4v Maatschappijleer H1 en H2

Waarden

principes of overtuigingen die mensen belangrijk vinden in hun leven zoals vrijheid, gelijkheid of vrienschap

Normen

gedragsregels om aan waarden te voldoen zoals iedereen op een gelijke manier behandelen

belangen

zaken waar je voordeel van kunt hebben of krijgen.

macht

het vermogen om de gedachten of het gedrag van anderen te beïnvloeden

gezag

als mensen je ook daadwerkelijk accepteren als leider

machtsmiddelen

de middelen waarmee je macht kunt verkrijgen of hebben zoals functie, status, geld, geweld en volgers

sociale cohesie

de mate waarin (groepen) mensen zich met elkaar en afspraken verbonden voelen, met invulling van het gedrag

sociale ongelijkheid

een situatie waarin verschillen tussen mensen consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie

conceptueel model

een model waarin er verbanden worden gelegd zoals goed leren & een goed cijfer

desinformatie

als valse of misleidende informatie bewust wordt gecreëerd en verspreid.

misinformatie

als valse of misleidende informatie wordt verspreid zonder slechte bedoelingen of intenties

manipulatie

misleidende methoden gebruiken om mensen te overtuigen van een handeling en soortgelijken

propaganda

een vorm van massacommunicatie gericht op het beïnvloeden van de publieke opinie en het gedrag van een grote groep mensen

indoctrinatie

een langdurig proces waarbij het gedrag en denken door bijvoorbeeld de overheid wordt bestuurd

referentiekader

het geheel van je kennis, ervaringen, waarden en normen waarmee je de wereld bekijkt en beoordeelt

filterbubbel

de online omgeving waarin je vooral informatie en meningen ziet die passen bij jezelf

objectieve informatie

informatie die op feiten is gebaseerd

argumentatieschema

een schema waarbij met pijlen verbanden te zien zijn tussen verschillende argumenten

recht

het geheel van regels om het gedrag van mensen in de samenleving te ordene en conflicten op te lossen

publiekrecht

regelt de verhouding tussen overheid en burgers (bijvoorbeeld strafrecht)

privaatrecht

regelt de verhouding tussen burgers onderling (bijvoorbeeld arbeidsrecht en huurrecht)

rechtshandhaving

het toezicht op naleving van de wetten en het optreden bij overtredingen

rechtsbescherming

burgers kunnen zich verdedigen tegen onrechtmatige overheidsoptreden

preventie

het voorkomen van misdrijven door bijvoorbeeld toezicht te houden

repressie

het optreden na een misdrijf met bijvoorbeeld bestraffing

rechtsstaat

een systeem waarin burgers door grondrechten en wetten worden beschermt tegen misbruik van macht en willekeur van de overheid

overheid

bestaat uit verschillende instanties die het land besturen en wetten uitvoeren zoals de regering, politie en gemeentes

grondwet

de basisrechten voor de burgers

trias politica

de opdeling van de macht in 3 delen zodat er geen machtsmisbruik kan plaatsvinden

legaliteitsbeginsel

de overheid mag alleen handelen volgens de wet

onafhankelijke rechtsspraak

rechters zijn onpartijdig en onafhankelijk, voor een eerlijk proces en bescherming van de rechten

klassieke grondrechten

rechten die de burgers beschermen tegen bemoeienis van de overheid bijvoorbeeld vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst

sociale grondrechten

rechten die zorgen voor het algemene welzijn van de burgers zoals recht op onderwijs en recht op gezondheidszorg

criminaliteit

alle handelingen die volgens de wet strafbaar zijn

misdrijf

grote overtreding die vaak met opzet is gedaan zoals een diefstal of moord

overtreding

vaak een wat kleinere wetsovertreding zoals door het rood rijden

onschuldvermogen

iedereen is onschuldig totdat het door de rechters is bewezen

opzet

een bewuste overtreding van de wet

schuld

als het misschien onbedoeld is maar wel strafbaar gedrag is

opsporingsonderzoek

stap 1 van het strafproces, de politie verzamelt hierbij bewijs

dagvaarding

stap 2 van het strafproces, hierbij krijgt de verdachte een oproep voor de rechter

ondervraging

stap 3 bij het strafproces, hierbij stellen de rechter en het OVJ vragen

requisitoir

stap 4 bij het strafproces, hierbij legt de OVJ uit welke straf hij eist

pleidooi

stap 5 bij het strafproces, hierbij verdedigt de advocaat de verdachte

vonnis

stap 6 bij het strafproces, hierbij doet de rechter een uitspraak

hoger beroep

stap 7 bij het strafproces, hierbij kan de verdachte of het OM de zaak laten herzien

rechtvaardigheidsgrond

als het gedrag niet strafbaar is

schulduitsluitingsgrond

als de dader niet verantwoordelijk is door bijvoorbeeld zijn mentale gezondheid of noodweer

Ne bis in idem

het feit dat niemand twee keer voor hetzelfde feit mag worden vervolgd

maatregelen

niet bedoeld als straf voor de dader maar om herhaling te voorkomen

voorwaardelijk

een straf wordt alleen uitgevoerd als de dader binnen een bepaalde periode de fout weer ingaat