Triết học chương 1

Nghệ thuật tranh luận để tìm chân lý bằng cách phát hiện mâu thuẫn trong cách lập luận

Biện chứng

Dùng để chỉ triết học, với tư cách là khoa học siêu cảm tính, phi thực nghiệm

Siêu hình

Nhận thức đối tượng ở trạng thái cô lập, tách rời đối tượng ra khoit các quan hệ được xem xét và coi các mặt đối lập với nhau có một ranh giới tuyệt đối

Phương pháp siêu hình

Nhận thức đối tượng ở trạng thái tĩnh; đồng nhất đối tượng vỡi trạng thái tĩnh nhất thời đó. Thừa nhận sự biến đổi chỉ là sự biến đổi về số lượng, về các hiện tượng bề ngoài. Nguyên nhân của sự biến đổi được coi là nằm ở bên ngoài đối tượng

Phương pháp siêu hình

Nhận thức đối tượng trong các mối liên hệ phổ biến vốn có của nó. Đối tượng và các thành phần của đối tượng luôn trong sự lệ thuộc, ảnh hưởng, ràng buộc và quy định lẫn nhau

Phương pháp biện chứng

Nhận thức đối tượng ở trạng thái luôn vận động, nằm trong khuynh hướng phổ quát là phát triển. Quá trình vận động này thay đổi cả về lượng và chất của các sự vật, hiện tượng. Nguồn gốc của sự vận động, thay đổi đó là sự đấu tranh giữa các mặt đối lập của mâu thuẫn nội tại trong bản thân sự vật, hiện tượng

Phương pháp biện chứng

Thừa nhận một chỉnh thể trong lúc vừa là nó vừa không phải là nó; thừa nhận cái khẳng định và cái phủ định vừa loại trừ nhau lại vừa gắn bó với nhau

Tư duy biện chứng

Phép biện chứng tự phát, phép biện chứng duy tâm, phép biện chứng duy vật

3 giai đoạn phát triển của phương pháp biện chứng

Dạng tri thức lý luận xuất hiện sớm nhất trong lịch sử các loại hình lý luận của nhân loại

Triết học

Nguồn gốc triết học gồm

Nguồn gốc nhận thức và nguồn gốc triết học

Nguồn gốc dùng để giải thích bí ẩn xung quanh

Nguồn gốc nhận thức

Những chuyện thần thoại và những tôn giáo sơ khai như Tô tem giáo, Bái vật giáo, Saman giáo thuộc về nguồn gốc

Nguồn gốc nhận thức

Triết học ra đời khi nền sản xuất có phân công lao động và xuất hiện giai cấp nói về nguồn gốc

Nguồn gốc xã hội

“Triết học“ là thuật ngữ được sử dụng lần đầu tiên trong trường phái

Trường phái Socrates (Xôcrát)

Ở Trung Quốc, chữ triết học có ý nghĩa

Sự truy tìm bản chất của đối tượng nhận thức, thường là con người, xã hội, vũ trụ và tư tưởng

Ở Ấn Độ, thuật ngữ chữ Dar’sana (triết học) có nghĩa

Chiêm ngưỡng, hàm ý là tri thức dựa trên lý trí, là con đường suy ngẫm để dẫn dắt con người đến với lẽ phải

Triết học ở phương tây ở Hy Lạp cổ đại có nghĩa

Yêu mến sự thông thái, giải thích vũ trụ, định hướng nhận thức và hành vi, vừa nhấn mạnh đến khát vọng tìm kiếm chân lý của con người

Xem xét thế giới như một chỉnh thể trong mối quan hệ giữa các yếu tố và tìm cách đưa ra một hệ thống các quan niệm về chỉnh thể đó

Phương pháp nghiên cứu của triết học

Các quan hệ phổ biến và các quy luật chung nhất của toàn bộ tự nhiên, xã hội và tư duy

Đối tượng của triết học

Nền triết học tự nhiên bị thay thế bởi

Nền triết học kinh viện

Đối tượng của triết học kinh viện

Chủ đề về niềm tin tôn giáo, thiên đường, địa ngục, mặc khải hoặc chú giải các tín điều phi thế tục…- những nội dung nặng về tư biện

Khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức, quan điểm, tình cảm, niềm tin lý tưởng về xác định về thế giới và về vị trí con người trong thế giới đó. Quy định các nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người

Thế giới quan

Quan niệm của con người về đời sống với các nguyên tắc, thái độ và định hướng giá trị của hoạt động con người

Nhân sinh quan

Thế giới quan chung nhất, phổ biến nhất, được sử dụng trong mọi ngành khoa học và trong toàn bộ đời sống xã hội

