FINALS RETORIKA

MAY

Ginagamit ang wastong salita nanito sa;

-pangngalan or noun

-pandiwa or verb

-pang-uri

-panghalip na panao sa kaukulang paari (possive noun)

-pantukoy ng mga

(Kapag ang pangungusap ay sinusundan ng MGA)

-pang-ukol sa (inihalintulad; hindi direktang sinasabi)

MAYROON

Ginagamit ito kung ito ay;

-sinusundan ng isang kataga o ingklitik (indirect pronoun) Palagyo: ako,ikaw,ka,siya,kami,tayo,kayo,sila.

KITA

ito ay isang panghalip Panao at may kailanang isahan or singular na tumutukoy sa kinakausap.

KATA

ito ay isang panghalip panao at may kailanang dalawan or plural na tumutukoy sa mahkasamang nangungusap at kinakausap.

KINA

Ito ay maramihan ng KAY

NG

ito ay ginagaming bilang;

-katumbas ng “of” sa ingles

-pang-ukol ng layon ng pandiwa (object of the verb)

-pang-ukol at tagaganap ng pandiwa sa tinig balintawak ( indirect voice: nagsasaad at tumatanggap ng kilos)

NANG

Ginagamit ito bilang;

-katumbas ng “when” sa ingles

-katumbas ng “so that o “in order” sa ingles

-pinagsamang pang-abay na “na”, at pang-angkop na “ng”

-kapag napapagitnaan ng dalawang magkatulad na pandiwa”

DAW/DIN

ito ay ginagamit kapag ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa katinig. .

-kung uto ay nagtatapos sa RA, RE, RI, RO, RU, at RAW, RAY ang naunang salita ( D) to ay gagamitin

RAW/ RIN

ito naman ay ginagamit kapag nagtatapos sa patinig at sa D, W, at Y

(Ang patinig ay tunig na likha ng hindi pinipigil na tunog gaya nga a,e,i,o,u) (Ex: isa,uso, apa)

KUNG

ito ay ginagamit bilang pangatnigna panubili na katumbas ng “if” sa ingles.

-sugnay na ‘di mapag-isa sa mga pangungusap na hugnayan

KONG

Ito naman ay ginagamit sa panghalip panao sa kaukulang paari.

-buhat sa panghalip na ‘ko’ at nilagyan ng pang akop na ‘ng’

KUNG DI

Ito ay ginagamit at galing sa salitang KUNG HINDI of “if not” sa ingles.

KUNDI

ito naman ay “except” sa ingles.

PINTO

Ito ay (door) bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas.

-ito din ay tumutukoy sa isang kongkreyong bahay at bahagi ng dinaraanang isinasara at ibinubukas

PINTUAN

Ito ay isang (doorway) o bahagi na kinalalagyan ng pinto.

-ito ay ginagamit kung ang tinutukoy ay isang lugat at lagusan o pasukan kung saan nakalagay ang pinto.

HAGDAN

Ito ay (stairs) isa itong baiting na inaakyatan at binababaan

HAGDANAN

Ito ay (stairways) isang bahaging kinalalagyan ng hagdan

PAHIRIN AT PUNASIN

Ang kahulugan nito ay ( wipe off) at nangangahulugang alisin o tanggalin

PAHIRAN AT PUNASAN

Ang ibigsabihin nito ay (to apply) at nangangahulugang lagyan.

-kung ang tinutukoy ay bagay na pinagtanggalan ng kung anuman.

OPERAHIN

ito ay ginagamit king ang tinutukoy ang tiyak na bahagi ng katawan na titistisin.

OPERAHAN

Ito naman ay tumutukoy sa taong sasailalim ng pagtitistis or surgery.

WALISAN

Ito ay (sweep off) o tumutukoy sa bagay na aalisin o lilinisin

WALISAN

ito naman ay (to sweep the place) o tumutukoy ito sa lugar

IKIT

Ito ay nagpapakita ng kilos na pag gilid mula sa labas patungo sa loob.

IKOT

Ito naman ay isang kilos mula sa loob patungo sa labas.

SUNDIN

Ito ay (to obey) na nangangahulugan ng pagsunod sa payo o pangaral.

SUNDAN

Ito ay (to follow) o gayahin o pumunta sa pinuntahan ng iba.

SUBUKIN

ito ay ( to test, to try) o upang masubok ang husay o galing ng isang bagay o gawain.

SUBUKAN

Ito ay ( to see secretly) o palihim na pagmamatyag o pag-eedpiya sa tao.

-kung ang nais ipakahulugan ay paniniktik o pagkilatis sa ibang tao.

