Procesy poznawcze egzamin

Fundamenty psychologii poznawczej

• Procesy poznawcze: czynnosci umyslowe opisujace nabywanie, przechowywanie, transformacjie i zastosowanie wiedzy

• Czemu przedmiot jest obowiazkowy

  • Procesy poznawcze stanowia duza czesc calej naszej aktywnosci

  • Wplyw psychologii poznawczej na inne obszary psychologii jest ogromny

  • Trzeci powod jest bardziej osobisty, nasze umysly to imponujacy i specjalistyczny sprzet, ktorego uzywamy kazdego dnia

Subtelny czar psychologii poznawczej w oczach Tomasza Matuszewskiego

• Zmienna “kobieca” natura psychologii poznawczej

• “Psychologia poznawcza jest rownie bogata jak burzuazja, ma swoje tradycje i wzglednie trwale pragnienia, ale stara psychologia poznawcza ma sie tak do nowej jak tradycyjna burzuazja do yuppies”

• Psychologia poznawcza nie jest dziedzina, w ktorej “to, co wiadomo, wiadomo na pewno”

  • “zdrowy kregoslup” - paradygmat przetwarzania informacji

    • nie jest sekwencyjne

    • nie uwzglednia oddzialywania emocji

  • eksperyment laboratoryjny = ograniczona wizja czlowieka (zmiana parametrow reakcji w wybranym typie sytuacji eksperymentalnej)

  • coraz wiecej badan ekologicznych

Historia

Wyłonienie nowej dyscypliny naukowej

• Krotka historia nauki zwanej psychologia

  • dlaczego ludzie robia to co robia?

• 130 lat badan - to niewiele

• Mniej teorii, wiecej paradygmatow

• Paradygmaty - jednolite i powszechnie akceptowane metody badan

Historia rozwazan o ludzkim umysle

1. Filozofia

2. Introspekcjonizm

3. Funkcjonalizm

4. Psychologia postaci

5. Psychologia poznawcza

Rewolucja poznawcza - tło historyczne

• II wojna swiatowa

• Prace nad teoriami przetwarzania informacji

• Postep technologii, komputery - Von Neumann i McCullogh, 1956 pierwsza wzmianka o AI

Przelomowa data 1956

• Dwie konferencje

  1. Massachusetts Institute of Technology

     1. G. Miller - Pojemnosc pamieci krotkotrwalej (7+-2)

     2. N. Chomsky - Nowa teoria jezyka

     3. H. Simon i A. Newell - Pierwszy program symulujacy myslenie (Logic Theorist)

  2. Dartmouth College

     1. McCarthy i Minsky

     2. Nowa problematyka sztucznej inteligencji

Publikacje w nowym paradygmacie

• G. A. Kelly (1955) “The psychology of personal constructs”

• Polska: Andrzej Lewicki (1960) - Tworzenie pojec”

• J. J. Bruner, J. S. G. A. Goodnow i Austin (1956) “ A study of thinking”

Poczatki nowego paradygmatu w psychologii

• 1956r. - publikacja Brunera, Goodnow i Austin “A study of thinking” (badania nad strategiami tworzenia pojec”

• 1957r. - Ulric Neisser i Oliver Selfridge (tez Selfridge, 1959) opracowali jeden z pierwszych modeli spostrzegania (pandemonium), wykorzystujac analize cech do rozpoznawania obrazow

• 1967r. - Ulric Neisser okreslil psychologie poznawcza jako dyscyplne zajmujaca sie nabywaniem, strukturalizowaniem, przechowywaniem oraz wykorzystywaniem wiedzy

• 1976r. - Ulric Neisser - Umysl nie jest wylacznie narzedziem przetwarzania informacji i rejestracji tego co zdarzylo sie wczesniej, cyzli reagowania na zaszle zmiany, pozwala rowniez aktywnie planowac i tworzyc sytuacje, w ktorych jednostka moze zaspokajac swoje potrzeby oraz realizowac siebie

Lata 80. XX wieku

• Rozwoj podejscia ekologicznego (badania nad pamiecia codziennych zdarzen w miejsce sztucznych eksperymentow laboratoryjnych z uzyciem materialu bezsensownego

• Zakwestionowanie zalozenia o sekwencyjnym (obligatoryjnym) przetwarzaniu na rzecz zalozenia o rownoleglym (fakultatywnym) przetwarzaniu informacji

• Rozwoj metod neuroobrazowania funkcjonalnego procesow psychicznych

Granice psychologii poznawczej

• Granice te nie sa juz “ostre”

  • Miedzy badaniami nad procesami poznawczymi a procesami emocjonalnymi

  • (Pamiec - wiedza szkolna czy reakcja na naznaczony emocjonalnie bodziec?)

  • Miedzy badaniami nad “czystmi” procesami poznawczymi a procesami poznania spolecznego

  • Psychologia poznawcza to takze psychologia osobowosci: W. Lukaszewski (1974) “Ososbowosc: struktura i funkcje regulacyjne”

  • Koncentracja na czlowieku, a nie na procesach (funkcje regulacyjne)

Metodologia psychologii poznawczej

1. Eksperymenty - kontrolowane badania, w których manipuluje się zmiennymi, aby ocenić wpływ na procesy poznawcze

2. Obserwację - obejmują systematyczne rejestrowanie zachowań, aby zrozumieć, jak ludzie radzą sobie z różnymi zadaniami poznawczymi

3. Techniki neuroobrazowania - (fMRI, EEG) umożliwiają badanie aktywności mózgu podczas wykonywania zadań poznawczych

4. Modelowanie komputerowe - tworzy symulacje procesów poznawczych, aby testować różne teorie i hipotezy

Ciekawe odkrycia w psychologii poznawczej

1. Pamięć robocza - model pamięci roboczej Alana Baddeley’a wyjaśnia, jak krótkotrwała pamięć działa i jest wykorzystywana podczas wykonywania zadań poznawczych

2. Wpływ emocji na poznanie - odkryto, że emocje mają znaczący wpływ na procesy poznawcze, takie jak pamięć i podejmowanie decyzji

3. Uczenie sie przez doświadczenie - badania nad uczeniem się przez doświadczenie pokazują, jak mozg dostosowuje się do nowych sytuacji i uczy się na błędach

4. Wpływ kultury na poznanie - badania pokazują, że kultura kształtuje sposób myślenia i postrzegania swiata

Procesy poznawcze - sposób rozumienia

• Szerokie rozumienie – rozważania o mechanizmach poznania muszą zostać poprzedzone pytaniem o sposób w jaki jednostka odbiera i rozumie otaczający świat

  • jeśli chcemy rozumieć i przewidywać zachowanie jednostki, musimy najpierw zrozumieć jej sposób odbierania i rozumienia świata; w zachowaniu istotna role odgrywają motywy, zamiary i emocje, które wpływają na nasze myślenie i zachowanie

• Wąskie rozumienie – jako przetwarzanie informacji; analizowanie i ewentualnym przekształceniem napływających danych w celu tworzenia nowej wiedzy lub zamierzonego działania

• Dyskusja w latach 80. XX wieku o relacjach pomiędzy poznaniem i emocjami

  • Richard Lazarus – prymat poznania względem emocji

  • Robert Zajonc – prymat emocji względem poznania (emocje są pierwotne, krytykował swoisty „imperializm poznawczy”)

Metody badań

Jedna nauka = jedna metodologia

• Metody wspólne

• Metody swoiste

Metody badań

Kontrolowane eksperymenty labolatoryjne

• Trzeba pilnować poziomu trafności ekologicznej różny poziom trafności ekologicznej

• Możliwość wnioskowania o zależnościach przyczynowych (jedyna metoda)

• Pobieranie próbek funkcjonowania w określonym czasie i miejscu

Badania psychobiologiczne

• Badanie post mortem

• Badanie in vivo:

  1. Obrazowanie struktur/aktywności mózgu u osób z deficytami poznawczymi

  2. Obrazowanie aktywności mózgu podczas aktywności poznawczej

     • Małe próby - są to drogie badania

• Niska trafność ekologiczna

• Niska reprezentatywność

• Informacjr na temat RI

• "Twarde" wskaźniki funkcji poznawczych

• Mała dostępność dla większości badaczy

• Większość danych dotyczy deficytów i patologii

Techniki samoopisowe

• Zbieranie od osób badanych sprawozdań (dzienniki, protokoły werbalne)

• Dane dotyczące RI

• Niemożliwe jest dotarcie do procesówprzebiegających poza świadomością

• Odtwarzanie pamięciowe - rzeczywiste poznanie vs. produkt myślenia odtwarzany z pamięci

• Czasami zachodzi proces zaburzenia oceny własnych zaburzeń poznawczych - można porównywać dane z badań z samoopisem

Studia przypadku

• Mała reprezentatywność

• Bogate informacje szczegółowe

• Osoby nietypowe (Savanci, osoby z uszkodzeniem struktur mózgowych)

• Czerpie ze wszytskiego: eksperyment, badaniepsychobiologiczne

Obserwacje naturalistyczne

• Obserwacja w rzeczywistych sytuacjach życiowych

• Wysoka trafność ekologiczna

• Wpływ obserwatora lub oddziływania środowiska na zachowanie osoby badanej

Symulacje komputerowe i AI Sztuczna inteligencja

Badania w dziedzinie informatyki - poznanie procesów poznawczych ludzi poprzez tworzenie modeli komputerowych realizujących te same zadania.

