Nederlands - spreekwoorden deel 1

Wie a zegt moet b zeggen

Als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken.

De aanhouder wint

Wie blijft proberen zijn doel te bereiken, heeft uiteindelijk succes.

De aanval is de beste verdediging

Je kunt in een strijd of ruzie beter zelf actie ondernemen dan afwachten.

De appel valt niet ver van de boom/stam

Kinderen aarden meestal naar hun ouders

Van a tot z

Van het begin tot het einde; helemaal.

Met iemand in aanvaring komen

Ruzie of problemen met iemand krijgen.

Nu komt de aap uit de mouw

Nu blijkt wat werkelijk de bedoeling was.

Voor aap staan

In het openbaar belachelijk zijn.

Dat is de aard van het beestje

Dat is typisch iets voor die persoon; zo zit hij of zij nu eenmaal in elkaar.

In goede aarde vallen

Goed ontvangen worden (bijvoorbeeld van een voorstel, toespraak of boek).

Iemand ter aarde bestellen

Iemand begraven.

Hij is niet op z'n achterhoofd gevallen

Hij is behoorlijk slim; hij heeft iets wel in de gaten.

In adamskostuum

Naakt, zonder kleren.

Er schuilt een addertje onder het gras

Er is een verborgen risico in het spel.

Iets in één adem uitlezen

Een boek waaraan je begonnen bent heel snel uitlezen, omdat je het zo spannend vindt.

Je laatste adem uitblazen

Sterven, doodgaan.

Een aflossing van de wacht

Een vervanging van de ene persoon door een andere.

Schitteren door afwezigheid

Ergens niet aanwezig zijn, terwijl je komst wel verwacht werd.

Een verborgen agenda hebben

Een doel hebben dat voor de anderen verborgen gehouden wordt, bijvoorbeeld in een samenwerkingsverband.

Het op een akkoordje gooien

Met elkaar afspreken iets op een bepaalde manier aan te pakken.

Alles op alles zetten

Zich tot het uiterste inspannen om iets te bereiken.

Het anker lichten

Vertrekken.

Iemands oogappel(tje)

Een zeer geliefd persoon (vaak kind). Lieveling

Een appeltje voor de dorst

Een reserve voor moeilijke tijden die mogelijk nog gaan komen

Voor een appel en een ei

Bijzonder goedkoop

Appels met peren vergelijken

Verkeerde conclusies trekken door zaken te vergelijken die niets met elkaar te maken hebben

Hij heeft een appeltje met hem te schillen

Iets met iemand te bespreken hebben naar aanleiding van iets wat men die ander verwijt.

Door de zure appel bijten

Een onaangenaam karwei opknappen.

Appelen voor citroenen verkopen

Oplichten, bedriegen

De sterke arm der wet

Met gepast geweld optredende overheidsorganisatie, bijvoorbeeld politie of justitie

Iemand met open armen ontvangen

Heel blij zijn met iemands komst en dat ook laten merken.

Het is daar armoe troef

Daar heerst grote armoede.

Armslag krijgen

Meer mogelijkheden krijgen.

Averechts uitpakken

Helemaal verkeerd aflopen.

Baat het niet, het schaadt ook niet. Ook: Baat het niet, dan schaadt het niet

Misschien helpt datgene wat je doet of gebruikt niet, maar je zult er ook geen nadeel van ondervinden.

Je moet de huid niet verkopen voor de beer geschoten is

Je moet je niet beroemen op je succes voor je het behaald hebt. Ook: je moet geen dingen toezeggen (beloven) die nog niet van jou zijn.

Een goed begin is het halve werk

Een goed voorbereid begin is van doorslaggevende betekenis voor de kans op succes.

(Goed) begonnen is half gewonnen

Wat niet aangevangen wordt, komt ook nooit af. Wanneer het begin van iets goed is, is de kans groter dat het goed eindigt.

Belofte maakt schuld

Als je iets hebt beloofd, dan heb je ook de plicht dit ook uit te voeren.

In het land der blinden, is eenoog koning

Iemand die weinig kan, wordt toch als deskundig beschouwd, als de overigen nog minder kunnen. (Vaak toegeschreven aan Erasmus, maar komt iets anders al voor in de Griekse klassieken.)

Het bloed kruipt waar het niet gaan kan

Wat iemand graag wil of wat goed bij iemand past, zal die persoon inderdaad ooit gaan doen. Of: familie krijgt meer aandacht of hulp.

Wie het breed heeft, laat het breed hangen

Wie rijk is, zal veel geld uitgeven.

De een zijn dood is een ander zijn brood

Sommigen hebben voordeel van het ongeluk van een ander.

Wie zijn billen brandt moet op de blaren zitten (ook: Wie zijn gat verbrandt, moet op de blaren zitten)

Wie een misstap doet, moet de gevolgen ervaren.

Een goede buur is beter dan een verre vriend (ook: Beter een goede buur dan een verre vriend)

Een behulpzame buurman is van groter nut dan een vriend die niet aanwezig kan zijn.

Dat is van de baan

Dat gaat niet door.

Iets op de lange baan schuiven

Iets uitstellen.

Iets in goede banen leiden

Ervoor zorgen dat iets goed verloopt.

