Bepaling vd lichaamssamenstelling: dubbel indirecte methoden

dubbel indirecte methoden

• antropometrie

• BIA

• creatinine excretie

== Bepalen densiteit of watergehalte op een onrechtstreekse manier

🡪volume vetmassa/vetvrije massa afleiden

voordelen en nadelen v dubbel indirecte methode

voordelen:

• klinisch bruikbare methoden

• snel

• goedkoop

nadeel:

• minder precies

• gebruik predictieformules (afgeleid v direct/indirecte methoden)

antropometrie

= “het meten van mensen”

metingen vd variatie in samenstelling en afmetingen vh lichaam

• beoordeling groei: lichaamsniveau

• beoordeling lichaamssamenstelling: weefselniveau: AT - LBM

antropometrie voordelen + risico’s

• makkelijk uitvoerbaar

• eenvoudig materiaal

• screening ondervoeding

• opvolging ifv tijd

• !! ervaren uitvoerder voor juiste gegevens!!

antropometrie groei en lichaamssamenstelling

groei: afmetingen:

• metingen: gewicht, lengte/gestalte, hoofdomtrek

• indices (=omzetten in info)

• interpretatie

• evaluatie voedingstoestand bij kind

• evaluatie voedingstoestand vd volwassene

lichaamssamenstelling:

• metingen: omtrek lidmaat, huidplooien, middelomtrek

• indices (=omzetten in info)

• interpretatie

• schatten lichaamsvetmassa

• beoordelen lichaamsvetverdeling

antropometrie: meting v groei: gewicht

lichaamsgewicht: BW = eiwitten + lipiden + water + botmineraal

== wijziging BW = verandering in 1 of meer v biochemische compartimenten

• gezonde personen: 0,5kg verschil dag per dag

• ziekte: negatieve energie- en stikstofbalans (spieren) == gewichtsdaling:

  • starvation = -30% (redelijk snel dood)

  • semi-starvation = -40-50%

• positieve energiebalans = opstapeling vetweefsel:

  • BW +1,27 kg = vet +1 kg

    ∆ BW = ±75% FM en 25%FFM

growth faltering

= afbuigen groeicurve

groeicurve

sensitieve, specifieke, eenvoudige methode voor evaluatie voedingstoestand

antropometrie: meting v groei: gestalte/lengte

= achterstand ontstaat traag

• lengte = liggend gemeten

• gestalte = staand gemeten

afhv: leeftijd, geslacht, afkomst, genetica

antropometrie: meting v groei: hoofdomtrek

= meet hersenontwikkeling tot 2j

indicator v voedingstoestand

• intra-uteriene groeivertraging (baarmoeder)

• chronische ondervoeding in eerste levensmaanden

  • gevolgen: abnormaal lage hoofdomtrek = minder hersencellen

antropometrische indices

= resultaten v metingen kunnen interpreteren

• gewicht voor leeftijd = WFA

• gewicht voor gestalte of lengte = WFH of WFL

• gestalte of lengte voor leeftijd = HFA of LFA

== tot 18j

• queteletindex QI = BMI = gewicht/lengte²

referentiepopulatie voor antropometrische indices

• normaal gevoed

• gezond

• genetisch groeipotentieel

• (regionaal/lokaal)

Antropometrie: indices van groei: curve referentiewaarden

referentiewaarden uitgedrukt als % v mediaan en percentielen

standaarddeviatiescore: Z-score = (meting-mediaan)/SD

interpretatie voedingstoestand bij kinderen: ondergewicht

• ondervoeding: WFA

  • geen onderscheid klein gestalte vs acuut verlies weefselmassa

• wasting of magerheid: WFH / WFL

  • verlies aan spierweefsel en/of vetreserve

  • relatief leeftijdsonafhankelijk

  • vlot omkeerbaar

  • voorspeller voor mortaliteit op korte termijn

• stunting of groeivertraging: HFA / LFA

interpretatie voedingstoestand bij kinderen: overgewicht

BMI kan gebruikt worden bij kinderen als de waarde vergeleken wordt met leeftijds- en geslachtsspecifieke referentiewaarden (vanaf 3j)

gewichtsveranderingen interpreteren (volwassenen)

korte termijn: kan door vochtbalans

lange termijn: nettowijziging weefsel

maat voor ondervoeding:

• laatste 3 tot 6 maanden:

  • < 5% = licht

  • 5-10% = matig

  • > 10% = ernstig

  • 10-15% = ernstig

maat voor overvoeding: BMI > 25

belgen gewicht gemiddelden

16% —> 18% = obesitas (laatste 10j)

bijna helft = overgewicht

!! steigende lijn!!!!