Zagadnienia powiązane:

Metafora komputera - mózg jak komputer, procesy poznawcze jako programy

• Mózg w swojej funkcji jest najbliższy komputerowi: mózg - hardware; myślenie - software (myślenie jest funkcją działającego hardwaru)

Modele komputerowe - muszą opisywać zarówno istotne struktury jak i procesy przebiegające w tych strukturach

Pełna kontrola interesujących badacza zmiennych (programowanieprocesu percepcji: rozpoznawania wzorca)

• Liczne zastosowania praktyczne

Czyste AI

• Czysta AI =/= symulacja komputerowa

• Cel: najlepszy możliwy wynik

• Realizacja zadania tak efektywnie jak to tylko możliwe, nawet gdy procesy komputerowe są całkowicie różne od procesów zachodzących u ludzi

• Ograniczone do wąskiej dziedziny - "hydra" wyłapuje niewielki błąd co 10 posunięć (u najlepszych graczy) w szachach i wyrgrywa

Symulacje komputerowe

• Brak trafności ekologicznej

• Odmienność inteligencji maszyny i człowieka -> komputer nie jest w stanie dokładnie replikować procesów poznawczych człowieka

Ludzie mają bardziej złożone i płynne cele

• Dwie zasady:

1. Czynności trudne dla komputera a łatwe dla ludzi (rozpoznawanie twarzy osoby - np. przyjaciela)

2. Czynności łatwe dla komputera a trudne dla ludzi (szybkie mnożenie liczb)

• Symulacje komputerowe = modele komputerowe = umysł

• Cel: opracowanie syste,u obrazującego w jaki sposób przebiegają ludzkie procesy umysłowe w trakcie realizacji danego zadania

• Model koputerowy - tyle samo błędów i reakcji poprawnych podobnie jak u człowieka

Obszary:

• Przetwarzanie językowe

• Roziwązywanie problemów

• Rozumowanie - logika

• Pamięć robotyczna

• Podejmowanie decyzji

Rodzaje symulacji wykorzystywanych w psychologii poznawczej:

Istnieje wiele różnych typów symulacji stosowanych w psychologii poznawczej, każda skupiająca się na innym aspekcie procesów umysłowych.

• > Symulacje neuronowe

• > Symulacje poznawcze

• > Symulacje behawioralne

Mocne i słabe AI - John Serle

• Mocna sztuczna inteligencja

Oprogramowany komputer, który jest umysłem wtedy, kiedy rozumie naturalny język i ma zdolności mentalne podobne do ludzi (wg autora pojęcie to jest niemożliwe)

• Słaba sztuczna inteligencja

Program, który potrafi przetwarzać znaki i przedstawiać zadowalające dane wyjściowe, bez ich rozumienia

Test Turinga

Test operacyjny  - czy dany podmiot jest inteligentny?

• W 3 osobnych pokojach są śledczy

• Człowiek i system sztucznej inteligencji

• Rolą śledczego jest określenie na podstawie odpowiedzi na zadane przez niego pytania czy rozmawia z człowiekiem czy AI

• Wersja oryginalna: rozmowa z maszyną przez 5 min

• Jeśli człowiek nie jest w stanie odróżnić z kim ma do czynienia, wtedy zakłada się, że test ten został zaliczony

• 2011 Cleverbot - 1 lub 2 pytania; 2014 chatbot eugene - 5' rozmowy

Modyfikacje testu Turinga:

• > Hugh Loebner 1990 - rozmowa z maszyną 25 minut, a sukcesem będzie przekonanie 2 z 4 osób, że to człowiek

• > Ray Kurzweil - 3 sędziów i AI, 2h, 2 z 3 sędziów musi się przekonać

Całkowity Test Turinga:

Założenie, że dany byt funkcjonuje w świecie rzeczywistym. Śledczy ma wizualną informację o AI i może przetestować zdolność podmiotu do postrzegania i poruszania się w świecie

Zagrożenia i ograniczenia:

• Google, Deep Mind i czerwony przycisk (zatrzymanie AI)

• AI stworzona prze Google wygrywa z mistrzem gry w GO (gra nie wymaga tylko kalkulacji ale również intuicji

• List otwarty w sprawie AI podpisali: Musk, Hawking, klilkadziesiąt specjalistów Google - zagrożeniem jest bezrobocie wśród kierowców, publicystów czy agentów nieruchomości (dodatkowe 47% bezrobotnych). Niebezpieczne jest niewłaściwe wykorzystywanie metod sztucznej inteligencji w systemach militarnych (drony wzbogacone o SI na poziomie interpretacji obrazów)

Równoległe przetwarzanie rozproszone - kamień milowy rozwoju myślenia o umyśle

• Konekcjonizm, sieci neuronalne, PDP

• Nowatorskie podejście opisane w monografii (McClelland, Rumelhart, 1986)

• Sieć połączeń między jednostkami

• Operacje poznawcze mogą przebiegać równolegle

• Oparta na wiedzy o połączeniach neuronóww korze mózgowej

• Aktywność rozproszona w sieci połączeń

• Wiele procesów poznawczych angażuje przetwarzanie równoległe a nie sekwencyjne

• Teorie powstałe na bazie modelu:

  • Specyficzne trudności w uczeniu się (Welbourne, Ralph, 2007)

  • Świadomość (Kashima, 2008)

  • Więzi interpersonalne (Fraley)

Teoria umysłu

• 4/5 rok życia - pojawia się u ludzi umiejętność przyjęcia perspektywy innej osoby (rozumiemy, że są inne odrębne istoty o różnej od nas wiedzy)

• 2010 - robot rovio - oszukiwał inne roboty biorące udział w grze w chowanego; zauważył, że inne roboty mają deficyty

• 2013 - robot humanoidalny icub - dysponował modelem ludzkiej pamięci autobiograficznej. Był w stanie zapamiętać, że kierunki lewo i prawo są względne - nie odnoszą się bowiem do niego samego, ale do obiektu o którym mowa

Neuroobrazowanie

• Tomografia (PET)

• Rezonans magnetyczny (fMRI)

• Technika potencjałów (ERP)

• Zapis pojedynczych komórek (Single Cell Recording Technique)

PET - pozytywna tomografia emisyjna

Pomiar przepływu krwi - znacznik (radioaktywny związek chemiczny)

• jest to substancja radioaktywna, która podczas rozpadu promieniuje pozytron

• znacznik płynie z krwią do mózgu (15-30min - okres absorbcji radiowskaźnika)

Ograniczenia:

• niska precyzja (obraz generowany po paru sekundach)

• wysoki koszt badania

• nieprecyzyjna inwazyjność -ekspozycja na radioaktywny kontrast

Historia MRI/fMRI:

MRI -> pokazuej strukturę, obraz 3D, wykrywa zaburzenia

Peter Mansfield & Paul Llautenbur:

• 1971: wykrycie guza za pomocą MRI

• 1977: Mansfield proponuje lepszą metodę aktywizacji obrazów

• 2003: Mansfield i Llautenbur otrzymują nagrodę nobla z medycyny i fizjologii

fMRI -> obszary zaangażowane w konkretne czynności

• 1990: Ogawa obserwuje efekt BOLD: naczynia krwionośne stają się bardziej widoczne, gdy utlenowanie krwi maleje.

• 1992: Ogawa et al. oraz Kwong et al. publikują pierwsze obrazowanie funkcjonalne z użyciem sygnału BOLD.

• 2009: Ogawa- pretendent do Nagrody Nobl

Podstawową funkcją uwagi jest selektywność

• Jest ograniczona

• Można ją badać (psychologicznie)

• Ma konkretne korelaty neurologiczne

• Jest mało dostępna świadomości (pewne procesy uwagowe wykraczają poza świadomość)

Definicja uwagi

Próby definicji:

Koncentracja aktywności umysłowej, która pozwala na zaabsorbowanie ograniczonej proporcji, wycinka z szerokiego strumienia dostępnych informacji ze świata zmysłów i pamięci.

Inne definicje uwagi:

Uwaga - system odpowiedzialny za selekcje informacji i zapobieganie negatywnym skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych.

ALBO

Obejmowanie w posiadanie przez umysł w jasnej i żywej postaci jednego z wielu możliwych obiektów pojawiających się w strumieniu myśli. Jej istotą jest skupienie/koncentracja świadomości.

Pole uwagi

Pole uwagi jest szersze od pola świadomości:

• Czynności automatyczne - nie wymagają zaangażowania tak szerokiego spektrum funkcji poznawczych, sterowane są przez "struktury lokalne", wykonywane są równolegle i szybko

• Czynności kontrolowane - wymagające większego wysiłku i zaangażowania większych zasobów, sterowane globalnie z zaangażowaniem całego systemu poznawczego - wykonywane są szeregowo i wolno

Procesy automatyczne vs kontrolowane

Błędy związane z procesem uwagi

Ześlizg

• Rozpoczęcie czynności rutynowej powoduje "ześlizg"

• Kontrolę przejmują czynności automatyczne i kończymy działanie zgodnie z zakodowanym skryptem

• Przykład: Jedziemy samochodem trasą do domu, chociaż mielismy jechać w inną stroną

Pominięcia

• Przerwanie czynności automatycznej powoduje pominięcie pozostałych jej faz

• Przykład: Przygotowujemy sobie leki, coś nam przerwie tę czynność i już ich nie weźmiemy

Perseweracja

• Powtarzanie całości lub części procedury

• Przykład: Która jest godzina? Chyba 16-sta; a dzień? 16-sta chyba

Błąd opisu

• Wykonujemy właściwą czynność ale na innym obiekcie docelowym

• Przykład: Zakupy wkładamy do szafy z ubraniami

Błędy zależne od danych

• Informacja sensoryczna zmienia przebieg działania planowanego - np. zapisujemy w trakcie wykładu coś co usyłyszeliśmy od kolegi/koleżanki lub własną odpowiedź na jej pytanie

Brak aktywacji

• Wykonujemy jakąś czynność z sukcesem, ale nie ma zakończenia (zabrakło zasobów)

• Przykład: Wchodzimy do kuchni ale nie wiemy po co

Model zasobów uwagi Kahenmana (!973)

Najlepiej pokazuje ograniczenia uwagi -> Jak efektywnie wykonujemy daną czynność?

