najważniejsze postanowienia protokołu nr 14? (2004, 2010)

uproszczenie procedury rozpoznawiania skarg i decydowania o ich dopuszczalności, wzmocnienie pozycji sędziów

jakie są najważniejsze postanowienia protokołu nr 15? (2013,2021)

skrócenie 6 mies na wniesienie skargi indywidualnej do 4 miesięcy, zmodyfikowanie jednej z przesłanek niedopuszczalności skargi, zniesienie możliwości sprzeciwienia się przez strony postępowania decyzji Izby ETPCZ o zrzeczeniu się właściwości na rzecz Wielkiej Izby, dodanie do preambuły, subsydiarności i marginesu oceny

na czym polega zasada marginesu oceny?

włądzom krajowym pozostawia się pewną swobodę w zakresie wyboru sposobu zapewniania praw i wolności

za co odpowiada protokół 13?

całkowite zniesienie kary śmierci

za co odpowiada protokół 16?

możliwość wydawania opinii doradczych

jakie są 3 charakterystyczne zasady przewodnie ETPCZ?

żywe narzędzie, marginesu oceny, subsydiarności

jakie są przykłady praw o absolutnym charakterze w EKPCZ?

zakaz tortur, zakaz niewolnictwa, zakaz karania bez podstawy prawnej

jakie są wymogi dopuszczalności skargi indywidualnej?

przesłanki formalne, przesłanka podmiotowa, przesłanka materialna, przesłanka czasowa, subsydiarność, wykazanie doznania znacznefo uszczerbku,

jakie przesłanki decydują o niedopuszczalności skargi indywidualnej? (art. 35 EKPCZ)

tzw. zakaz kumulacji, oczywista bezzasadność, nadużycie prawa do skargi

na jakie dwa etapy dzieli się rozpatrywanie skargi indywidualnej?

ocena dopuszczalności, potem przeście do meritum

czym się różni postanowienie od wyroku?

postanowienie dotyczy dopuszczalności skargi i może kończyć postępowanie

czy da się doprowadzić do polubownego załatwienia sprawy?

tak, ETPCZ wydaje wtedy postanowienie o umorzeniu postępowania

czym są środki tymczasowe?

np. na granicy polsko-białoruskiej, ETPCZ nadał obowiązek dostarczania uchodźcom żywności