obesitas

Overmatige opstapeling van vet (vetweefsel) in het lichaam, gecorreleerd met gezondheidsrisico

≠ exces gewicht —> exces lichaamsvet = ziekte

gevolgen obesitas

BMI

relatief leeftijdsonafhankelijk van 18-59j (daarna begint vetpercentage toe te nemen)

• goede correlatie gezondheidindices

• goede correlatie %BF

• geen onderscheid vetzucht, oedeem, spierontwikkeling

BMI = gewicht/lengte²

BRI

body roudness index

resultaat score tussen 1 en 20 (1 weinig lichaamsvet, 20 veel)

chronische energiemalnutritie CED

ondergewicht gevolgen:

• geleverd werk omlaag — productiviteit daalt — inkomen daalt

• minder in staat om te reageren op stresstoestanden

• leeftijdsonafh

• overeenstemmend BF% =/ man en vrouw en tussen populaties

• referenties enkel volwassenen 20-65j (niet zwanger)

antropometrie

lean body mass

• skeletspieren: eiwitten (afname reserves tijdens chronische ondervoeding)

• viscerale organen

• hersenen

• skelet

adipose tissue (AT)

• lichaamsvetweefsel = variabele component

• vet = stapelvorming v energie — gevoelig aan acute malnutritie

• veranderingen in lichaamsvet (>0,5 kg) geven indirect een schatting van verandering in energiebalans

antropometrie: lichaamssamenstelling: arm

• midbovenarmomtrek (mid upper arm circumference of MUAC)

  • linkerbovenarm

  • interobserver variabiliteit tot 0,5cm = 3-5%

  • meting spieren en subcutaan vetweefsel

  • als MUAC daalt == aanwijzing voor wasting

  • redelijke stabiele waarden

• probleem:

  • onderschat bij ouderen (ondervoeding)

  • overschat bij jonge kinderen (ondervoeding)

= oplossing: MUAC meer leeftijdsspecifiek maken

— ontwikkelingslanden: 

• onderhuidsvetweefsel vaak dun (dicht bij evenaar = warm) — wnr lage waarden = afname spiermassa

• kleurenbandje ipv meter

antropometrie: lichaamssamenstelling: huidplooidikten

vrij grote interindividuele verschillen, maar globaal gezien 30-50% v vet is onderhuidsvet (=subcutaan)

• meting: huidplooidikte calipers = meten samengedrukte laag v vet + huid

  • verschil in hoe meten en in kwaliteit v materiaal

  • 1 tot 12 plaatsen metingen uitvoeren (in praktijk meestal volgende 4 plaatsen gdn)

    • tricepsplooi

    • bicepshuidplooi

    • subscapulair

    • supra-iliacaal

• via tabel gegevens vertalen nr bruikbaar materiaal

• huidplooidikten verschillen afhv: leeftijd, ras, geslacht, ziektetoestand + interobserver variabiliteit groot

gebruik huidplooidiktes

• Nutritionele beoordeling (cfr. referentietabellen)

• Combinatie met MUAC:

  • midbovenarmspieromtrek (MAMC) = maat nutritionele eiwitstatus of spiermassa

    • C_m = C_a - πS

  • midbovenarmspieroppervlak (M)

    • botvrije spieroppervlakte

    • beter dan MAMC

    • niet voor bejaarden en obesen

  • midbovenarmvetoppervlak (F)

    • schatting totale vetmassa

    • leeftijdsonafh tussen 1-7j

    • maat voor energiereserve

• Schatting lichaamsvet

• Opvolging van atleten

antropometrie: lichaamssamenstelling: lichaamsomtrek

• taille + heupomtrek == waist-to-hip ratio = VEROUDERD

• middelomtrek of buikomtrek = halfweg tussen heup en onderste rip (meestal rond navel)

interpretatie lichaamssamenstelling huidplooimetingen via lichaamsdensiteit

foute veronderstellingen:

• subcutaan vet is een vaste proportie lichaamsvet

• gemeten plaatsen zijn representatief voor de dikte vh onderhuids vetweefsel

maar!!

• Enkel subcutaan vet meten 🡪 onderschatting vetmassa bij obesen

• Overschatting bij oedeem, zwangerschap

• Vereist ervaring

• Interobserver variabiliteit

vetverdeling via middelomtrek beoordelen

associaties gemaakt tussen middelomtrek en het viscerale adipose tissue

⇒  middelomtrek steigen bij adipose AT aanwezigheid

bij visceraal AT = meer kans op diabetes en hart en vaatziekten

insuline gevoeligheid = geeft weer hoe lgoe lichaam nog reageert op hormoon insuline.