1. Różne czynniki - determinanty pobudzenia = układ siatkowaty:

   • Wymogi zadania - trudne/złożone/nowe -> ocena wymogów ze strony zadań (przypisywanie zasobów)

   • poziom automatyzacji

   • etapy

   • wiedza

   • Stan emocjonalny (np. lęk, strach, gniew)

   • Stan organizmu (np. senność)

2. Chwilowe nastawienie - intencje

   • Stan organizmu/nasze potrzeby

3. Trwałe dyspozycje

   • Poszukiwanie informacji/zainteresowania -> gdy zadanie jest ciekawe/zgodne z naszymi zainteresowaniami to przypisujemy temu zadaniu więcej zasobów

   • Poszukiwanie specyficznych zadań

(Podzielność uwagi -> cierpi gdy nie jest zgodna z naszym chronotypem)

Procesy bezpośrednio zaangażowane w uwagę (Posner, 1982)

• Procesy aktywacyjne - tj. zlokalizowane wzbudzenie ośrodkowego ośrodkowego układu nerwowego; może ono mieć charakter podprogowy i przejawiać się zwiększoną gotowością do rozwinięcia pewnej aktywności

• Procesy motywacyjne - czyli, to czego człowiek pragnie lub się obawia, a także to czego się spodziewa

• Procesy pamięciowe - czyli to, jakie zasoby i jakie treści przetwarzane są w danym momencie

• Procesy orientacyjne (zmysłów, zwłaszcza oczu)

Cechy uwagi (Nosal, 1997)

• Natężenie albo energia albo koncentracja - stopień w jakim jednostka skupia się na pewnych bodźcach

• Energia - giętkość albo przerzutność uwagi (ruchliwość procesów nerwowych)

• Zakres - pojemność, ile bodźców jesteśmy w stanie przetwarzać na raz

• Wybiórczość albo selektywność - zdolność do wyodrębnienia pewnych cech, sygnałów i bodźców, występujących na szerszym, niezróżnicowanym tle

• Stabilność - stosunek natężenia uwagi do jej dynamiki, rozpatrywany w pewnym przedziale czasu

Teoria Zasobów Kahenmana - badanie, dlaczego Parapsyche nie zauważyła??

• Badania z zastosowaniem tzw. techniki podwójnego zadania:

• W zależności, które zadanie pokazujemy czas reakcji różni się.

Wnioski z badań Kahnemana:

• Uwaga działa jak system dystrybucji niespecyficznej "energii metanlnej", zwanej zasobami uwagi

• Zasoby uwagi są przydzielane szczególnym czynnościom i decydują o tym, jak dobrze czynności te będą wykonywane

• Ważny jest poziom trudności czy atomatyzacji trudnej czynności.

Wg tej teori Parapsyche nie zauważyła strzał ponieważ trzymała różczkę i była ostrzelana, moduł przetwarzania jest jeden (czuciowy) -> jedna czynność jest ważniejsza (wszystkie czynności przydzieliła jednej czynności - zabrakło zasobów na drugą czynność).

Ciekawostki-zasoby/ Podzielność uwagi

• Eksperyment Davida Sanbonmatsu i Davida Strayera z Univerity of Utah

• Multitasking czy monotasking

• Podzielność czy przerzutność

• Harry Khane

Teorie Zasobów Uwagi:

Dwa stanowiska:

1. Jednorodność uwagi: założenie, że zasób uwagi jest niezróżnicowany

2. Wielorakie zasoby: założenie, że są różne zasoby uwagi (Allport)

• Słuchowe vs wzrokowo-przestrzenna

• Sensoryczna vs zasoby poznawcze]

• Wokalna vs modalności reakcji manualnych

Teoria Modułów Allporta

Wielokanałowa koncepcja uwagi:

• Każdy kanał ma swój filtr

  • prezentacja bodźców = ten sam kanał = 50% błędów

  • gry wizualne i słuchowe - 10-30%

• Przetwarzanie jednokanałowe jest włączone w momencie zadań nieprzewidywalnych oraz wysokiego ryzyka popełnienia błedu

Eksperyment Allporta, Antonisa i Reynoldsa z zastosowaniem klasycznej techniki cienia, przy zaangażowaniu różnych kanałów sensorycznych (zdj)

Wnisoki z badań:

• Uwaga działa poprzez niezależne kanały sensoryczne, z których każdy zaopatrzony jest w osobny filtr

• Gdy wykonywanie czynności jednoczesnych angażuje ten sam kanał sensoryczny, następuje interferencja procesów poznawczych, dlatego w tym przypadku obserwujemy pogorszenie poziomu wykonania przynajmniej jednej z wykonywanych jednocześnie czynności, a najczęściej obu

• Gdy wykonywane jednocześnie czynności angażują różne kanaly sensoryczne, mogą być one nadzorowane jednocześnie, stąd obseruje się wówczas obniżenia poprawności wykonywania zadań czy spowolnienie ich wykonania

Późniejsze badania (McLeod) wskazały, że interferencja dwóch czynności jest funkcją nie tylko rozdzielności kanałów sensorycznych, lecz również struktur wykonawczych.

Wobec tych rezultatów Allport zmodyfikował swoją pierwotną koncepcję - w miejsce kanałów sensorycznych postuluje on istnienie niezależnych MODUŁÓW sensorycznych przetwarzania informacji.

Ostateczne wnioski:

• Uwaga jest systemem niezaleznych modułów przetwarzania danych

• Moduły te obejmują nie tylko selekcję bodźców, lecz również kontrolę reakcji wykonawczych

• Każdy moduł ma ograniczoną pojemność (na "wejściu" i "wyjściu"), przez co jednoczesne wykonywanie kilku czynności angażujących ten sam moduł (coś nas boli ale czegoś dotykamy) skutkuje interferencją, z kolei jeśli czynności te wymagają zaangażowania róznych modułów, efekt interferencji nie wystąpi.

Wg tej teori Parapsyche nie przełączyła kanałów, a dwie czynności rywalizowały o zasoby.

Selektywność uwagi

• Zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli kosztem innych

• Efekt coctail party -> w szumie słyszymy nasze imię (niekonicznie do nas) i reagujemy

Selekcja bodźców:

• Faza przetwarzania a selekcja - eliminacja zbędnych bodźców (znaczenie)

• Koncepcja Cowana - aktywizowanie specyficznych informacji potrzebnych do wykonania zadania

Selekcja pierwotna (informacje zmysłowe)

Bodźce wzrokowe - selekcja na siatkówce, komórki zwojowe (hierarchizacja w przetwarzaniu -> pola asocjacyjne)

S - bodźce

Selekcja wtórna (procesy pamięciowe)

Inf - informacja

• Bardziej uprzywilejowana jest nowa informacja -> adaptacyjny cel; przetwarzamy nową informację by nie zginąć/znaleźć nowe źródła pożywienia

• Nacechowanie emocjonalne -> negatywne konotacje emocjonalne są priorytetowe, aczkolwiek

• wyjątek: konotacje emocjonalne traumy są przetwarzane wolniej ale są lepiej pamiętane

Selekcja trzeciego rzędu

Informacje są wydobywane z pamięci dlugotrwałej do krótkotwałej albo operacyjnej

Wypowiedzi na temat ale na około -> problem z przywracaniem informacji i selekcją informacji

Wizualna Teoria Dwuetapowa (Treisman) - selektywność uwagi

• kolor

• kształt

• orientacja w przetrzeni

Problem łączenia:

-> Triesman - uwaga jest procesem wiążącym cechy ze sobą i z obiektami

-> Iluzje łączenia:

• nasza uwaga jest obciążoma

Iluzja łączenia, rekombinacja cech

• Raptownie, równoległe wyodrębnienie elementarnych cech

• Wolniejsza, bardziej wysiłkowa integracja wyodrębnionych informacji - formowanie obiekyu

  • Selekcja cech fizycznych

• Ale - jeżeli przetwarzamy cechy oddzielnie, skąd mózg wie jakie cechy przypisać obiektom?

Teorie uwagi selektywnej

Teorie wczesnej selekcji

• Teoria Filtra Broadbenta

Teorie późnej selekcji

• Model „osłabiacza” Treisman

Teoria Filtra Broadbenta

Wczesna selekcja: wybór bodźca przed przetworzeniem cech

Założenia:

• Ograniczony zakres przetwarzania informacji zmysłowych

• Konieczna jest selekcja informacji na wejściu

Wczesna selekcja:

• Filtr uwagi działa po analizie sensorycznej ale przed nadaniem znaczenia - przetwarzaniem semantycznym

• Wyjaśnia dlaczego ignorowane informacje w zadaniach z zastosowaniem maskowania (shadowing) nie są pamiętane - nie zostały przetworzone semantycznie

• Wyjaśnia dlaczego cechy fizyczne ignorowanego kanału są przetwarzane i pamiętane

Cherry (1953) - badania z wykorzystaniem techniki cienia (shadowing task) w odmianie z wykorzystaniem słuchania dwusetnego

Badanie Broadbenta - skanowanie

• Jednoczesna prezentacja liter do każdego ucha

• Dwa warunki:

  1. Powtórz wszystkie litery w dowolnej kolejności

  2. Powtórz wszystkie litery w odpowiedniej kolejności

• Wyniki:

  • Warunek 1 (dowolna kolejność)

    • 65% poprawnych odtworzeń

    • Powtarzanie najpierw wszystkich liter prezentowanych do 1 ucha

  • Warunek 2 (w kolejności

    • 20% poprawnych odtworzeń

    • Trudniej jest przełączyć kanał uwagowy, aby odtworzyć wszystkie litery

Model „osłabiacza” Treisman (osłabianie sygnału

Teoria późnej selekcji:

