PPP zagadnienia

krótka wersja

Fazy procesu pamięciowego

1. spostrzeganie

2. kodowanie spostrzeżenia

3. przechowywanie śladu kodowanego

4. rekodowanie

5. przechowywanie śladu rekodowanego

6. poszukiwanie informacji w pamięci (wydobywanie)

7. decyzja

8. pamięć świadoma

9. decyzja o zachowaniu ->rodzaje procesów poamieciowych wydbrębnionych ze względu na rózne

Bufor poznawczy

przechowuje on w bardzo krótkim czasie (300 milisekund) pełny obraz spostrzeganego bodźca. Pamięć sensoryczna zawiera tylko informację dotyczącą przestrzennej lokalizacji bodźca i jego fizycznych wymiarów, nie charakteru znaczeniowego. Jako bufor percepcyjny, przechowuje ona informacje zmysłowe (wizualne, słuchowe, dotykowe itd.) przez bardzo krótki czas, zanim trafią one do dalszych etapów przetwarzania I ostatecznie ulega konsolidacji pamięciowej. Takie przetrzymanie bodźca umożliwia jego szybkie zarejestrowanie i wnioskowanie o potencjalnie występujących zagrożeniach oraz środowisku zewnętrznym.

Funkcje Uwagi

czujność - aktywacja

przeszukiwanie pola widzenia

podzielność uwagi

przeżutność uwagi

albo

Selekcja bodźców

Ukierunkowanie procesów poznawczych

Określanie zasobów poznawczych potrzebnych do realizacji działań

Podtrzymanie zaangażowania poznawczego podczas wykonywania różnych czynności

skaning uwagowy (przeszukiwanie)

Mechanizmy zwikszania zasobów poznawczych na wykonanie działania

Ogniskowanie – przejście z uwagi ekstensywnej do intensywnej, które wiąże się z obniżeniem wykorzystania dużej puli danych do rozwiązania problemu.

Zwiększenie zaangażowania bez zmiany puli danych – problemy ze zwiększeniem zaangażowania.

Podtrzymywanie zaangażowania poznawczego

Selekcja pierwotna i wtórna

selekcja pierwotna – selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe

selekcja wtórna – występuje w procesach pamięciowych; zachodzi między pamięcią krótkotrwałą i trwałą; pamięć trwała nie jest w stanie odebrać wszystkich bodźców przesyłanych przez pamięć krótkotrwałą; informacje w pamięci trwałej kodowane są w postaci semantycznej, czyli jednostka rejestruje ich znaczenie; kiedy napływające dane są całkowicie zgodne z dotychczas zarejestrowanymi informacjami, proces uwagi odrzuca je z dalszej analizy

Prawo Focaulta

Gdy zapamiętywany materiał jest obszerny, to czas na opanowanie jednego elementu wzrasta szybciej aniżeli jego objętość

Koncepcja Brunera

zależnośc percepcji od wartości potrzeb, obiekty cenione społeczne są podatne na działanie wyznaczników behawioralnych proporcjonalnie do swojwj większa

Tuvling pamięć

Pamięć nie jest autonomicznym procesem, ale wypadkową równych procesów umysłowych, takich jak spostrzeganie, podejmowanie decyzji czy programowanie zachowania

Dystraktor

to bodziec, który odciąga uwagę od głównego zadania. Dystraktory mogą zmniejszać efektywność przetwarzania informacji, ponieważ konkurują o zasoby uwagi. Przykładem dystraktora może być hałas podczas czytania.

Gotowość percepcyjna

to łatwość wykorzystania określonej kategorii pamięciowej do danego materiału percepcyjnego. Odnosi sie do wzglednej dostepnosci kategorii - dostepnosci dla aferentnych bodzcow

Obronność percepcyjna

Klasycznym przykładem obniżenia gotowości percepcyjnej jest zjawisko obronności percepcyjnej. Polega ono na podwyższeniu progu rozpoznawania materiału  zagrażającego jednostce, np. gorzej rozpoznajemy przekleństwa

Teoria Broadbenta'a

jest to teoria selektywnej uwagi, która sugeruje, że przetwarzanie informacji przebiega etapowo. W pierwszym etapie wszystkie bodźce są analizowane, ale następnie tylko wybrane bodźce przechodzą do dalszego przetwarzania. Zgodnie z tą teorią, selekcja odbywa się na wczesnym etapie, przed dalszą analizą.

Teoria Treisman

to modyfikacja teorii Broadbenta’a, która sugeruje, że selekcja bodźców nie jest całkowita i może zachodzić na różnych etapach przetwarzania informacji. Zgodnie z nią, mniej istotne bodźce mogą zostać zauważone, jeśli są wystarczająco intensywne.

Teoria wielu filtrów Treisman

jednostka reaguje nie tylko na właściwości percepcyjne, ale też na pierwotne właściwości semantyczne. Po każdej z faz przetwarzania może nastąpić albo zatrzymanie przetwarzania/specyficzna reakcja/kontynuacja przetwarzania.

