Ontwikkelingspsychologie H2

2 groeitrends

cephalocaudaal = van hoofd naar staart

proximodistaal = van dicht naar ver

beïnvloedende factoren van lichaamsgroei

1) erfelijkheid: lengte, gewicht, snelheid van groei

2) omgeving als die zeer negatief is

3) snelle gewichtstoename babytijd correleert licht met overgewicht op oudere leeftijd

Welke 2 dingen gebeuren na de geboorte bij ontwikkeling van de hersenen op microscopisch niveau?

1) geprogrammeerde celsterfte na 1ste verbindingen = nutteloze neuronen beginnen na verloop van tijd af te sterven om ruimte te maken (nooit gebruikt)

2) synaptisch snoeien = connecties tussen neuronen weggeknipt & worden terug neutraal & kunnen voor andere functie ingezet worden

experience-expectant brain growth & experience-dependant brain growth

1) expectant: basisstimulatie noodzakelijk & verwacht door het brein

2) dependant: ervaringen zijn uniek voor elk individu & zorgen voor interindividuele verschillen in hersenontwikkeling

lateralisatie & functies vd 2 hemisferen

2 hemisferen vd hersenen krijgen elk een aparte set functies

Links: verbaal, positieve emoties, sequentieel denken

Rechts: spatiaal, holistisch denken, negatieve emoties

habituatie

= graduele afname in sterkte van respons ten gevolge van repititieve blootstelling

Herstel = nieuwe stimulus resulteert in een terugkeer naar het hogere niveau

Novelty preference = voorkeur voor nieuwe stimulus → onmiddelijk na habituatie

Familiarity preference = voorkeur bekende stimulus → langer na habituatie

imitatie

= capaciteit om gedrag van andere personen te imiteren vanaf 2 dagen oud

→ biologische basis = spiegelneuronen: speciale neuronen die vuren zowel als je zelf een actie uitvoert als iemand anders de actie ziet uitvoeren

dynamische systeemtheorie

= nieuwe motorische vaardigheden aanleren impliceert het verwerven van een gradueel complexer systeem

→ 4 factoren:

1) ontwikkeling van centrale zenuwstelsel

2) capaciteit van het lichaam om te bewegen

3) doelen van het kind

4) ondersteuning door omgeving

grepen in volgorde

1) grijpreflex

2) rijfgreep

3) handgreep

4) tanggreep

5) pincetgreep

adualisme >< dualisme

adualisme = overdonderd zijn door chaos van indrukken door stroom van wisselende zintuigen → geen onderscheid kunnen maken tussen jezelf & buitenwereld => sensaties = passief opdoen van indrukken

dualisme = onderscheid tussen subjectieve indrukken & buitenwereld => perceptie = actief proces van interpretatie & organisatie

intermodale perceptie

= informatie van verschillende zintuigen wordt geïntegreerd → vermogen om amodale kenmerken waar te nemen

processen opbouwen schema’s volgens theorie van Piaget

assimilatie = gebruiken van bestaande schema’s om buitenwereld te begrijpen

accommodatie = aanpassen van oude schema’s & vorming van nieuwe schema’s om zich beter aan de omgeving aan te passen

→ equilibratiemodel

Aanpassing = proces dat plaatsvindt in interactie met externe buitenwereld

verschillende stadia in sensorimotorische fase

1) oefenen aangeboren reflexen (0-1m) = altijd dezelfde reactie, kind = passief

2) primaire circulaire reacties (1-4m) = herhalen van toevallige gebeurtenissen om basisbehoeften te bevredigen → egocentrisch: gestuurd vanuit eigen behoefte

3) secundaire circulaire reacties (4-8m) = herhaling van interessante effecten die door eigen handelingen veroorzaakt werden + imitatie van vertrouwde handelingen bij anderen

4) coördinatie secundaire circulaire reacties (8-12m) = intentioneel, doelgericht gedrag om eenvoudige problemen op te lossen:

• uitwendig gericht op object

• middelen gebruikt

• gericht op aanpassing aan nieuwe toestand

• vanaf het begin doelgericht

+ beginnende objectpermanentie (wel A-nietB-fout)

5) tertiaire circulaire reacties (12-18m) = herhalen van handelingen die op object gericht zijn met meer variaties + actief experimenteren + gevestigde objectpermanentie

6) mentale voorstellingen (18m-2j) = mentale representatie → uitgestelde imitatie & verbeeldingsspel

Recent onderzoek met verbeteringen van mijlpalen volgens theorie van Piaget

8m: herinneren & terugvinden van verborgen object na 1 minuut

Uitgestelde imitatie:

• 6w: imiteren gelaatsuitdrukking volwassene volgende dag

• 6-9m: activiteiten volwassenen imiteren

• 12-18m: langere perioden & over veranderende contexten heen

Problemen oplossen door analogie: <1j

Theorie van de basiskennis (‘core knowledge perspective’)

= kinderen worden geboren met reeks van kennissystemen die toelaten om snel nieuwe info te vatten

Basisdomeinen:

• fysieke kennis

• psychologische kennis

• numerieke kennis

• taalkundige kennis

informatieverwerkingstheorie: verschillende types geheugen + mentale strategieën

1) zintuiglijk geheugen = info binnen + beelden & geluiden kort opgeslagen

2) korte termijngeheugen/werkgeheugen = actief gewerkt op beperkte hoeveelheid info door toepassing mentale strategieën

3) lange termijn geheugen = permanente opslagplaats van kennis, onbeperkte capaciteit, informatie in categorieën opgedeeld voor beter terug te vinden → eerder problemen met terugvinden van info

=> aandacht:

• habituatie-herstelonderzoek

• snellere verwerking van info

• meer na 1ste jaar

=> categorisatie:

• 1ste j: perceptuele categorisatie/passieve categorisatie → belangrijk voor orde in LTG

• 2de j: conceptuele /actieve categorisatie (gebaseerd op niet-waarneembare elementen)

• onderzoek naar door operante conditionering & habituatie

=> geheugen:

• habituatie & operante conditionering

• herkennen = opmerken dat stimulus gelijkaardig is aan gekende stimulus

• herinneren = zonder perceptuele ondersteuning (na 1ste j → perfect in 2de j)

Zone van naaste ontwikkeling

socioculturele theorie Vygotsky

= hulp van meer ervaren partners van een taak bij reeks taken die kind niet alleen kan uitvoeren

Bayley Scales of infant development

• cognitive scale

• motor scale

• language scale

IQ

= intelligentiequotiënt → score die toelaat om prestatie van een kind op een intelligentietest te vergelijken met de prestaties van andere kinderen van dezelfde leeftijd

OQ

= ontwikkelingsquotiënt → scores op tests voor jonge kinderen

Taalontwikkeling volgens 3 stromingen

1) behaviorisme 3 visies:

• operante conditionering: ouders versterken klanken die meest lijken op woorden

• imitatie: nabootsen van hele zinnen of uitspraken

• combinatie van operante conditionering & imitatie

2) nativisme Chomsky:

• Language acquisition device = aangeboren systeem dat geheel van regels omvat dat gemeenschappelijk is aan alle talen

=> bewijs: over heel de wereld dezelfde mijlpalen in dezelfde volgorde, kinderen hebben al ritmische sensiviteit, gevoelige periode voor taalontwikkeling → >< geen gemeenschappelijk grammaticaal systeem gevonden, geleidelijke niet snelle ontwikkeling, niet 1 specifieke regio voor taal in hersenen

3) Interactionisme

• door interacties tussen aangeboren capaciteiten & invloeden vanuit de omgeving

• 3 factoren:

  • aangeboren capaciteiten

  • stek verlangen om met anderen om te gaan

  • rijke taal- & sociale omgeving

3 belangrijke factoren voor communicatie

1) gedeelde aandacht vanaf 4 maanden

2) geven & nemen

3) preverbale gebaren

2 verschillende stijlen van praten

1) referentiële stijl: woordenschat = woorden die refereren naar objecten → snellere taalontwikkeling => peuters die graag omgeving verkennen

2) expressieve stijl: woordenschat = woorden die uitdrukking geven aan wensen & gevoelens → meer voornaamwoorden & sociale zegswijzen => sociaal georiënteerde kinderen, meer routines

Child directed speech

= taal gericht naar kind

• korte zinnen

• hoge stem

• overdreven expressiviteit

• duidelijke uitspraak

• duidelijk afgescheiden pauzes tussen onderdelen

• herhalen van nieuwe woorden in nieuwe contexten

=> vanaf 5 maanden sterke responsiviteit voor CDS

ontwikkelen begrip van emoties van anderen

In begin:

• imiteren van gezichtsuitdrukkingen van anderen

• ontdekken van emoties van anderen door automatisch proces van emotionele bevestiging

Dan:

• ontdekken dat bepaalde emoties aan bepaalde gebeurtenissen of personen zijn gerelateerd

• sociale bevestiging zoeken = kind baseert zich op emotionele reactie van vertrouwenspersoon om situatie te kunnen duiden & te kunnen beslissen hoe te reageren in onzekere situatie

ontwikkeling zelfbewuste emoties

=> komen voor rond midden 2de j door groeiend zelfbewustzijn

Emotionele zelfregulatie

= strategieën die we gebruiken om onze emotionele toestand tot een comfortabel niveau te brengen zodat we onze doelen kunnen bereiken

→ neemt toe in 1ste jaar => 2de jaar: betere zelfregulatie in stressmomenten door:

• voorstellingsvermogen & taal

• fysieke troost zoeken

• moeder opzoeken

temperament

= stabiele individuele verschillen in kwaliteit & intensiteit van reactiviteit & zelfregulatie

→ bekendste longitudinale studie = Thomas & Chess => temperament voorspelt psychologische aanpassing & opvoedingsstijl vd ouders beïnvloedt emotionele stijl vh kind

=> Rothbart bracht meer structuur in opsomming Thomas & Chess: van 9 dimensies naar 2 (reactiviteit & zelfregulatie)

3 types van temperament

1) makkelijk

• snel tot regelmatige gewoonten

• meestal positief affect

• flexibel, makkelijk aanpassen aan nieuwe ervaringen

• makkelijk troosten

• zelfregulatie → kalm, rustig

2) moeilijk

• onregelmatig inzake dagelijkse gewoonten

• reageert negatief & intens

• trage aanpassing & moeite met verandering

• temperamentvol, gevoelig, uitputtend

3) Slow-to-warm-up

• niet actief

• reageert matig & weinig intens

• trage aanpassing

• makkelijk te overprikkelen & niet snel amused

• rustig & bang

+ 4) niet geclassificeerd

• unieke combinatie van kenmerken

methoden om temperament te meten

Interviews/vragenlijsten met ouders → bepaalde bias/verwachtingen

Gedragsbeoordelingen door mensen die het kind kennen → kennen alleen gedrag van specifieke context

laboratoriumobservaties

fysiologische metingen → slow-to-warm-up kinderen hebben snellere hartslag

Goodness-of-fit

= model dat verklaart hoe temperament & omgeving samen tot gunstige resultaten kunnen leiden → oprichten van opvoedingsomgeving waarin temperament van kind erkend wordt (fit) om meer aangepast functioneren aan te moedigen

=> hangt ook af van culturele waarden

gehechtheid

= sterke affectieve band die we hebben met bijzondere mensen in ons leven

4 fasen ontwikkeling gehechtheid ethologische theorie

Bowlby: “attachment and loss”

=> hechtingsgedragingen zorgen voor opbouwen emotionele band tussen verzorger & kind → onderdeel van hechtingssysteem dat in evolutie ontstaan is om te overleven