• Eksperymenty pokazały, że nawet nieistotne bodźce (kanał ignorowany) mogą być analizowane semantycznie

• Późna selekcja umiejscawiała filtr uwagowy po analizie sensorycznej i semantycznej, ale przed selekcją reakcji

• „Pobieranie informacji zmysłowych, przetworzenie ich, a potem selekcja - które aspekty bodźców powinny być objęte uwagą” (Treisman)

Założenia modelu:

• Uwaga działa zarówno na wczesnych jak i na późnych etapach przetwarzania informacji

• Selektywny odbiór informacji dokonuje się w trzech etapach

• Hipoteza "osłabiacza" - informacje nie wyselekcjonowane przez uwagę nie są blokowane i bezpowrotnie odrzucane, lecz osłabiane; w postaci osłabionej przechodzą one do dalszych etapów przetwarzania informacji i mogą zostać wykorzystane

• Pojemność uwagi można porównać do stożka - jest ona największa we wczesnych etapach analizy, a mniejsza w późniejszych

Wg tego modelu Parapsyche nie zauważyła strzał ponieważ odroczyła to w przetwarzaniu

Badanie uwagi - paradygmat przyjęcia towarzyskiego (cocktail party)

1. Cherry (1953) - problem przyjęcia towarzystkiego (coctail party):

• Osoba badana odbiera dwa przekazy jednocześnie - po jednym do danego ucha

• "Skup się na jednym komunikacie ignorując drugi"

• Notowanie treści przekazu (śledzony i ignorowany)

Wstępnie eksperyment wykazał, że osoby badane:

• Dość wiernie odtwarzały komunikat "ważny"/śledzony

• Nie mogły odpowiedzieć na pytania dotyczące drugiego ignorowanego komunikatu

• Nie były w stanie zidentyfikować języka ignorowanego komunikatu (angielski/francuski)

• Jednak zmiana tonu, płci spikera były odnotowywane

Efekt coctail party:

• Wybieranie z szerokiego tła (na przykład szumu wielu równoległych rozmów na przyjęciu) tylko tych bodźców, które mają dla naszego umysłu istotne znaczenie (bodźców kluczowych)

• Najsilniejszym komunikatem, na który reagujemy w efekcie coctail party

Paradygmat przeszukiwania pola percepcyjnego (selektywność uwagi)

Własny bałagan a ślepota uwagowa -> przeszukiwanie pola percepcyjnego:

Treisman i Gelade (1980) - badania przeszukiwania pola wzrokowego:

• Poszukiwanie obiektów (proste) zdefiniowanych przez 1 cechę "znajdź zieloną figurę" vs poszukiwanie angażujące koniunkcję cech (koniunkcyjne) "znajdzź zieloną figurę zorientowaną poziomo"

Przeszukiwanie koniunkcyjne jest dłuższe niż proste

Przeszukiwanie koniunkcyjne jest zależne od liczby elementów przeszukiwanego zestawu

Proces szeregowy vs proces równoległy

Są to jednak cechy priorytetowe - przetwarzanie jako pierwsze w kolejności

Ruch zawsze i w każdych warunkach (w sposób wrodzony)

Kolor - warunkowow (jeżeli jest wystarczająco wyrazisty percepyjnie)

Głębia - warunkowo (jeżeli jest wystarczająco wyrazisty percepcyjnie)

Jak to zdefiniować?

• Przeszukiwanie pola percepcyjnego - proces odnajdywania w polu percepcyjnym bodźców (sygnałów) charakteryzujących się wskazanymi przez zasadę selekcji właściwościami.

• Przykłądowa forma badania: "motyka, norka..." -> wykreśl słowa rozpoczynające się na literę m

• Sygnał vs szum lub dystraktor

Cechy i wyrazistość bodźców a przeszukiwanie pola percepcyjnego

• Poszukiwanie obiektu stanowiącego koniunkcję cech nie priorytetowych może być także równoległe i szybkie - bardzo wyrazista cecha może w większym stopniu przyciągnąć uwagę niż cecha priorytetowa

• Dystraktor o dystynktywnym kolorze powoduje spowolnienie procesu detekcji ruchomego sygnału

• Im bardziej podobne bodźce zakłócające tym dłużej trwa proces detekcji sygnału i tym większe prawdopodobieństwo przebiegu szeregowo mechanizmu selekcji informacji

Przeszukiwanie pola percepcyjnego a uwaga intensywna/ekstensywna

• Ukierunkowanie procesów poznawczych

• Eksploracją - „snop światła”

• Gdy coś nas zaskoczy uwaga przechodzi z ekstensywnej do intensywnej

Uwaga intensywna - powiązana z celem

• Uwaga intensywna jest pochodną konkretnych celów (Gable, 2010)

• Aktywność skierowana na konkretne cele eliminuje stany ekstensywne

• Uwagę intensywną kształtuje motywacja zadaniowa

• Uwaga natychmiast się intensyfikuje gdy stan motywacji zmienia się z niby celowego na celowy, co przykładowo ma miejsce podczas wykonywania dowolnego zadnia poznawczego

Teoria A. Kolańczyk - Uwaga intensywna:

• Stosunkowo wąski zakres, ale głębokie przetwarzanie informacji, będących w jej zasięgu

• Skupienie i koncentracja

• Selekcja informacji w stanach uwagi intensywnej

• Zachodzi na wczesnych etapach przetwarzania - z wąskich lokalizacji w polu percepcyjnym, i głębokim semantycznym poziomie

• Zachoni ona wolno, z dużym udziałem kontroli (występuje mało błędów, pojawiają się jedynie ominięcia wynikające z ostrożności)

Uwaga intensywna:

• Przeszukiwanie pola uwagi (skaning) obejmuje obszar wokół miejsca koncentracji i zachodzi w znacznym zakresie sekwencyjnie

• Skuteczna detekcja = centrum pola percepcyjnego i treści związane z wykonywanym zadaniem

• Selekcja informacji przebiega nie tyle z określonego miejsca w polu uwagii, ile zależy od jej pzredmiotu

• Przedmiot wagi intensywnej dotyczy zadania i obiektów kontekstowo z nim związanych (także lokalizacyjnie. Inne obiekty są ignororwane.

• Np. Człowiek skoncentrowany na grze w koszykówkę, nie dostrzega nawet pojawiającego się goryla w centrum pola widzenia (Simons, Chabris, 1999)

• Stan ukierunkowania na konkretny cel

Test Elips jako narzędzie do badania uwagi intensywnej

• Analiza tradycyjnych miar efektywności wykonania zadania detekcyjnego pokazała, że osoby, którym intensyfikuje się uwagę, wykonują zadania tak samo dobrze, jak osoby z uwagą zintensyfikowaną

• Osoby w stanie uwagi ekstensywnej wykonywały dłuższe przeskoki pomiędzy zaznaczonymi bodźcami niż osoby, którym zintensyfikowano uwagę. W przypadku tych drugich możemy mówić o bardziej sekwencyjnym przetwarzaniu - bodziec po bodźcu

• W przypadku intensyfikacji uwagi jedyną korelującą pomiędzy pomiarami zmienną była liczba ominięć

Uwaga ekstensywna

Stan rozproszenia, nie roztargnienia

• Cechy:

  • Abstrakcyjnosc

  • Niedookreslonosc

  • Zmyslowosc

• Uwaga nie znika, a zmienia sie jej stan! ..a przez to zmianie ulega jakosc orientacji i przedmiot: wiecej, choc inaczej

• Meta-motywacja: celowa → parateliczna

Ruchy sakkadowe gałek ocznych, „eye tracking”

• Szybkie, precyzyjne o nagłe ruchy spowodowane wzrostem impulsów nerwowych dochodzących do konkretnych mięśni. Ich prędkośc dochodzi do 400 stopni/sek

• Wykonuywane są w celu umiejscowienia obrazu obserwowanego obiektu na palmce siatkówki. Umożliwiają natychmiastową zamianę kierunku patrzenia

• Są to ruchy nieodczuwalne i przebiegające automatycznie choć mogą być wywoływane celowo np. podczas czytania kolejnych linijek tekstu

Korelaty neuroanatomiczne - 3 systemy M. Poszerza

• system trzech sieci neuronalnych, ktore ucielesniaja i konstytuuja trzy poznawcze podsystemy uwagi odpowidzialne za realizacje trzech typow funkcji

  • wzbudzenie (alerting)

    • Odpowiada za przygotowanie i utrzymywanie gotowosci systemow percepcyjnych do odbioru informacji zmyslowych

    • Struktura - miejsce sinawe, wzgorze, kora czolowa i ciemieniowa prawej polkuli

    • Neuroprzekaznik - noradrenalina

  • orientacja (orienting)

    • Uwaga orientacyjna - kierowanie uwagi w wybrane miejsca w przestrzeni lub na wybrane cechy obiektow i selekcja informacji, ktore sa dla nas wazne

    • Struktura - gorny plat ciemieniowy, gorny placik skroniowy, przedni obszar okoloruchowy (FEF), styk skroniowo-ciemieniowy, wzgorki gorne, boczne obszary poduszki wzgorza

    • Neuroprzekaznik - acetylocholina

  • kontrola wykonawcza (executive control)

    • Kontrola i regulacja naszych mysli i dzialan, np. hamowanie interferencji albo rozwiazywanie konfliktu miedzy niespojnymi programami dzialania

    • Struktura - przednia czesc zakretu obreczy (ACC), brzuszno-boczna kora przedczolowa, grzbietowo-boczna kora przedczolowa, zwoje podstawy

    • Neuroprzekaznik - dopamina

• Systemy sa niezalezne - funkcjonalnie, neuroanatomicznie

Percepcja

• Zbior procesow poznawczych, ktore zapewniaja nam kontakt z rzeczywistoscia

• Jej zadaniem jest dostarczenie danych o wydarzeniach majacych miejsce poza organizmem (a wlasciwie ukladem nerwowym) oraz o stanie narzadow wewnetrznych, aktualnym polozeniu konczyn itp.