Wyraźnie ujawnia się tu wieloetapowość procesu uwagi – w początkowych fazach ma ona charakter automatyczny, a w późniejszych funkcjonowanie uwagi jest zależne od świadomości i analizy znaczenia bodźców

Teoria Kahnemanna

ta teoria wskazuje, że uwaga jest ograniczonym zasobem, który może być rozdzielany pomiędzy różne zadania. Kiedy wymagane jest większe skupienie na jednym zadaniu, dostęp do uwagi do innych zadań staje się ograniczony. Teoria alokacji uwagi. Według tej teorii nie filtrujemy informacji, a POBIERAMY potrzebne nam informacje, co wskazuje na aktywnośc uwagi, nie pasywność. Procesem pobierania kierują schematy, więc jeśli jakiś jest niewykształcony, nie dobierzemy dobrych informacji. Czasami dobieramy informacje mniej istotne, które spowalniają wykonywanie zadań poznawczych.

Kierowanie zasobów poznawczych na rozwiązywanie zadań zależy od 

Trudność zadania – w trakcie wykonywania zadań łatwych, możemy robić inne czynności, gdyż te nie wymagają użycia dużej ilości zasobów.

Poziom pobudzenia – zadania trudne pobudzają nas silniej. Czym jesteśmy bardziej pobudzeni tym lepiej.

Polityka „alokacyjna” i „inwestycyjna” systemu poznawczego – człowiek wybiera to, co będzie przedmiotem jego zainteresowania w danym momencie.

Teoria Johnstona

teoria ta podkreśla, że uwaga jest ograniczona i rozdzielana pomiędzy różne zadania w zależności od ich trudności i wymagań poznawczych. Wyjątkowo ważne zadania mogą zająć całość uwagi, podczas gdy łatwiejsze mogą korzystać z mniejszych zasobów. Teoria elestycznego filtra Filtra zmienia taktykę selekcji zgodnie z wymogami sytuacji (fizyczne i semantyczne właściwości informacji) elastyczny filtr uwagi umożliwia przetwarzanie danej informacji na wybranym poziomie; analiza szybka na płytkim poziomie sensorycznym (identyfikacja cech fizykalnych) i wolna na głębokim poziomie semantycznym (bardziej złożony proces)

Detekcja sygnału

jest to proces, w którym osoba stara się zidentyfikować obecność lub brak bodźca (sygnału) wśród szumu tła. Często stosowana w psychofizyce, w kontekście eksperymentów, w których badana jest wrażliwość na bodźce.

Eksperyment Stroopa

eksperyment psychologiczny, który pokazuje, jak trudne może być ignorowanie automatycznych procesów. W typowym zadaniu Stroopa uczestnicy muszą nazwać kolor, w jakim napisane są słowa, mimo że same słowa wskazują na inny kolor (np. słowo "czerwony" napisane niebieskim kolorem).

Proces percepcji bodźca wzrokowego

percepcja wzrokowa to proces, w którym informacje ze świata zewnętrznego są odbierane przez oczy, a następnie przetwarzane przez mózg, aby stworzyć obraz rzeczywistości. Zaczyna się od rejestracji bodźców w siatkówce, a kończy na interpretacji obrazu w korze wzrokowej.

Bodziec dystalny

bodziec, który działa na nasze zmysły z pewnej odległości, np. światło od strony słońca, dźwięk od strony głośnika.

Bodziec proksymalny

bodziec, który oddziałuje bezpośrednio na nasz narząd zmysłowy, np. światło padające na siatkówkę oka lub dźwięki, które docierają do błony bębenkowej.

Wrażenie

to elementarna reakcja zmysłowa na bodziec, np. odczucie koloru lub dźwięku, które jest wynikiem odbioru danych sensorycznych.

Spostrzeganie a percepcja

percepcja to proces przetwarzania zmysłowych danych, podczas gdy spostrzeganie to świadome rozpoznawanie i interpretowanie tych danych w kontekście. Percepcja jest bardziej ogólnym procesem, a spostrzeganie odnosi się do rozumienia i rozpoznawania.

Rodzaje procesów w spostrzeganiu

Procesy dół-góra (bottom-up) – zapoczątkowane są przez odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe. Na najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenie. Warunkiem spostrzeżenia i rozpoznania jakiegoś obiektu jest możliwość zinterpretowania go za pomocą informacji zarejestrowanych wcześniej w pamięci
Procesy góra-dół (top-down) – pojawiają się, kiedy większa rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem i interpretacją danych zmysłowych.

Percepcja wg Neissera

Neisser uznawał percepcję za aktywny proces, w którym interpretacja bodźców jest wynikiem zarówno zmysłowego odbioru informacji, jak i działania schematów pamięciowych i wcześniejszych doświadczeń

Eksperyment Brunera

badanie to dotyczyło wpływu wartości społecznej obiektów na ich postrzeganą cechowość. Wykazano, że im bardziej ceniony społecznie jest obiekt, tym silniej wpływają na niego wyznaczniki behawioralne. Na przykład, osoby bardziej postrzegały cechy pozytywne u osób, które miały wyższą wartość społeczną.

