HS1 Klimaat door geologische tijd

Greenhouse earth (synoniem)

broeikasaarde

icehouse earth (synoniem)

diepvriesaarde

greenhouse earth (korte uitleg)

concentratie waarden CO2 en gemiddelde temperatuur liggen ver boven de huidige waarden

icehouse earth (korte uitleg)

koud en schraal met lage concentraties aan broeikasgassen

PETM (afkorting)

Paleoceen-eoceen thermisch maximum

PETM (uitleg) (5)

• Temp steeg met 5C° in enkele 1000 jaar

• Noordpool 23C°

• Groenland: geen ijs→palmbomen

• Temperatuur evenaar: 37C°

• CO2-gehalte: 1000PPM<

De hoge CO2 gehalte tijdens het PETM was hoog en ging gepaard met? (3)

• hoge temperaturen

• geen ijskappen

• hogere zeespiegel

Oorzaak CO2 toename

Er kwam veel methaanhydraat vrij, methaan dat vrijkomt in oceaanwater oxideert het en ontstaat er CO2

Methaanhydraat (definitie)

Vaste, ijsachtige stof waarin grote hoeveelheden methaan zitten

Oorzaak vrijkomen methaanhydraat (uitleg)

Hoge temperaturen waardoor een kantelpunt/tipping point werd bereikt. Methaanhydraat was instabiel, er kwam CO2 vrij wat leidt tot verzuring van oceanen en oplossing kalkstenen.

Waarom geen kalkskeletten in het PETM

Deze werden opgelost door de verzuring van het oceaanwater nadat er CO2 in vrijkwam door instabiele methaanhydraat als gevolg van hoge temperaturen

Volgorde tijdperken (5)

1. Paleoceen

2. Eoceen

3. Oligoceen

4. Pleistoceen

5. Holoceen

Gevolg CO2-stijging tijdens het PETM

Het werd warmer waardoor de chemische verwering van oude gesteenten toenam hierdoor was er minder CO2 en werden oceanen minder zuur

Wat gebeurde er tijdens de overgang van het eoceen naar het oligoceen?

De aarde begon sterk af te koelen. Op minder dan 100K jaar tijd was antarctica bedekt met een ijskap, doordat deze zich uitbreidde daalde de zeespiegel

Hoe begon het pleistoceen

met een afwisseling van glacialen en interglacialen

Glacialen (uitleg+synoniem)

ijstijden: lange koude periodes waar de gemiddelde temperatuur daalde met 5-10 graden. Hierdoor groeide ijsmassa’s aan en daalde de zeespiegel

Interglacialen (uitleg+synoniem)

Tussenijstijden: Korte warmere periodes van 10k-15k jaar. De temperatuur steeg, de ijsmassa’s smolten en de zeespiegel steeg

Wat gebeurde er in de overgang van het pleistoceen naar het holoceen

Er liep in de loop van enkele duizenden jaren grote temperatuurvariaties op.

Jonge dryas(definitie + uitleg)

Periode tussen 12,9K en 11,5K geleden.

De opwarming van de aarde was op het einde van de ijstijd ingezet maar daalde sterk in korte tijd in het jonge dryas. Ze kwam abrupt tot einde en de temperaturen stegen snel

Paleoklimatologen (definitie)

Wetenschappers die het klimaat uit het verleden bestuderen

indirecte indicatoren(synoniem)

proxy’s

voorbeelden indirecte indicatoren + betekenis van die indicatoren + hoe ver ze terug kunnen gaan in de tijd

• Dendrochronologie: analyse boomringen (1K terug)

• Palynologie : analyse stuifmeelkorrels (1M terug)

• Analyse diepzeesedimenten (10M teug)

Uit wat bestaan jaarringen

• zomercellen: breed en licht van kleur

• wintercellen: smal(door minder groei) en donker van kleur

Waar zitten de jongste jaarringen

aan de buitenkant van de stam

Van wat is de breedte van jaarringen afhankelijk

Klimaat en groeiomstandigheden van dat jaar

Pollen (definitie)

stuifmeelkorrels van zaadplanten

Pollen (uitleg)

Ze hebben een moeilijk afbreekbare harde buitenlaag en blijven daardoor goed bewaard in bezettingen. Elke plantensoort heeft specifieke korrels waardoor men de vroegere vegetatie en het klimaat kon reconstrueren

Wat gebeurt er na een lange periode in de diepzee

Een continue opstapeling van sedimenten en er zijn talloze fossielen van organismen met een kalkskelet.

Bij een boring in diepzeesedimenten kan men adhv fossielen een analyse maken van (3)

• zeeleven van bij de vorming van de lagen

• temperatuur van het oceaanwater

• samenstelling van de atmosfeer

Foraminiferen (definitie)

Organismen die kalkskeletjes aanmaken

Wat doen foraminiferen

Zuurstof en koolstof uit de oceaan halen. Van deze bestaan verschillende isotopen bvb bij zuurstof 16O en 18O. Paleoklimatologen meten de verhouding van deze in kalkskeletjes

Wat gebeurt er bij de verdamping van oceaanwater + gevolgen warme/koude periodes(analyse diepzeesedimenten)

Vooral het water met lichtere 16O verdampt en 18O blijft achter

In warmere periodes valt de neerslag als regen en wordt de lichtere zuurstofisotoop aangevuld

In koudere periodes valt de neerslag als sneeuw

Wat gebeurt er bij de neerslag van sneeuw na verdamping van oceaanwater (analyse diepzeesedimenten)

Het sneeuw op het land wordt er ijs gevormd en ontstaan er ijskappen. In deze ijskappen zitten dus veel 16O. 18O blijft in de oceaan en wordt door foraminiferen opgeslagen in kalkskeletjes.