• Stanowisko konstruktywistyczne- zakłada aktywność umysłu w poznawaniu rzeczywistości – aktywne konstruowanie reprezentacji obiektów rzeczywistych przez umysł.

Podstawowe właściwości percepcji

Recepcja sensoryczna - polega na odzwierciedleniu bodźców w receptorach, czyli narządach zmysłów. Stanowi konieczny warunek i pierwszy etap procesu spostrzegania. Proces pasywny.

Percepcja umysłowa - informacje gromadzone przez zmysły są odzwierciedlane w systemie poznawczym- proces aktywny

Podstawowe pojęcia (percepcja)

Bodziec dystalny - bodziec poczatkujacy proces spostrzegania znajdujacy sie poza organizmem/umyslem i odlegly wzgledem receptorow (fizyczna forma energii)

Bodziec proksymalny - bodziec w kontakcie z narzadem zmyslowym, wewnetrzny i bliski (np. odwrocony i pomniejszony obraz na siatkowce, drgania blony bebenkowej

Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w wyniku odebrania danych sensorycznych, pojedyncza cecha obiektu (barwa, ton wysoki/niski)

Spostrzeżenie - obraz przedmiotu- wszystkich jego dostępnych cech, interpretacja i znaczenie emocjonalne. Jest nietrwałe i podlega wpływom reprezentacji trwałych (pojęcia, schematy) oraz struktur wiedzy.

Psychologia jak nauka ścisła?

• Prawa psychofizyki

  • Ilosciowe zwiazki (bodziec/wrazenie)

• Ich zastosowanie na przykladzie reklam i promocji

  • Upsizing

  • Downsizing

• Transdukcja - przetworzenie energii dzialajacego bodzca na aktywnosc neuronalna

• Kodowanie anatomiczne - lokalizacja i rodzaj stymulacji

• Kodowanie czasowe - roznicowanie bodzcow danego analizatora

  • Prog bodzca - najmniejsza dostrzegana wartosc bodzca

  • Prog roznicy - najmniejsza dostrzegana roznica pomiedzy bodzcami

  • Fluktuacja sensoryczna - zmiennosc we wrazliwosci percepcyjnej

Badania Webera

Jesli porownywane sa wielkosci bodzcow, na nasza percepcje oddzialuje nie arytmetyczna roznica miedzy nimi, lecz stosunek porownywalnych wielkosci

• Na podstawie badan Webera wynika, ze prog roznicy wynosi

  • Dla ciezaru 2%, czyli np. trzymajac 2 tabliczki czekolady 100g i 98g, to nie zauwazymy roznicy w ich wadze

  • dla jasnosci swiatla 7,8%

  • dla glosnosci 4,8%

Zastosowanie - jak sprzedać produkt

• Upsizing: zwiekszenie wymiaru produktu tak aby klient zauwazyl roznice jednak z uwagi na ekonomie produkcji chodzi o to aby ta dodana wielkosc nie przekraczala za bardzo progu roznicy (1999 Coca Cola)

• Downsizing: zmniejszenie produktu w taki sposob aby klient nie zauwazyl roznicy United Airlines: jak nie zmniejszac ceny biletow przy rosnacych cenach paliwa? zmniejszyc wielkosc foteli o 3,3cm oraz odleglosci miedzy rzedami o 5,1cm - wiecej miejsc w samolocie

Proces percepcji - perspektywa neurofizjologiczn

• Zlozona interakcja roznych systemow komorkowych

• Uklady nerwowe odpowiedzialne za detekcje poszczegolnych wlasciwosci bodzcow

• Wymaga doznan zmyslowych “w optymalnej dawce”

  • Deprywacja sensoryczna - znaczne obnizenie stymulacji sensorycznej, ktore wystepuje w wyniku eliminacji bodzcow wzrokowych, sluchowych oraz dotykowych z reguly prowadzi do pojawienia sie halucynacji (nieodpowiadajace rzeczywistosci wrazenia) i urojen (nieprzystajace do rzeczywistosci mysli). Jest to rekompensata za braki w zakresie danych sensorycznych

  • Nadmiar stymulacji - mniej szkodliwy - regulowany selektywnoscia uwagi

Naiwne koncepcje spostrzegania

• Potoczne koncepcje percepcji - metafora aparatu fotograficznego

  • Rejestrator zmysłowy pełni rolę przekaźnika informacji na drodze do kory mózgowej

  • Przekazywana informacja ma charakter zmysłowy- jest obrazem/dźwiękiem i w taki sposób jest kodowana

  • Teorie te nie uwzględniały ograniczeń anatomicznych i funkcjonalnych

  • Twarz dziecka (ten sam bodziec) w różnych perspektywach (także zmiany rozwojowe) musiałaby być zapisywana w formie coraz to innego obrazu wraz z każdą ekspozycją

Spostrzeganie a rozpoznawanie wzorców

1. Koncepcja modeli

2. Koncepcja cech

• Oba modele w odmienny sposob opisuja proces kategoryzacji - zaliczenia obiektu do nadrzednej kategorii umyslowej

• Niezależnie od modelu jest to ujęcie spostrzegania jako procesu kategoryzacji

  • Bruner - pierwszy model teoretyczny (1957)

  • Potwierdzenie empiryczne Posner i Mitchell (1967)-rozpoznawanie bodźców jako reprezentujących określone wzorce polega na kategoryzacji (im więcej kategorii tym dłużej trwa)

    • Ekspozycja liter

    • AA- identyczne fizycznie (bez konieczności rozpoznania znaczenia) 400-500ms

    • Aa- tożsame nominalnie (rozpoznanie znaczenia) +80ms

    • AE- identyczne zgodnie z abstrakcyjną regułą (identyfikacja fizyczna, nominał i sprawdzenie zgodności z regułą) +160ms

Fazy procesu spostrzegania

1. Rejestracja sensoryczna

2. Znaczenie emocjonalne

3. Rozpoznanie tresci bodzca

4. Znaczenie metaforyczne

Spostrzeganie jako proces oddolny

1. Receptory mierza natezenie danego bodzca (preciki i czopki)

   • Preciki (rods) - “spia” w dzien zaadaptowane do swiatla, a w nocy sa aktywne; reaguja na intensywnosc fali swietlnej - obraz achromatyczny

   • Czopki (cones) - bardziej wrazliwe na swiatlo wpadajace do oka niz preciki i pracuja w ciagu dnia; reaguja na dlugosc fal elektromagnetycznych w zakresie swiatla widzialnego od 400 do 700 nm - widzenie barw

2. Komorki dwubiegunowe

3. Komorki zwojowe (wstepne oszacowanie informacji sensorycznej)

   • Scisle wyspecjalizowane (Barlow 1953, Letvin i in. 1959) - odrebne grupy komorek reaguja na odmienne cechy wyzwalajace (linie pionowe lub poziome, ruch obiektu, lokalizacja przestrzenna)

   • Grupy komorek zwojowych - detektory cech - im bardziej zlozony system poznawczy tym wiecej w nim prostych detektorow cech (u czlowieka wiecej niz u zaby i takze poza siatkowka

     

Komórki zwojowe człowieka

Przetwarzaja dane dotyczace:

• Dlugosci fali swiatla widzialnego, co stanowi podstawe widzenia barw

• Kontrastu jasnosci swiatla, dzieki czemu widzimy ksztalty

• Zmiennosci oswietlenia w czasie, ktora stanowi podstawe widzenia ruchu

• Rozdzielczosci przestrzennej, ktora lezy u podloza ostrosci widzenia

Detektory cech

• Zespoly komorek nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze wybranych cech przedmiotow, takich jak barwa, wielkosc, ruch, polozenie w polu widzenia

• Moga byc zlokalizowane w narzadach zmyslowych lub na wyzszych pietrach ukladu nerwowego

• Roznia sie miedzy soba zlozonoscia strukturalna i funkcjonalna

• Koduja informacje w oszczedny sposow, tak aby mogly byc wykorzystane w dalszym przetwarzaniu

• Wyodrebniaja informacje ze srodowiska, ktore sa wazne adaptacyjnie; roznice miedzygatunkowe

D. Hubel i T. Wiesel

• Kluczowa zasada przetwarzania wzrokowego - wyodrebnianie cech

  • Wszczepienie mikroelektrod w rozne czesci analizatora wzrokowego - roznica napiec reagujacej komorki nerwowej

  • Okreslenie pola recepcyjnego neuronow - reprezentacja wzrokowego pola spostrzezeniowego

  • Rozne stopnie specjalizacji komorek - detektory cech

  • Integracja cech - obszar asocjacyjny wzrokowej kory mozgowej

• Odkryli, ze odpowiednie komorki w mozgu kota reaguja na bodzce o okreslonej orientacji

  • Zlozone obrazy powstaja z prostych elementow rozpoznawanych przez detektory cech (ale detektor cechy prostej to nie komorka babcina! - nie pamieta konkretnych informacji np. jak wyglada babcia)

  • Nagroda Nobla nad kolumnami wzrokowymi

Procedura analizy zawartości sceny wizualnej

• Rejestracja i organizacja danych sensorycznych angazuje:

  • Na wczesnym etapie

    • Uklad optyczny (soczewka, siatkowka, komorki zwojowe)

    • Cialo kolankowe boczne (LGN)

    • Wzgorze

    • Pierwotna kora wzrokowa (plat potyliczny mozgu)

Wyzsze pietra szlaku wzrokowego

• 4-6 miliardow komorek nerwowych w placie potylicznym, ciemieniowym, skroniowym, a nawet czolowym

Połączenia kory wzrokowej z innymi sktrukturami mózgu

• do kory V1 najwięcej danych dociera z ciała kolankowatego bocznego (LGN) poprzez promienistość wzrokową

• aksony tych komórek tworzą 3 ścieżki wzrokowe:

  • wielkokomórkową- jasność fragmentów sceny wizualnej, podstawa widzenia ruchu i globalna organizacja przestrzenna obiektów

  • drobnokomórkową- barwa i luminacja do kory V2

  • płytkokomórkową – barwa niebieska i żółta – sygnały z plamek V1 do kora V2

• Korowy ośrodek percepcji ruchu-V2-MT

  • MT (middle temporal - okolica środkowa skroniowa - pogranicze płata potylicznego i skroniowego)

• informacje z V2- doV4 do- zakrętu dolnego skroniowego oraz zakrętu wrzecionowatego (integracja danych dotyczących kształtów)

  • ze szczególnym miejscem zwanym obszarem rozpoznawania twarzy (fusiform face area; FFA)

„Co” i „gdzie” czyli szlak brzuszny i grzbietowy

• Z kory V2 wyłaniają się częściowo niezależne od siebie 2 ścieżki wzrokowe(Milner i Goodale, 2008) :

  • brzuszna (ventral path) CO?