HATIIN

ito ay (to divide) o pag parte o partihin

HATIAN

ito ay “ to share”

IWAN

Ito ay (to leave something or somebody) o huwag isama

IWANAN

ito ay (to leave something to somebody) o binigyan

NABASAG

ito ay nangangahulugang kilos na ‘di sinasadya o ‘di ginusto.

BINASAG

Ito naman ay nagpapakita sa sariling pagkukusa or sinadya

DAHIL SA

Ito ay ginagamit bilang pangatnig na pananhi.

DAHILAN

ito ay ginagamit bilang pangangalan.

TAGA

Gunagamit ang gitlung sa unlaping salitang ito kung ito ay sinusundan ng pangangalang pantangi ( may tiyak o proper na ngalan ng tao, hayop, bagay, lugar o pangyayari )

-walang gitling sa pagitan ng salitang ito at pangngalang pambalana o common noun.

-maingat sa pagpili ng mga salita

-matalinong pagsasaayos ng mga pangungusap

-malinaw ang relasyon ng mga salita sa pangungusap

Paanong masasabing mabisa ang pangungusap?

• TAMANG SAGOT

• MALING SAGOT

Ito ay tuntunin upang maging mabisa ang pangungusap

PANLAPI

ito ay mga salitang ginagamit na magkadugtong sa salitang ugat.

UNLAPI,GITLAPI, HULAPI, KABILAAN, LAGUHAN

Ito ang limang uri ng panlapi

UNLAPI

Kapag ito ay inilalagay sa unahang ng salita

Ex: MAGbasa

GITLAPI

Ito ay kapag nakalagay sa loob ng salita

Ex: sUMayaw

HULAPI

ito ay kapag nakalagay sa hulihan ng salita

Ex: sulatAN

KABILAAN

Ito ay kapag ang isang pares ng panlapi ay nakalagay sa unahan at ang isa ay nasa hulihan ng salita

Ex: MAG-awitAN

LAGUHAN

ito ay kapag mayroong panlapi sa unahan,gitna,at hulihan

Ex: PAGsUMikapAN

SIMUNO O PAGSA AT ANG PANAGURI

Ito ay ang mga bahagi ng isang pangungusap

SIMUNO O PAKSA

ito ay siyang nagsasabi kung ano o sino ang pinag-uusapan sa pangungusap.

PANAGURI ( PANGURI)

Ito naman ang nagsasabi tungkol sa SIMUNO O PAKSA

AKTOR FOCUS

it ay mula sa salitang ingles n actor, ibig sabihin, ito ang tagaganap o gumagawa ng kilos ng pandiwa.

MGA PANLAPI: UM, MAG, MANG, MAKA, MA

Ito ay ang mga panlapi na kabilang sa aktor focus.

GOL FOKUS

ito ay mula sa salitang goal na ang kahulugan ay layon.

MGA PANLAPI: I, IN, NI,HIN,AN

Ito ang mga panlaping kabilang sa Gol fokus

BENEFAKTIV FOKUS

Ito ay benefactor o nakikinavang: sa fokus na ito, ang magiging simuno ay ang ‘di tuwirang layon o tagatanggap ng layon.

MGA PANLAPI: I, IPAG

ito ang mga panlapi na kabilang sa benefactiv fokus

LOKATIV FOKUS

Ito ay tumutukoy sa local, pook,lunan; ang ginagampanan naman ang fokus dito.

MGA PANLAPI: AN, HAN, IN, HIN

Ito ay mga panlaping kabilang sa lokativ fokus.

KOSATIV FOKUS

Ito ang causative, dahilan o sanhi; ang sanhi o dahilan ng pagkilos sa pangungusap ang fokus dito.

PANLAPI: IKA

Ito ang panlapi na kabilang sa kosativ fokus

INSTRUMENTAL FOKUS

Ito ay tumutukoy sa instrument o kasangkapan; ang kasangkapang ginagamit sa pagkilos ang nagiging pokus dito.

PANLAPI: IPANG

Ito ay panlapi na kabilang sa intrumental fokus

Retorika

Ito ay isa sa mga uri ng sining na naisasagawa sa pamamagitan nang psalita at pasulat na paraan

Retorika

Isa itong praktikal na pag-aaral na nagbibigay sa tao ng matinding kontrol sa mga smbolikong gawain.Ito din ay maingat at masining na pagpili ng wastong salita sa loob ng isang pahayag upang hiigit na maunawaan at maging kasiya-siya sa tagapalinig o mambabasa

Tungkulin ng retorika

Pagandahin at pataminis ang pahayag

Balarila o Gramatika

Ito ay nauukol sa kawastuhan

Gramatika at Retorika

Ito ay napakahalaga upang makamit ang mabisang pahayag.