⇒  associatie tussen te vinden ⇒  hoe meer centrale abdominale vet aanwezig, hoe lager de insuline gevoeligheid = meer kans op diabetes

vetverdeling via middelomtrek beoordelen: risico’s

associaties gemaakt tussen middelomtrek en het viscerale adipose tissue

⇒  middelomtrek steigen bij adipose AT aanwezigheid

bij visceraal AT = meer kans op diabetes en hart en vaatziekten

insuline gevoeligheid = geeft weer hoe lgoe lichaam nog reageert op hormoon insuline.

⇒  associatie tussen te vinden ⇒  hoe meer centrale abdominale vet aanwezig, hoe lager de insuline gevoeligheid = meer kans op diabetes

== metabole syndroom

buikomtrek waardes

bij BMI hoger dan 35 is niet nuttig om meting te doen, want weten dat het ongezond is

antropometrie voordelen

• Eenvoudig, veilig, niet-invasief, bedside, toepasbaar op grote aantallen

• Uitrusting goedkoop, draagbaar, duurzaam, lokaal te maken of te kopen

• Geen grote opleiding nodig

• Indien gestandaardiseerd: precies + accuraat

  • precisie: De mate waarin herhaalde metingen van dezelfde grootheid hetzelfde resultaat geven. = hoe dicht metingen 

  • accuraatheid: De mate waarin een gemeten waarde overeenkomt met de werkelijke (ware) waarde. = hoe juist de meting is

• Info over voeding in verleden (uniek!)

• Identificeert milde, matige en ernstige ondervoeding

• Veranderingen in tijd; tussen generaties (seculaire trend)

• Ontwikkeling screeningmethoden (risicopersonen)

antropometrie: aanbevelingen

dubbel indirecte methode: BIA

= bio-elektrische-impedantieanalyse

• Vet en bot => elektrische isolatoren

• Elektrolyten in FFM => elektrische geleiders

• Bepaling elektrische geleiding in lichaam

🡺 Maat voor LBM

🡺Schatting FM en FFM

• Elektrische weerstand van het lichaam bij gebruik wisselstroom => impedantie

  • 1/diameter

  • 1/FFM

  • Gestalte²

uitvoering BIA

• Elektroden op handen en voeten van liggende persoon

• Wisselstroom (5 – 200kHz) gedurende enkele sec

• Geleiding door water en elektrolyten LBM

• Singlefrequentietoestellen (goedkoper) (slechtere resultaten)

• Multifrequentietoestellen (totaal en ECW apart bepalen) (duurder)

BIA vereisten

• Lichaam in rust (meestal liggend)

• Gestandaardiseerde contactpunten (voeten en handen)

• Nuchter

• Lege blaas

• Ledematen gespreid

• Geen metalen voorwerpen

• Gekende lengte, gewicht, leeftijd, geslacht

resultaten/verwerking BIA

• Schatting TBW

  • > berekening FFM

  • > berekening FM

• Enkel geldig bij normale hydratatie

• Op basis van predictieformules

BIA voordelen en nadelen

• Voordelen:

  • Snel

  • Veilig

  • Accuraat

  • Niet-invasief

• Nadelen:

  • Geldig voor beperkte populatie

  • Onnauwkeurige goedkope toestellen

dubbel indirecte methoden: creatinine excretie

• Urinaire metabolieten zoals bv. creatinine (zit in urine = afvalstof die uit spieren komt v stof creatine = evenredige hoeveelheid in urine)

🡺 Indirecte maat voor spiermassa

• Principe:

  • Creatine voor 98% in spieren

  • Omzetting creatine(fosfaat) => creatinine

  • Uitscheiding creatinine via nieren

  • Uitscheiding evenredig met creatinegehalte in spieren

  • 1 mg creatinine = 17-18 g spiermassa (vrouw)

  • 1 mg creatinine = 23 g spiermassa (man)

creatinine excretie voor en nadelen

• Voordelen

  • Courante laboanalyse

  • Eenvoudig

• Nadelen

  • 24u collectie met risico op onder en overcollectie

  • Intra-individuele variabiliteit (tot 10%)

  • Invloed voeding, koorts, ziekte,…

  • Minder nauwkeurig dan densitometrie en ⁴⁰K bepaling