Fase 1: geboorte - 6w

• pre-attachment phase

• geen verschil tussen vertrouwden & onbekende

Fase 2: beginnende gehechtheid (6w -6/8m)

• differentieel lachen → voorkeur bekende & onbekende gezichten

• gevoel van vertrouwen obv het contingent reageren vd moeder

• geen reactie op scheiding vd moeder

Fase 3: duidelijke gehechtheid (6/8m - 18/24m)

• clear cut attachment

• enorm aanhankelijk & afhankelijk

• separatieangst (6-15m)

• veilige uitvalsbasis

Fase 4: ontstaan wederkerige relatie (18m-24m)

• separatieangst weg

  • taal, stabiele representatie van relatie met ouders, meer egalitaire relatie

• intern werkmodel = geheel van verwachtingen over beschikbaarheid gehechtheidsfiguren & kans tot hulp in stressmomenten

voorwaarden om veilige hechtingsfiguur te worden

• nabijheid/beschikbaarheid

• fysieke & emotionele veilige haven

• veilige uitvalsbasis voor exploratie

procedure gehechtheid meten

'“strange situation”

1) introductie in speelkamer

2) ouder zit neer & kind speelt

3) vreemde komt binnen, zit neer & praat met moeder

4) ouder gaat weg, vreemde troost kind

5) ouder komt terug, vreemde gaat weg

6) ouder gaat weer weg (kind = alleen)

7) vreemde komt binnen & probeert te troosten

8) ouder komt weer binnen, wekt belangstelling met speelgoed

4 hechtingsstijlen

1) veilige hechting:

• ouder = veilige haven

• separatie: even van slag

• reünie: actief contact zoeken, snel troost

• 60%

2) vermijdende hechting:

• niet responsief t.o.v. ouder

• separatie: zelfde reactie als bij vreemde

• reünie: vermijden ouder

• geen moeite tot safe haven

• 15%

3) angstig-ambivalente hechting:

• nabijheid ouder zoeken, weinig exploratie

• separatie: huilen => moeder opeisen

• reünie: woede & verzet

  • secure base loopt fout: wil niet meer zelfstandig spelen

• 10%

4) gedisorganiseerd/gedesoriënteerde hechting:

• grootste onveiligheid

• separatie: geblokkeerd/bevroren

• reünie: tegenstrijdige gedragingen

• 15%

Bartholomew & Horowitz

= model dat hechtingsstijlen verduidelijkt obv 2 dimensies

1) hoe je jezelf ziet in relaties

2) hoe je de ander ziet

=> veilig: zelf & ander positief

=> angstig gepreoccupeerd: zelf negatief, ander positief

=> vermijdend afwijzend: zelf positief, ander negatief

=> angstig vermijdend: zelf & ander negatief

ikzelf >< mijzelf

ikzelf = gevoel van zichzelf als handelende instantie → controle over eigen handelingen, gedachten

=> door inzicht dat eigen handelingen voorspelbare acties van voorwerpen veroorzaken

Mijzelf = gevoel van zichzelf als object van kennis & evaluatie → kenmerken die zelf uniek maken: lichamelijke kenmerken, persoonlijkheid, bezittingen (2j)

=> experiment met spiegel, zichzelf herkennen op foto’s, gebruik persoonlijke voornaamwoorden

Empathie

= vermogen om emotionele toestand van iemand anders te begrijpen & mee te voelen of emotioneel op een gelijkaardige manier te reageren

→ vanaf 2 jaar

categorisch zelf

= zichzelf & anderen indelen in categorieën van leeftijd, fysieke kenmerken, goed & slecht → tussen 18m-30m

+ vermogen om weerstand te bieden tegen impulsen: rond 12 à 18m

zelfcontrole/gehoorzaamheid

→ tussen 12m-18m

=> testen met 3 taken:

• aantrekkelijke telefoon niet aanraken

• cadeau niet openen

• rozijnen niet vanonder tas halen