Paksa

Ito ang pinaka kaluluwa ng isang pahayag

Lantad at Tago

Ito ang dalawang uri ng paksa

Lantad

Sinasabi kung ano ang paksa

Tago

Kinakailangan mo pang hanapin ang natatagong kahulugan. Hindi literal na binabanggit ang paksa ngunit hinihinuha ang ibigsabihin.

Panimula

-ito ay paglalahad ng kahalagahan ng pagkang tatalakayin

-ipagsisimula ito ng isang malinis na biro

-pagsaslaysay kaugnayan na kwento o napapanahong balita

-pagtanong na makagaganyak ng kaisipan

Panimula

-Ito ay pagbanggit ng sariling paniniwala, interes o sentimyento.

-paggagad ng popular na linya sa telebisyon, komersyal o pananalita ng ibang personalidad

-pagbanggit ng tula/ awit, salawikain at iba pa

Katawan

-ito ay naglalahad kaagad ng pangunahing punto

-tinatalakay ang argumento ng diskusyon

-pagbanggit ng mga suportang detalye

Wakas

-mapagtibay ang mga prosisyong inilatag

-pangkalahatang impresyong maiiwan sa isip

Malikhain a maingat na pananalita

Nangangailangan ang retorika nito upang magng kaakit akit sa mga mambabasa ang mga akdang panitikan

Tayutay

Higit na magiging mabisa at masining ang pagpapahayag kung gagamitan ng matalinhagang salita o tinatawag na ______?

Simili o pagtutulad

Ito ay ginagamitan ng mga salitang tulad, gya ng, kumpara, tilamistula, katulad at iba pa.

Simili

Hal: ang ugali ng babae ay tulad ng panahon, madaling magbago

Metapor o pagwawangis

Naghahambing din ngunit hindi gingamitan ng mga salitang gaya ng, para ng, tila katulad at iba pa sapagkat itoy tiyakang paghahambing

Hyperbole

Ito ay pagmamalabis o eksaherasyon

Personipikasyon/ pagsasatao

Pagsasalin ng talino, gawi at katangian ng tao sa mga bagay-bagay

Metonimi/ pagpapalit-tawag

Paggamit ng salitang panumbas o pagpapahiwatig ng kahulugan ng di-tinutukoy na salita.

Sinekdoke/ pagpapalit saklaw

Maaring gamitin sa pagbangggit ng bilang sa pagtukoy sa kabuuan at maari namang isang tao’y kumakatawan sa isang pangkat

Pagtatambis/ anithesis

Ito ay bumabanggit sa mga bagay na magkasalungat upang lalong mangibabaw o mas maging ang isang natatanging kaisipan

Eufemismo

Salitang magagamit bilang panghalili sa mga salitang masakit pakinggan o hindi maganda sa pandinig

Onomatopeya

Ito ay paggamit ng mga salitang ang tunog ay parang nagpapahiwatig ng kahulugan nito.

Panawag ( apostrophe)

Ito ay paggamit ng mga salita sa pakikipagusap sa karaniwang bagay na tila totoong buhay at tila nasa kanyang harapan ngunit wala naman

Pag-uyam ( irony)

Ito ay paggamit ng salitang mapangutya o mapang uyam bagamat tila masarap pakinggan kung titignan ang literal na kahulugan

Aliterasyon

Ito ay paggamit ng magkaugnay na salitang may pag-uulit sa unang unog ng salita

Oxymoron

Paghahalo ng dalawang salitang magkasalungat na nagiging katanggap-tanggap naman sa nakakarinig o bumabasa

Tayutay at mga idyoma

Ito ay kapwa tumutukoy sa matatalinhagang pahayag.

Sawikain o idyoma

Ito ay salita o pariralang ng kahulugan ay iba o taliwas sa tunat na ibig sabihin nito

Mga Salitang Payak

Ito ay binubuo ng salitang ugat lamang

Mga salitang may panlapi

Ito ang mga salitang binubuo ng salitang ugat at panlapi

Unlapi

Ito ang panlapi na makikita sa unahan

Gitlapi

Ito ay kapag nasa gitna ang panlapi

Hulapi

Ito ay kapag nasa hulihan ang panlapi

Laguhan

Ito ay kapag ang panlapi ay makikita sa unahan at hulihan

Ganap at Di-ganap

Ito ang dalawang paraan ng salitang inuulit