    • dane z V2 i z centralnych części siatkówek oczu za pośrednictwem ścieżek drobno- i płytkokomórkowej są przekazywane w kierunku płata skroniowego i stanowią podstawę identyfikacji i rozpoznawania przedmiotów (min. kształt, barwa)

  • grzbietowa (dorsal path) GDZIE?

    • dane płynące po szlaku wielkokomórkowym (czyli z peryferyjnych części siatkówek oczu) są przekazywane w kierunku płata ciemieniowego i stanowią podstawę lokalizacji przedmiotów

    • pozwala na kontrolowanie własnych działań podejmowanych w danej przestrzeni (Goodale i Milner, 1992) - agnozja wzrokowa D.F - zachowana umiejetnosc poslugiwania sie przedmiotami

Integracja danych z obu szlaków wzrokowych

• uszkodzenia szlaku brzusznego, skutkujące niezdolnością do rozpoznawania przedmiotów za pomocą wzroku, nie zaburzają zdolności do manipulacji tymi przedmiotami

• coraz więcej danych wskazuje również na to, że obydwa szlaki są ze sobą skomunikowane, a wyniki ich aktywności integrowane, tworząc subiektywne doświadczenie wieloaspektowego kontaktu z obiektem

• Mark R. Pennick i Rajesh K. Kana (2011)

  • podczas wykonywania zadań rozpoznawania szczególnie aktywne były struktury leżące wzdłuż szlaku brzusznego, a podczas wykonywania zadań na lokalizację – wzdłuż szlaku grzbietowego

  • integracja danych z obu szlaków wzrokowych

  • PŁAT CZOŁOWY: lewy zakręt czołowy środkowy i lewy zakręt przedśrodkowy

  • PŁAT CIEMIENIOWY: prawy płacik ciemieniowy górny, bruzda śródciemieniowa

Spostrzeganie głębi

• Obraz zarejestrowany na siatkowce - 2D

• Spostrzezenie obiektu - 3D

• Zawdzieczamy to percepcji glebi - mozliwosci spostrzegania absolutnego dystansu (odleglosc ja od obiektu) i wzglednego dystansu (odleglosc obiektow w polu wzrokowym od siebie nawzajem

• Bez tego procesu nie wyodrebnilibysmy przedmiotu z jego tla

Szacowanie przez system poznawczy odległości w polu wzrokowym

• Wskazowki okulomotoryczne

  • Rejestrowanie zmian w zakresie polozenia galek ocznych (wynikaja ze zmiany polozenia obserwatora wzgledem obiektu lub roznych obiektow wzgledem siebie)

  • Kolejne fiksacje oka - akomodacja soczewki

  • Najefektywniejsza dla obiektow polozonych w odleglosci kilku metrow

• Wskazowki wizualne

  • Oszacowanie odleglosci obiektow w polu wzrokowym niezaleznie od ruchu obiektu lub obserwatora

  • Jednooczne

    • Perspektywa liniowa

    • Wielkosc cienia

    • Ocena kontrastu

    • Szczegoly powierzchni - faktura

    • Porownianie wzglednej pozycji obiektow (blizsze przeslaniaja dalsze) - zludzenie Kanzisy - niewidzialny trojkat

    • Znajomosc wielkosci obiektu

    • Ruch

  • Dwuoczne

    • Konwergencja dwuoczna (skupienie wzroku na obiekcie blizkim - bardziej rozwarty kat widzenia)

    • Widzenie stereooptyczne (im blizej siebie sa obiekty tym wieksze zroznicowanie obrazu pomiedzy okiem lewym a prawym)

Magazyny informacji sensorycznych

• Przechowywanie bodzcow proksymalnych, zanim ulegna procesowi dekodowania przez bardziej zlozone dekodery cech wystepujace na drodze czuciowej

  • Magazyn ikoniczny - magazyn informacji sensorycznej dla zmyslu wzroku

  • Magazyn echoiczny - magazyn informacji sensorycznej dla zmyslu sluchu

• A. Baddeley - 5 magazynow - 5 zmyslow - brak weryfikacji empirycznej

Bufor sensoryczny

• Wyodrebnienie cech

• Synteza percepcyjna

• Bufor sensoryczny i badania Sperlinga

Eksperyment Sperlinga

• Prezentacja macierzy liter przez 1/20 sekund - odtworz jak najwiecej liter

• Badani odpamietywali jedynie polowe liter

• Czy nie mieli wystarczajaco duzo czasu aby obejrzec cala macierz? Nie

• Modyfikacja dzwieki : Literki, czarny ekran i tony niski, sredni i wysoki pojawialy sie po zniknieciu planszy, dzwiek przypisany rzedowi liter → odtwarzanie bylo niemal idealne

• Pamiec obrazow wygasa po 1/3 sekundy (250-300ms), utrudniajac odtworzenie calej macierzy liter

Spostrzeganie jako proces oddolny (bottom-up)

• Proste elementy obiektow lacza sie ze soba, tworzac zlozony obraz spostrzeganego obiektu)

• Informacja dostepna na poziomie receptorow jest analizowana na wyzszych pietrach ukladu naerwowego

• Rozpoznawanie obiektu: porownanie z wzorcem (poznawcza reprezentacja w pamieci)

• Detekcja niezmiennikow, czyli stalych wlasciwosci spostrzeganego obiektu

Identyfikacja obiektu

Rozpoznajemy bodzce dystalne mimo niedoskonalosci bodzca proksymalnego:

• nietypowy kat percepcji, obiekt tylko czesciowo widoczny (Palmer, 2003)

• interpretacja nowego ujecia w TV w 1/10sek (Biederman, 1995)

  • Rozpoznajemy kolory, teksture, kontury, obiekty i ludzi w czasie <1s

Spostrzeganie jako proces odgórny

Procesy gora-dol (odgorne) pojawiaja sie gdy:

• wieksza role w spostrzeganiu zaczynaja spelniac procesy pamieciowe ukierunkowujace poszukiwanie i interpretacje danych zmyslowych

• informacja sensoryczna jest niepelna, tzn. nie posiadamy wystarczajacych danych do prawidlowej oceny zjawiska czy obiektu

  • (np. ogladam w tv wiadomosci z obrad sejmu i znajomosc nazwisk politykow pozwala mi rozpoznac poszczegolne osoby

Teorie percepcji

• Teoria asocjacjonistyczna

• Teoria postaciowa

• Teoria wzorców (modeli)

• Teoria analizy cech

• Teoria rozpoznawania komponentów

• Teoria obliczeniowa

Teoria asocjacjonistyczna

• Spostrzezenie - suma wrazen

• Wrazenia lacza sie ze soba na zasadzie praw kojarzenia:

  • Stycznosc wrazen w czssie

  • Stycznosc wrazen w przestrzeni

  • Kojarzenie wrazen przez podobienstwo

  • Wzajemny kontrast

• Kontrargument: snieg na Kasprowym Wierchu w kwietniu (cieplo+snieg)

• Kostka Neckera (wrazenia takie same jednak spostrzezenia sa zupelnie inne - w zaleznosci od tego na ktorej scianie zogniskuje sie wzrok)

Teoria wzorców (modeli) - jak rozpoznajemy obiekt?

Porównywanie obrazu percepcyjnego z jego umyslowym wzorcem:

• Holistyczna, niepodlegajaca rozbiciu na elementy skladowe jednostka (Reed, 1988)

• Pomiar wielkosci korespondencji (zgodnosci) miedzy zarejestrowanym obrazem a wzorcem przechowywanym w LTM (Anderson, 1995)

• Wzorzec idealnie dopasowany

• Mozliwa do zastosowania na poziomie recepcji sensorycznej (informacje w magazynie sensorycznym maja charakter holistyczny - Phillips, 1974 - krotka prezentacja - brak czasu )

• Wady:

  • Porownanie moze zachodzic gdy bodziec znajduje sie w standardowej pozycji percepcyjnej (typowy widok) (prawo rotacji mentalnej - czas identyfikacji obiektu)

  • Brak elastycznosci

  • Dziala na pojedynczych bodzcach np. litera, cyfra, itp.

  • Zroznicowanie obrazu obiektow (widok z roznych perspektyw - idealne dopasowanie)

    • Przyklad bankomatu (roznice obraz-wzorzec) - 100% zgodnosci obrazu karty bankowej i wzroca karty przechowwyanego w pamieci (zmniejszenie wypuklosci jednej z cyfr - wymiana karty)

Teoria analizy cech - jak rozpoznajemy obiekt mając więcej czasu niż kilka ms?

