Coğrafya 2. Dönem 2. Sınav

Türkiye’de yer altı suyu niye fazladır?

→ Deprem ülkesi →Kırıklar

→Yerşekilleri engebeli

Akifer

Yer altı sularının depolandığı alan

Kaynak

Suyun yeryüzüne çıktığı yer

Fay Kaynağı

★sular sıcak

★mineral bakımından zengin

★akımlar/su seviyesi değişken değil çünkü derinden geliyor

★ülkemizde yaygın

★deprem bölgesi

★kaplıca→sağlık turizmi

Gayzer

★Ara ara püsküren sular

★Sıcak su

★Aktif volkanların olduğu yerde görülür

★Su basınç ile yükselir

★Türkiye’de görülmez

★Fışkırarak yüzeye çıkar

Karstik kaynak(Voklüz)

★Suları soğuk

★İçilmez çünkü kireçli

★Seviyesi/akımı değişken

★Akdeniz

★Kalker-jips

Yamaç Kaynağı

★Soğuk su

★Akarsu vadisi içinde görülür ve akarsuları besler

★Dağın içinde su→eğimli geçirimsiz tabaka→su çıkışı

Artezyen (Basınçlı su)

★İnsan faktörü etkilidir→beşeri

★2 geçirimsiz tabaka arası

★Basınçlıdır

★Fışkırarak yüzeye çıkar→sondaj

★soğuk

Falez

★Dalga aşınım şekli

★Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür→Akdeniz Karadeniz

★Yalıyar da denir

★Diklik oluşur

Aşınım Düzlüğü

★Abrazyon platformu

★Falez geriye gittikçe orda oluşur

★Dalga aşınım şekli

Gel-git

★etki eden ana olay Dünya ile Ay arasında meydana gelen Kütlesel Çekim Kuvvetidir