De baard in de keel krijgen

Een lage stem krijgen.

Iemand of iets de baas zijn

Iemand of iets kunnen overmeesteren.

Ergens baat bij hebben

Ergens voordeel van hebben; ergens beter van worden.

Aan de bak komen

Aan de beurt komen; een baan krijgen.

Het komt voor de bakker

Het komt in orde; het wordt geregeld.

Met een baksteen in de maag geboren worden

Graag een huis willen hebben dat van jezelf is, dat je eigendom is.

De bal aan het rollen brengen

Ervoor zorgen dat iets onderzocht wordt, dat er actie ondernomen wordt.

De bal terugkaatsen

Op een vraag die gesteld wordt geen antwoord geven, maar een tegenvraag stellen; op een kritische opmerking van iemand reageren door zelf ook meteen een kritische opmerking te maken over de ander.

De balans opmaken

Kijken hoe iets verlopen is; nagaan of je ergens voordeel of nadeel van hebt gehad.

In de ban zijn van iets

Zo erg in iets geïnteresseerd zijn dat je aandacht alleen nog maar daarop kunt richten.

Uit de band springen

Uitbundig plezier maken, zonder rekening te houden met de regels van orde en fatsoen.

Aan de lopende band

Aan één stuk door; steeds maar weer.

Iets aan banden leggen

Ervoor zorgen dat iets zich niet verder kan uitbreiden.

De barricades opgaan

Actie voeren om iets voor elkaar te krijgen of juist tegen te houden.

Dat is ver van mijn bed óf Dat is een ver-van-mijn-bedshow

Dat is iets waar je me helemaal niet mee bezighoud; dat is iets dat op grote afstand van hier gebeurt.

Tussen de bedrijven door

Tussen andere bezigheden in; tussendoor.

Het been stijf houden

Niet toegeven.

De benen nemen

Er vandoor gaan

Met de benenwagen

Te voet

Tegen het zere been schoppen

Een pijnlijke opmerking maken over iets wat gevoelig ligt.

Zijn beste beentje voorzetten

Iets zo goed mogelijk doen.

Met het verkeerde been uit bed gestapt zijn

De dag met een slecht humeur beginnen.

Dat houdt me op de been

Dat zorgt ervoor dat je door kan blijven gaan; daardoor houd je het vol.

Iemand op het verkeerde been zetten

Iemand ergens een verkeerde indruk van geven, waardoor hij of zij iets gaat denken wat helemaal niet klopt.

Op de been blijven

Blijven staan; niet ziek worden; niet verslagen worden.

Op eigen benen staan

Voor jezelf zorgen; geen hulp nodig hebben.

Op je laatste benen lopen

Bijna niet meer kunnen van vermoeidheid.

Alle beetjes helpen

Ook een kleine bijdrage is van nut. Alle kleine details voegen iets toe aan het geheel.

Dat is het begin van het einde

Dat is het begin van iets dat uiteindelijk verkeerd zal aflopen.

Op je bek gaan

Een grote fout maken; afgaan.

Aan de bel trekken

Duidelijk maken dat er iets aan de hand is; duidelijk maken dat er iets niet klopt.

Er gaat een belletje rinkelen

Je begin het te begrijpen.

Bepakt en bezakt

Met veel bagage

Bergen kunnen verzetten

Veel taken kunnen verrichten; heel veel werk aankunnen.

Bergafwaarts

Het gaat steeds slechter, bijvoorbeeld met iemands gezondheid, of met een bedrijf.

Niet door de beugel kunnen

De norm overschrijden van wat nog behoorlijk is.

Vechten tegen de bierkaai

Een gevecht aangaan dat je in principe al bij voorbaat verloren hebt.

De biezen pakken

Vertrekken, de biezen zijn een dubbele mand van vlechtwerk, gebruikt als koffer

In een goed blaadje proberen te komen

Een goede reputatie proberen te verkrijgen bij de machthebbers

Geen blad voor de mond nemen

Zonder terughoudendheid een harde mening uiten; geen mooie of omslachtige woorden gebruiken om zijn beweringen minder onaangenaam te laten klinken.

Het maar blauwblauw laten

Er verder maar niet over spreken

Een blauwtje lopen

Afgewezen worden (in de liefde)

Iemand het bloed onder zijn nagels vandaan halen

Iemand vreselijk treiteren of irriteren

Iemands bloed wel kunnen drinken

Iemand niet mogen en daardoor alles doen om die persoon te hinderen.

De bloemetjes buiten zetten

Eens flink er op los feesten

Een blok aan het been

Een last bij het voortgaan.

Iets voor de boeg hebben

Nog werk te doen hebben. / Nog iets mee moeten maken

Over een andere boeg gooien

Een heel andere benadering gaan proberen om iets te trachten te bereiken.

Volgens het boekje

Overeenkomstig de theorie of overeenkomstig de voorschriften

Over iemand een boekje opendoen

Informatie over iemand geven, waarvan diegene niet wil dat het bekend wordt.

Buiten zijn boekje gaan

Zich bemoeien met iets wat hem niet aangaat.

Hij is een open boek voor mij

Ik doorzie zijn karakter volledig.