Thế giới quan triết học

Thế giới quan nào được coi là đỉnh cao của các thế giới quan

Thế giới quan duy vật biện chứng

Thế giới quan duy vật biện chứng bao gồm

Tri thức khoa học, niềm tin khoa học và lý tưởng cách mạng

Thế giới quan chung nhất, có ý nghĩa phổ biến đối với nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người

Thế giới quan tôn giáo

Trước khi giải quyết vấn đề cụ thể của mình, nó buộc phải giải quyết một vấn đề có ý nghĩa nền tảng và là điểm xuất phát để giải quyết tất cả những vấn đề còn lại - vấn đề về mối quan hệ vật chất và ý thức

Vấn đề cơ bản của triết học

Giữa ý thức và vật chất thì cái nào có trước, cái nào có sau , cái nào quyết định cái nào

Mặt thứ nhất về vấn đề cơ bản của triết học

Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không?

Mặt thứ hai về vấn đề cơ bản của triết học

Những người cho rằng vật chất, giới tự nhiên là cái có trước và quyết định ý thức của con người

Các nhà duy vật

Trong lịch sử giai cấp thống trị và nhiều lực lượng xã hội đã từng ủng hộ, sử dụng [..] làm nền tảng lý luận cho những quan điểm chính trị -xã hội của mình

Chủ nghĩa duy tâm

Chỉ thừa nhận một trong hai thực thể (vật chất hoặc tinh thần) là bản nguyên (nguồn gốc) của thế giới, quyết định sự vận động của thế giới

Nhất nguyên luận

Kết quả nhận thức của các nhà triết học duy vật thời cổ đại

Chủ nghĩa duy vật chất phác

Thừa nhận tính thứ nhất của vật chất nhưng lại đồng nhất với vật chất với một hay một số chất cụ thể của vật chất và đưa ra những kết luận mà về sau người ta thấy mang nặng tính trực quang, ngây thơ, chất phát

Chủ nghĩa duy vật chất phát

Hạn chế do trình độ nhận thức cổ đại về vật chất và cấu trúc vật chất nhưng chủ nghĩa này về cơ bản là đúng vì đã lấy bản thân giới tự nhiên để giải thích thế giới, không viện đến thần linh, thượng đế hay các lực lượng siêu nhiên

Chủ nghĩa duy vật chất phát

Hình thức cơ bản thứ hai trong lịch sử của chủ nghĩa duy vật thể hiện khá rõ ở các nhà triết học thế kỉ XV - XVIII và thể hiện khá rõ các nhà triết học ở thế kỉ XVI, XVIII

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Thời kỳ cơ học cổ điển đạt được những thành tựu rực rỡ nên trong khi tiếp tục phát triển quan điểm chủ nghĩa duy vật thời cổ đại, chủ nghĩa giai đoạn này chịu sự tác động mạnh mẽ

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Phương pháp nhìn nhận thế giới như một cổ máy khổng lồ mà mỗi bộ phận tạo nên thế giới mà  mỗi bộ phận tạo nên thế giới đó về cơ bản ở trong trạng thái biệt lập và tĩnh tại

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Tuy không phản ánh đúng hiện thực trong toàn cục nhưng đã góp phần không nhỏ vào việc đẩy lúi thế giới quan duy tâm và tôn giáo đặc biệt là ở thời kỳ chuyển tiếp từ đêm trường trung cổ sang thời phục hưng

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Hình thức cơ bản thứ ba của chủ nghĩa duy vật, do C.Mác và Ph Ăngghen xây dựng những năm 40 của thế kỉ XIX, sau đó được V.I. Lênin phát triển

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Khắc phục được hạn chế của duy vật chất phác thời cổ đại, chủ nghĩa duy vật siêu hình và là đỉnh cao trong sự phát triển chủ nghĩa duy vật

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Phản ánh hiện thực đúng như chính bản thân nó tồn tại mà còn là công cụ hữu hiệu giúp những lực lượng tiến bộ trong xã hội cải tạo hiện thực ấy

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan, chủ nghĩa duy tâm khách quan 

2 phái chủ nghĩa duy tâm 

Thừa nhận tính thứ nhất của ý thức của con người. Trong khi phủ nhận sự tồn tại khách quan của hiện thực,khẳng định mọi sự vật, hiện tượng chỉ là phức hợp của những cảm giác

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Thừa nhận tính thứ nhất của ý thức nhưng coi là thứ tinh thần khách quan có trước và tồn tại độc lập với con người. Thường được gọi bằng những cái tên khác nhau như ý niệm, tinh thần tuyệt đối, lý tính thế giới,…

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Cho rằng ý thức, tinh thần là cái có trước và sản sinh ra giới tự nhiên

Chủ nghĩa duy tâm triết học

Sản phẩm của tư duy lý tính dựa trên cơ sơ tri thức và năng lực mạnh mẽ của tư duy