• Bodziec = suma cech, komponentow

  • Cecha dystynktywna

Teoria rozpoznawania komponentów

• biederman 1990 – teoria strukturalna – poparcie w badaniach fMRI

• jak rozpoznajemy obiekty w 3D

• 5 podstawowych obiektów, które odzwierciedlają rzeczywistość

• Genon- podstawowy, prosty kształt trójwymiarowy (te 5)

Teoria rozpoznawania komponentów – modyfikacje;

• Podejście skoncentrowane na widzu (viewer – centered approach)

• przechowujemy w pamięci kilka obrazów (niewielką liczbę) – widoków obiektów 3D, nie tylko jeden

Teoria obliczeniowa a spostrzeganie

Generowanie serii reprezentacji spostrzeganego środowiska

Reprezentacje (3 rodzaje) zawierają opis właściwości obiektów w polu percepcyjnym

1. 2D – pierwotne reprezentacje – pozbawione percepcji głębi – najprostsze detektory cech (komórki zwojowe)

   • Surowe reprezentacje – mapa punktów świetlnych różnicujących się intensywnością

   • Pełne reprezentacje – odzwierciedlenia kształtów w polu wzrokowym – efekt przefiltrowania wielu odzwierciedleni surowych

2. 2, 5 D – uwzględnia opis obiektów w kategoriach głębi (perspektywa) oraz obraz powierzchni (strona widoczna) – inf z receptorów wzrokowych + wskazówki wizualne – (efekt wiedzy o świecie) – dystans wiedzy między obiektami

   • Pacjent S. – nie był w stanie kopiować ani porównywać kształtu figur ale rozpoznawał małe zróżnicowania w zakresie jedności obiektów, był w stanie wychwycić ruchy przedmiotów

   • Potrafił też identyfikować obiekt korzystając z innych zmysłów – wskazówki słuchowe, dotykowe

3. 3D – dzięki różnorodności narządów zmysłowych powstaje pełna percepcyjna obiektu niezależnie od kąta obserwacji i lokalizacji obiektu (kora wzrokowa plus połączenia z obszarami przechowującymi trwałą wiedzę)

Przetwarzanie góra-dół (top-down) a rozpoznawanie obiektów

Rozpoznawanie obiektów niespójnych zależnie od kontekstu

• kontekst daje zrozumienie obiektu nieznanego

• kontekst w spostrzeganiu (Muller – Lyer) – złudzenie ze strzałkami tej samej długości ale zależnie od kierunki strzałek, spostrzegane rozmiar odcinka jest różny

Złudzenie powiązane z procesami odgórnymi

• eksperyment Muller – Lyer – złudzenie strzały

• polega na fałszywej ocenie długości dwóch odcinków, wyznaczonych przez dane figury

• czy to ważne gdzie mieszkamy dla naszej percepcji? – tak bo oddziaływanie środowiska, uwarunkowanie środowiskowe, kulturowe decyduje o percepcji (kultura kanciasta i kolista a złudzenie ze strzałkami).

Procesy odgórne a czytanie;

„mama podała na obiad śląski kluskie” – obniżenie tempa czytania

Efekt wyższości słowa

• ludzie lepiej rozpoznają litery prezentowane w kontekście słowa niż pojedyncze litery bądź litery w zlepkach nie-słowach (bezsensownych)

• Reicher i Wheeler;

• WORK/OWRK

• Efekt ten jest także prawdziwy dla rozpoznawania liter w słowach w porównaniu do pseudosłów (PRECA) i pseudohomofonów (ŁIKEND)

• ISLAND

Efekt słowa w zdaniu

Klasyczny eksperyment Rucekl i Oden

• Zastosowanie bodźców literowych i  literopodobnych

• n…….r BEA = S…BEANS/ BEARS

• the…..raised beans/bears to supplement his income

• …..hodowali

• Wpływ na rozpoznawanie liter ma zarówno kontekst w zdani „jaki i cechy fizyczne bodźca

• W czytaniu współdziałają procesy oddolne i odgórne

• Rozpoznanie związne z kontekstem zdania przeważa gdy bodziec jest nieznany (zmodyfikowane n lub r ) – bodźce niejednoznaczne, fragmenatryczne kontekst przeważaj

• Gdy nie był bodziec zmodyfikowany

Nadaktywność procesów góra-dół a błędy w rozpoznawaniu obiektów

1. Ślepota na zmiany – czy zeznania świadków naocznych można kwestionować?

2. Ślepota nieuwagowa

Ślepota nieuwagowa/pozauwagowa/przeduwagowa

• Termin ten został po raz pierwszy wprowadzony przez psychologów Ariena Macka i Irvina Rocka (1992), którzy zaobserwowali to zjawisko podczas badań na pograniczu percepcji i uwagi

• Osoba badana nie rozpoznawała bodźca ewidentnie obecnego w polu percepcyjnych

• Mimo, że wrażenie było rejestrowane na poziomie świadomym nie jest przetwarzane z powodu niedostatków uwagi – przeciążenia jej np. innym zadaniem.

Ślepota na zmianę

• Eksperyment Simons’a i Levin’a – 1998 – zamiana osób przy pytani się o drogę

• Rensink – 1997- seria obrazów; różnicę dostrzegamy gdy,

  1. Zmiana na obrazku była ważna (helikopter na zdjęciu jest bardzo daleko albo blisko) (bardzo trudno zauważyć różnice nieistotne – wysokość barierki na balkonie, za ludźmi jedzącymi kolację na tarasie)

  2. Zmiana na obrazku jest mało prawdopodobna (na jednym obrazku okno w budynku jest – na drugim brakuje okna) (trudniej zauważyć zmiany prawdopodobne – np. zasłonięte / odsłonięte żaluzje w oknie)

A różnice indywidualne;

Pringle, 2004

Ludzie, którym łatwo przychodzi identyfikacja różnic pomiędzy obrazami, lepiej przechowują w pamięci obrazy brył geometrycznych, czy lepiej radzą sobie z różnicami pomiędzy dużymi scenami wizualnymi

Zdjęcia twarzy a ślepota na zmiany?

• Dziesięć par zdjęć osób – która twarz jest bardziej atrakcyjna

• To może się uda jak twarze nie będą do siebie podobne?

• Niezgodność pomiędzy wyborem a rezultatem – jak konsument wybiera produkt / podstawy polityczne

• To na pewno był on Panie władzo! – czyli zeznania świadków naocznych

• Nawet putanie dlaczego A, a nie B nie sprawiło, że badani zauważyli niezgodność pomiędzy swoim wyborem a tym co powiedział badacz

Rozpoznawanie twarzy

• Algorytm Deepface 9facebook) – rozpoznaje twarze z 97, 25 % dokładnością

• Szerokie zainteresowanie (z zachowaniem i naruszeniem praw)

• W 2015 Google podbiła wszelkie rekordy; podczas testów osiągnęła wynik 99,63%

• Algorytm Google rozpoznawał twarze osób przedstawionych na ponad 13 tys. Zdjęciach

• Rozpoznawała także twarze częściowo zakryte

Rozpoznawanie twarzy – zwierzęta stadne

• Rozpoznawanie twarzy, a ściślej emocji wyrażających przez twarz, pysk, jest typowym przystosowaniem do życia w stadach, w których jedni rządzą drugimi

• Osobnik, który dobrze rozpoznaje twarze, ma przewagę, ponieważ łatwiej mu przewidywać i manipulować zrachowaniami towarzyszy.

Małpy i owce;

Badania na małpach;

• Istnienie niezwykłych obszarów mózgu; znaleziono w nich nawet pojedyncze komórki „rozpoznające twarze”, które wykazywały aktywność, gdy małpa widziała twarz innej małpy, człowieka a nawet bardzo uproszczony rysunek – dwie plamki i poziomą kreskę

• Komórki te występują w skupiskach w korze skroniowej

• Rozpoznawanie i zapamiętywanie twarzy nie  tylko u ludzi ale i u owiec – rozpoznają wiele różnych twarzy

Twarz - płat skroniowy

FFA  (fusiform face area) – brzuszna kora na styku płatów skroniowego i potylicznego – w obrębie zakrętu wrzecionowatego

Efekt asymetrii kulturowej

• Rozpoznawanie i odróżnienie od siebie kilku chińczyków lub Wietnamczyków jest dla Polaków trudne

• Nie ma pełnej symetrii – Chińczycy nie mają aż takich trudności w  rozpoznawaniu twarzy europejskich (rasa kaukaska jest nieco bardziej zróżnicowana)

Co wyczytamy z twarzy?

Prawidłowo funkcjonujący mózgu w ułamku sekundy potrafu ustalić na podstawie widoku twarzy; tożsamość, płeć, wiek, nastrój, kierunek w jakim jest skierowana uwaga

W procesie rozpoznawania twarzy mamy kilka elementów

• Stwierdzenie, że coś twarzą jest – detekcja

• Jest zbadanie – pomiar

• Ostateczne rozpoznanie – identyfikacja

Obecnie badacze mózgu próbują odpowiedzieć na liczne pytania;

• na ile są to oddzielne procesy, a na ile zachodzą jednocześnie (a na ile etapowo)

• czy zachodzą w jednej części mózgu (czy też w wielu)

Czy tylko FFA

• Osoby dotknięte ślepowidzeniem (blindsight) szczątkowo widzą twarze i rozpoznają ekspresję

• Czasem prozopagnostycy nie potrafią zidentyfikować twarzy, ale dokonują trafnej kategoryzacji twarzy i emocji – nie wiem , że to moja żona ale jest

• Dane z fMRI i MEG świadczą o udziale wzgórków górnych poduszki( pulvinar – największe tylne jądro wzgórza) oraz jądro migdałowatego w rozpoznaniu twarzy

Pojedyncze. „neurony twarzy”

• W bruździe skroniowej górnej (STS) istnieją pojedyncze neurony aktywne podczas prezntacji twarzy (Desimone, 1991)

• Podział funkcjonalny ze względu ma zmienne cechy twarzy; ekspresja mimiczna (również emocjonalna), kierunek wzroku, kąt ułożenia głowy w stosunku do obserwatora

• Olivier Sacks – o człowieku, który pomylił żonę z parasolem

Jak postrzegamy twarz - całościowo czy analizujemy odrębne cechy

Argumenty za reprezentacją konfiguracji

• Sargent (1984) odkrył, że różnice pomiędzy brodami ludzi wykrywamy szybciej

• Pomimo, tego dodatkowe różnice w rysach twarzy prowadziły do szybszych decyzji (czy twarz jest taka sama  czy inna) – to wskazuje na interakcje pomiędzy cechami twarzy

• Jednalze kiedy twarz

Może jednak przetwarzanie holistyczne;

• Tanaka i Farah (1993) prosili badanych o zapamiętanie twarzy

• Badani – odpamiętanie twarzy normalnych i zniekształconych

• Lokalizacja miała silny wpływ na wyniki

• Efekt ten zniknął kiedy twarze były odwrócone lub zamieniono bodziec na domy.