Kıyı oku

★Dalga birikim şekli

★Açığa doğru

Tombolo

★Dalga birikim şekli

★Adanın kıyıya/karaya bağlanması

Kıyı Kordonu

★Dalga birikim şekli

★Kıyıya paralel

Lagün-Deniz Kulağı

★Kıyı kordonunun arkasında kalan göl gibi yer

Boyuna kıyılar

★Dağlar kıyıya paralel

★Girinti çıkıntı az

★Akdeniz-Karadeniz

★Yapay Liman

★Falez fazla

★Kıyıdan iç kesime ulaşım zor

Enine kıyılar

★Dağlar kıyıya dik

★Girinti çıkıntı çok

★Ege

★Doğal liman

★Falez az

★İç kesime ulaşım kolay

Dalmaçya tipi

★Paralel uzanan dağların su içinde kalması

★Yassı yayvan adalar

★Deniz yükselmesi ile oluşurlar

★Ülkemizde var

Ria tipi

★Derin vadilerin su içinde kalması

★İstanbul ve Çanakkale boğazları

Limanlı

★Geniş tabanlı vadilerin veya koy-körfezlerin sular altında kalması ile oluşur

★Ege: Dinyeper ve Odessa

★Ülkemizde vardır

Fiyort tipi

★Buzul vadilerinin sular altında kalması

★Ülkemizde yok

Skayer

★Hörgüçkaya ve morenlerin sular altında kalması ile oluşur

★Kutuplara yakın

★Ülkemizde yok

Haliç

★Akarsu ağızlarındaki girintilerde oluşur

★İskandinav yarımadası

★Okyanus kıyısı+gelgit

★Türkiyede yok

Resif

★Mercan iskeletlerinin üst üste binmesiyle oluşan kıyı tipi

★Sıcak deniz

★Avusturalya

★Ülkemizde yok

Zonal

Bulunduğu bölgede oluşan toprak

Azonal

Bulunduğu yerde oluşamamış, taşınmış toprak. Mineral bakımından zengin

Humus

Doğal maddenin toprağa karışması

“…” toprak→siyah

Intrazonal

Anakaya ve kayaca göre değişen

Laterit

★Zonal

★Her mevsim yağış→Ekvator

★Toprak yıkandığından mineraller b katına iner

★Verimsiz

★Toprak kırmızı: Demir oksitlenir

★Ağaçların kökleri b katmanına kadar inip minralleri alır

Çöl

★Sarı-açık renkli

★Sıcaklık ve kılcallık fazla

★B katındaki tuz ve kireç a katına çıkar

★Verimsiz ve kurak

Terra rossa

★Zonal

★Kışın yağış yazın güneş

★Maki

★Akdeniz

★Kalker

★Kırmızı çünkü kalker etkisi ile demir oksitlenir

★Orta verimli

Kahverengi orman toprağı

★Zonal

★Her mevsim yağışlı am sağanak değil

★Orman

★Humus fazla

★Koyu renkli

★Yıkanma az bu yüzden mineraller a katında

★Karadeniz

★Verimli

Çernezyon

★Zonal

★Yazın da yağış

★Koyu renkli

★Humus fazla

★Çayırlar

★Verimli

★Erzurum, Kars

Podzol

★Zonal

★Soğuk ve yağışlı

★Tayga-iğne yapraklı

★Kül rengi-gri

★Yıkanma sonucu mineraller b katına iner

★Humus oluşumu zor

★Batı Karadeniz

★Verimsiz

Kestane rengi step

★Zonal

★Yazın kurak

★Humus az→bozkır

★Toprak tuzlu ve kireçli

★Açık renkli

★İç ve Güneydoğu anadolu

★Kılcallık var

★Orta verimlilikte

Tundra

★Zonal

★Çok soğuk→kutup altı iklimi

★Yosun

★Donmuş toprak

★Ayrışma yetersiz çünkü sıcaklık düşük

★Bataklık

★Verimsiz

★Türkiye’de yok

Hidromorfik

★İntrazonal

★Bataklık

★Çamur-Bataklık

Halomorfik

★İntrazonal

★Tuzlu göllerde oluşan toprak

★Yağış az

Kalsimorfik

★İntrazonal

★Kireçli arazi

Vertisol

★İntrazonal

★Kalsimorfik’in alt başlığı

★Kil ve kireç

★Kil sıcaklık etkisiyle çatlar, yağışın etkisiyle şişer ve derindeki taşları çıkarır

Lös

★Azonal

★Rüzgar

Alüvyon

★Azonal

★Akarsu

★En verimli

★Akarsuların orda ve deltalarda

Moren

★Azonal

★buzul

★En verimsiz

Litosol

★Azonal

★Sel

★Dağda kalan taşlar

Regosol

★Azonal

★Volkanik arazide sel/akarsu

★Kumlu toprak

Kollüvyal

★Azonal

★Dağa tutunamayıp eteklerine giden taşlar

Endemik

Sadece belli alanlarda yaşam imkanı bulan ender türler

Relikt

Jeolojik dönemlerden günümüze kadar yaşama imkanı bulmuş bitkiler (Sığla ağacı)

Ekvatoral yağmur ormanı

★Ağaç formasyonu

★geniş yapraklı/gövdeli, uzun boylu, derin köklü

★her mevsim yağışlı ve sıcak

Muson ormanı

★Ağaç formasyonuı

★Teok ağacı

★tür olarak ekvatoral yağmur ormanından fakir(biyoçeşitlilik)

★Yazın yağışlı her mevsim sıcak

Okyanusal karma ormanlar

★Ağaç formasyonu

★Orta kuşak iklimi

★Mevsimlik ağaçlar

★Her mevsim yağış ve ılık

Taygalar

★Orman formasyonu

★Boreal ormanları

★iğne yapraklı

★her mevsim soğuk ve yağışlı

Makiler/Kızılçam

★Çalı formasyonu

★Akdeniz iklimi

★Ağaç tahribi

Garigler

★Çalı formasyonu

★Akdeniz iklimi

★Makilerin tahribi

Psödomaki

★Çalı formasyonu

★Karadeniz iklim

★Ağaç tahribi

Savan

★Ot formasyonu

★Gür otlar

★Yaz yağışı etkili→otların yeşil ve gür kalması için

Step/bozkır

★Ot formasyonu

★kısa sarı otlar

★Karasal iklim

★İlkbaharda yağış

Çayır

★Ot formasyonu

★yeşil otlar

★yaz yağışı?

★orta kuşak, sert karasal iklim

Tundra(bitki)

★ot formasyonu

★yosunlar

★kutupaltı iklimi