Dimensyon ng Buhay: Paniniwala sa Ginhawa, Anting-anting at Ginhawa o Dungan (Life Force)

Mga pangunahing konsepto sa paniniwalang Pilipino ukol sa buhay, espirituwal na kapangyarihan, at buhay pagkatapos kamatayan batay sa mga hiyas, anting-anting, at mga alamat.

Ginhawa (Dungan)

Puwersa ng buhay na hindi nakikita na nagbibigay-buhay, lakas, at balanse; kinikilala ang kaugnayan sa kalikasan, sansinukob, at komunidad; mahalaga sa pisikal, mental, emosyonal, at espiritwal na kalusugan.

Hiyas

Bato o alahas na ginagamit bilang palamuti at simbolo ng yaman, kapangyarihan, at kahulugan ng espiritu; mahalaga ang ginto bago dumating ang mga mananakop; pinaniniwalaang may kaluluwa ang ginto at sinasama sa libing para payapain ang kaluluwa.

Anting-anting

Sagradong bagay na nagbibigay-proteksyon laban sa masasamang espiritu, sakit, at kapahamakan; ginagamit ng mga mandirigma, albularyo, at babaylan; simbolo ng espirituwal na kapangyarihan at mataas na katayuan.

Gayuma

Love potion o pampakulay ng damdamin; ginagamit upang maakit o pasunurin ang damdamin ng ibang tao; kilala sa Quiapo bilang may Latin incantations at ritwal.

Wiga (Sagabe)

Anting-anting na pinaniniwalaang nagbibigay-kakayahan na maglakad sa gitna ng baha o malakas na agos nang hindi nababasa.

Tagahupa (Bicolano)

Inuming hinahaluan ng likido o sangkap na pinaniniwalaang nagbibigay proteksyon o pagsunod sa sino mang uminom.

Santisima Trinidad (anting-anting)

Isang halimbawa ng anting-anting na sinusuot ng ilang kasapi ng Katipunan; pinaniniwalaang nagbibigay proteksyon laban sa bala.

Aswang

Nilalang na kayang magbago ng anyo; kinabibilangan ng mga halimbawang tulad ng manananggal; kilala sa gabi at pagsalakay sa mga tao, lalo na buntis.

Mangkukulam

Taong may kakayahang manakit o magdulot ng sakit sa pamamagitan ng pananakit ng imahen o bahagi ng katawan gamit karayom o matalim na bagay.

Tiyanak

Nilalang na nagtatamasa ng kasiyahan sa pagsipsip ng dugo ng mga sanggol kahit hindi pa isinilang.

Tikbalang

Nilalang na kalahating tao at kalahating kabayo; kilala sa paglitò at pagliban ng mga manlalakbay sa gabi.

Manunggul Jar

Tapayan ng pangalawang libing na may takip na may dalawang pigura na kumakatawan sa kaluluwa na ibinibyahe ng bangkero patungo sa kabilang buhay; tinatawag na “ship of the dead.”

Bathalang Maykapal

Ang pinakamataas na diyos sa pananampalatayang animistiko; sentral na diyos na lumikha at pinamunuan ang iba pang diyos at espiritu.

Anito/Diwata

Mga espiritu ng kalikasan at ninuno na nagbibigay proteksyon, gabay, o babala; sinasamba at tinatawagan sa ritwal at alay.

Babaylan

Pinunong espiritwal na babae na gumagawa ng ritwal, panggagamot, at nagsisilbing tulay sa pagitan ng mundo ng espiritu at tao.

Pamahiin (Patay at Libing)

Mga paniniwala at ritwal tungkol sa burol at libing gaya ng pagsuot ng pula, pagwawasto ng pag-aalay, pagsunod sa mga pamahiin tulad ng ‘pagpag’ at Undas para gabayan ang kaluluwa ng yumao.