Orientacja twarzy

• Yin (1969); ludzie generowali lepiej rozpoznają normalnie zorientowane twarze niż inne obiekty. Gorzej rozpoznają zaś odwrócone twarze niż odwrócone obiekty

• To wskazuje na to, że proces umożliwiający rozpoznanie twarzy jest inny, niż ten umożliwiający rozpoznanie obiektu

• Efekt inwersji; the thatcher illusion

  1. Twarz prezentowana w normalnej orientacji = 2 rodzaje informacji; analiza cech i konfiguracja

  2. Twarz prezentowana w pozycji odwróconej = analiza cech

Orientacja jest ważna;

Young et al. (1987) – łączenie różnych „górnych i folnych połówek” twarzy

1. Odkrycie; rozpoznawanie górnych części twarzy jest lepsze, kiedy twarze są odwróćone. Kiedy twazre są w normalnej pozycji lepiej rozpoznajemy twarze, gdy zakryjemy nowe, dolne połówki

2. Połączono twarz w normalnej pozycji prowadziła do rozpoznania nowej konfiguracji, która hamowała rozpoznawnaie indywidualnych połówe. (proces interferencji)

Czemu pojawia się „Thatcher Illusion”

• Barlett i Searcy (1993) eksperyment wykorzystujący pomiar „groteskowości twarzy”

• Ich rezultaty wspoerają hipotezę o ‘ przetwarzaniu konfiguracyjnym;

  • np. mamy trudnośc w rozpoznawania konfiguracji rysów twarzy kiedy twarze są odwrócone

  • nie jesteśmy świadomi dziwnej konfiguracji elementów …

Czy efekt inwersji sugeruje, że rozpoznawanie twarzy jest wyjątkowe

• Diamond i Carey 1986; badanie rozpoznawania psich pysków

• Hurorzy w psich zawodach i hodowcy psów wypadali w testach rozpoznawania odwróconych twarzy dużo gorzej niż zwyczajni ludzie

• To sugeruje, że częsta ekspozycja prowadzi do efektu inwersji; konfiguracja staje się istotna….

Dowody neuropsychologiczne - moduły niezależne w rozpoznawaniu twarzy

• Ekspresja mimiczna / rozpoznawanie twarzy

• Osoby z prozopagnozją potrafią rozpoznać emocję na twarzy; „nie wiem kto to, ale wygląda na szczęśliwego”

• Niektórzy pacjenci z otępieniem (demencja) nie potrafią rozpoznać emocji na twarzy ale potrafią rozpoznać twarze sławnych osób „ to jest Wałęsam ale nie wiem jaka to emocja”

Niezależnośc modułów w rozpoznawaniu twarzy;

1. Dźwięki mowy / wyraz twarzy

   • efekt McGurka’a – fuzja percepcyjna różnych sylab – bodziec wzrokowy (ruch warg) i dzięki – ten efekty pojawia się nawet wtedy, gdy twarz jest żeńska a głos męski

   • Campbell – opisali pacjenta z głęboką prozopagnozją, który nadal doświadczał efekt McGurka. Potrafił też zidentyfikować dźwięki mowy zna podstawowe fotografii. Inny pacjent przejawiał dokładnie odwrotne deficyty

Dowody z populacji niezaburzonej

• Hay i Ypung 1982 – określili etapy rozpoznawania twarzy

• Twarz -> tożsamość -> imię

• Young 1985 – badanie polegające na analizie opisów w pamiętnikach

  Najczęstsze błędy;

  • osoba nie została rozpoznana

  • Poczucie znajomości bez tożamości (czy my się skądś znamy)

  • Osoba została rozpoznana, ale nie przypisano imienia

  • Osoba została źle rozpoznana

Dowody neuropsychologiczne sugerują przetwarzanie etapami;

• Pacjent ME potrafił określić

Pamięć - historia badań

• Pierwsza monografia poświęcona pamięci

• Hermann Ebbinghause – badanie na sobie – zampamiętywanie losowych sylab

• Krzywe zapzmiętywania z zależnosci od czasu

• Krzywe zależności długości materiału do stonia jego wyuczenia

• Zasada oszczędności przy ponownym uczeniu się – linoiowa funkcja powtórzeń w dniu poprzednym

4 przyczyny zainteresowania pamięcią

Historia badań nad pamięcią

• Behawioryzm S-R

• Badania dotyczące pamięci bezpośredniej (Miller)

• Pierwsze wielomagazynowe modele pamięci

• Rozwój badań neuropsychologicznych I zaburzeń pamięci

• Procesy pamięci zachodzące w życiu codzinennych doświadczeń

Co oznacza dobra pamięć

• Szybkośc zapamiętywania

• Trwałość pamięci

• Wierność pamięci

• Gotowość pamięci

Rodzaje pamięci - jakie kryterium podziału przyjmujemy

• Trwałość pamięci – fazy przechowywania

• Szybkość – fazy zapamiętywania, pamięc operacyjna, łatwosć uczenia się

• Dokładność lub wierność – kodowanie I odtwarzanie

• Gotowość – fazy odtwarzania

• Zakres lub pojemność – ile różnorodnego materiału można zapamiętać podczas jednorazowej ekspozycji

Rodzaje pamięci - czas przechowywania

• Ultrakrótkotrwała SM

• Krótkotrwała STM

• Trwała TM

Pamięć sensoryczna - zachowanie wrażeń

• Najniższy poziom pamięci – bardzo ograniczony czas przechowywania

• Zwykle krótszy niż 1 sekunda

• Nie wymaga wysiłku – procesy góra – dół

• Proces automatyczny

Cechy VSTM

• Duża pojemnośc

• Materiał – bodzce sensoryczne, proste prezentacje

• Źródło – otoczenie odebrane przez receptory

• Gromadzenie materiału na zasadze wyądrebniania cech

• Utrata informacji – na skutek upływu czasu

Formy pamięci sensorycznej

• Pamięć ikoniczna – wzrokowa kilka milisekund

• Pamięc echoiczna – słuchowa

Pamięć krótkotrwała

• Magzyn pamięci stosunkowo krótko niewielką ilośc informacji

• Pojemnośc do 5 do 9 informacji

• 2 źródła

• Jesteśm świadomi tego co jest w pamięci krótkotrwałej (tylko tej)

• Kilka sekund 30 sekund utrata info na skutek interferencji

• Świadome przeywatzanie informacji

• Klucz – uwaga (selektywnośc 2ego i 3ego rzędu)

• Powtarzanie – pozwala na utrzymanie informacji na dłuej i zapamiętanie na trwał

• Pojemnoiść STM wzrasta z rozwojem I wiekiem

Procesy kontrolne-regulacyjne

• Procesy analizy napływających bodźców

• Analiza sensoryczna

• Programy usuwania zakłuceń proces uwagi

• Proces identyfikacji bodźców

• Procesy związane z przechodzeniem informacji z STM do LTM

• Powtarzanie, pętla fonologiczna pamięci operacyjnej

• Organizowanie, strukturalizowanie kodu I mnemotechniki

• Procesy polegające na wydobywaniu informacji z LTM

• Metapamięc

• Przyjmowanie odpowiedniego nastawienia umysłowego, czy też strategii odszukiwania

• Procesy związanie z zapomnianiem

• Efekt pierwszeństwa I efeky świeżości

Pamięć długotrwałą LTM

• Ogromne ilości materialu

• Długi czas przechowywania od kilkugodzin do wielu lat

• Nieograniczona przestrezń do przechowywania informacji

• Nieświadoma

• Wiemy co sie w niej znajduje dopiero gdy informacje zostaną przeniesione do STM

LTM – hipotezy dotyczące zapominania

• Niewłaściwe zakodowanie

• Zanik związany z czasem

• Interferencja – nakładanie się info na siebie

• Nieudana konsolodacja

• Motywowanie zapamiętywanie

• Nieskuteczne wydobycie

• Uszkodzenie organiczne

Pamięć długotrwła LTM

• Jest bardzo obszerna

• Połączenia pomiędzy informacjami

• Sieci semantyczne

• Za organizacje my informacji odpowiedamy my

• Wiedza zorganizowana wg znaczenia

• Określone reguły pozwalają na wydobycie tego czego chcemy

LTM Kodowanie

Powtarzanie

• Transfer informacji z STM do LTM poprzez przepracowaniae I powtarzanei treści

Poziom przetwarzania

• P. semantyczny jest efektywniejszy niz wizualny czy akustyczny (Craik I Tuvling)

Odniesienia

• Postrzeganie nowych informacji jako istotnych dla siebie wówczas prztwarzamy dane pełnej I lepiej opamiętyjemy