Chủ nghĩa duy tâm triết học

Những nhà triết học giải thích thế giới bằng cả hai nguyên vật chất và tinh thần, xe vật chất và tinh thần là hai bản nguyên có thể cùng quyết định nguồn gốc và sự vận động của thế giới

Nhị nguyên luận

Những người trong trường hợp giải quyết một vấn đề nào đó, ở vào một thời điểm nhất định là người duy vật, nhưng vào một thời điểm khác, và khi giải quyết một vấn đề khác lại là người duy tâm

Những người theo thuyết nhị nguyên luận

Học thuyết triết học khẳng định khả năng nhận thức của con người

Thuyết khả tri

Khẳng định về nguyên tắc con người có thể hiểu được bản chất của sự vật. Nói cách khác, cảm giác, biểu tượng, quan niệm và nói chung ý thức mà con người có được về sự vật về nguyên tắc là phù hợp với bản thân sự vật

Thuyết khả tri

Học thuyết phủ nhận khả năng nhận thức của con người

Thuyết bất khả tri

Theo thuyết này, về nguyên tắc, con người không thể hiểu được bản chất của đối tượng. Kết quả nhận thức mà loài  người có được chỉ là hình thức bề ngoài, hạn hẹp và cắt xén về đối tượng. Các hình ảnh tính chất, đặc điểm của đối tượng mà các giác quan của con người thu nhận được trong quá trình nhận thức, cho dù có tính xác thực, cũng không cho phép con người đồng nhất chúng với đối tượng, Đó không phải là cái tuyệt đối tin cậy

Thuyết bất khả tri

Hume và Kant

Đại biểu điển hình cho những nhà triết học bất khả tri

Những năm 40 của thế kỉ XIX

Triết học ra đời

Cơ sở thế giới quan và phương pháp luận

Cơ sở lý luận chung

Nguồn gốc lý luận trực tiếp của triết học Mác

Hai nhà triết học tiêu biểu là Hegel và Feuerbach

Tiền đề cho sự ra đời triết học Mác

Khoa học tự nhiên

Thế kỉ XVII và thế kỉ XVIII

Phương pháp tư duy siêu hình nổi bật vào

Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng; thuyết tế bào; thuyết tiến hóa của Charles Darwin

3 phát minh lớn đối với sự hình thành triết học duy vật biện chứng

Quá trình hình thành và phát triển tư tưởng triết học duy vật biện chứng và triết học duy vật lịch sử đồng thời là

Quá trình hình thành chủ nghĩa khoa học

Tác phẩm Tuyên ngôn Đảng Cộng sản

Văn kiện có tính chất cương lĩnh đầu tiên của nghĩa Mác

Coi thường nội dung đời sống thực tế và xuyên tạc bức tranh khoa học hiện thực

Hệ thống triết học của Hegel

Thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học

Chủ nghĩa duy vật lịch sử của Mác

Công cụ nhận thức khoa học để cải tạo thế giới bằng cách mạng

Triết học

Triết học duy vật biện chứng đồng thời mang bản chất kha học và cách mạng

Triết học Mác mang tính đảng

Lý luận khoa học xuất phát từ con người , vì mục tiêu giải phóng con người, trước hết là giải phóng giai cấp công nhân, nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột phát triển tự do, toàn diện con người

Triết học mang trong mình tính nhân đạo cộng sản vì thế

Vũ khí tinh thần của giai cấp vô sản trong nhận thức và cải tạo thế giới

Triết học Mác

Phát minh ra tia phóng xạ, phát hiện ra điện tử, chứng minh được sự thay đổi và phụ thuộc của khối lượng vào không gian, thời gian vật chất vận động

Những phát minh lớn trong lĩnh vực khoa học tự nhiên làm đảo lộn về thế giới của vật lý học cổ điển

V.I. Lênin bảo vệ và phát triển triết học Mác nhằm thành lập đảng mácxít ở Nga và chuẩn bị cho cuộc cách mạng dân chủ tư sản lần thứ nhất

Thời kỳ 1893 - 1907

Chủ nghĩa Mác được truyền bá vào nước Nga

Từ những năm 80 của thế kỷ XIX

Là một bộ phận cấu thành của cách mạng xã hội chủ nghĩa thế giới

Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở một nước

Thời kỳ 1917 - 1924

V.I. Lênin tổng kết kinh nghiệm thực tiễn cách mạng, bổ sung, hoàn thiện triết học Mác, gắn liền với việc nghiên cứu các vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội

Chánh cương vắn tắt của Đảng, Luận cương chính trị năm 1930

Đấu tranh giải phóng dân tộc, bằng tư duy biện chứng, phân tích sâu sắc tình hình Cách mạng Việt Nam