Kategoryzacja sensoryczna i detektory cech

to mechanizmy, które pomagają rozpoznawać obiekty w otoczeniu na podstawie ich charakterystycznych cech (np. detektory twarzy w mózgu pomagają w rozpoznawaniu twarzy). Cechy te są rozpoznawane przez specyficzne grupy neuronów.

Gotowość i obronność percepcyjna

oznacza zdolność do szybkiej reakcji na ważne bodźce w otoczeniu. Obrona percepcyjna to mechanizmy, które mogą zmieniać sposób postrzegania bodźców w celu ochrony przed niepokojem lub stresem.

Cykl percepcyjny Neissera

Neisser twierdził, że percepcja jest procesem cyklicznym, w którym działania eksploracyjne (np. patrzenie w kierunku interesujących obiektów) są podstawą postrzeganego obrazu świata. Wskazał również na wpływ schematów poznawczych na sposób eksploracji otoczenia

w swojej teorii twierdzi iż proces postrzegania ma charakter cykliczny na który składają się: schemat pamięciowy, eksploracja środowiska i dostępna nam informacja o otoczeniu. Cykl percepcyjny działa w sposób ciągły – poszukiwanie informacji z otoczenia kierowane jest przez pewne oczekiwania i hipotezy. Oczekiwania te powstają na podstawie schematów poznawczych i stanowią element procesów sterowania zachowaniem, początkując proces eksploracji.

 

Cykl pamięciowy wg Tuvlinga (Fazy)

Cykl mały

spostrzganie, kodowanie, przechowywanie, rekodowanie

Cykl duży

przechowywanie, wydobywanie, decyzja, pamięć świadoma, zachowanie

Model pamięci operacyjnej Baddeleya

Model ten wyróżnia centralny system wykonawczy oraz dwa podporządkowane mu systemy służebne (niewolnicze): pętlę artykulacyjną, czyli pętlę fonologiczną i notes wizualno-przestrzenny.

pamięć operacyjna jest obszarem wzajemnego oddziaływania pamięci i różnych aspektów poznania, stanowi interface pomiędzy pamięcią a procesami, pozwala przechowywać różne rodzaje informacji w krótkim czasie, bierze udział w przeprowadzaniu operacji poznawczych, ma złożone związki z systemem pamięci długotrwałej

Stałość w spostrzeganiu

to zdolność postrzegania obiektów jako niezmiennych mimo zmian w warunkach percepcyjnych (np. postrzeganie wielkości obiektu jako stałej, mimo że zmienia się jego odległość).

Badanie Sperlinga (1960)

eksperyment dotyczący pamięci sensorycznej, który wykazał, że pamięć wzrokowa ma bardzo krótki czas przechowywania, ale może przechować dużą ilość informacji na krótki czas. Rządy liczbowe i dzwięki wskazujące pozycje

Averbach i Coriell (1961)

eksperyment, który potwierdził teorię o bardzo krótkim czasie przechowywania informacji w pamięci sensorycznej, wykazując, że długość przechowywania informacji zależy od typu bodźca. Przekształcony sperling rządy liczbowe i dystraktor, łączenie liter. Zjawisko maskowania

Model Atkinsona i Schiffrina

mówi o trójstopniowym modelu pamięci: sensorycznej, krótkotrwałej (STM) i trwałej (LTM). Przechowywanie informacji w pamięci trwałej zależy od procesów kodowania i konsolidacji

3 oddzielne magazyny pamięciowe: rejestr sensoryczny, magazyn krótkotrwały i długotrwały

Sensoryczna pamięć wzrokowa (ikoniczna) – Sperling

Sensoryczna pamięć słuchowa (echoiczna) – Crowder

W magazynie krótkotrwałym występują liczne procesy kontrolne: powtarzanie (sprawia że przechowujemy dłużej i może przejść do LTM), podejmowanie decyzji, strategie kodowania informacji przeznaczonych do długotrwałego pamiętania.

Model historyczny

Model Squire'a

dzieli pamięć na pamięć deklaratywną (zawierającą informacje, które można świadomie przywołać) oraz proceduralną (związaną z nawykami i umiejętnościami).

Rodzaje pamięci niedaklaratywnej

Warunkowanie

Torowanie (primsensytyzacja

proceduralna

Habituacja oraz sensytyzacja (łącznie – pamięć nieasocjacyjna)

Pamięć sensoryczna, krótkotrwała, trwała

Pamięć sensoryczna przechowuje informacje przez krótki czas (sekundy), pamięć krótkotrwała (STM) przez kilka minut, a pamięć trwała (LTM) przechowuje informacje na długi czas (dni, miesiące, lata).

Pamięć operacyjna Baddeley’a

model pamięci, który mówi o aktywnym przechowywaniu i przetwarzaniu informacji, z podziałem na różne komponenty: "wzrokowy bufor magazynowy", "pętla fonologiczna" i "funkcja centralnego wykonawcy".

Obszary mózgu kluczowe dla zajęcia

obszary mózgu kluczowe dla pamięci

Pamięć deklaratywna: Hipokamp, Kora przedczołowa

Pamięć epizodyczna: Hipokamp, Kora czołowa

Pamięć semantyczna: Kora skroniowa, Kora przedczołowa

Pamięć proceduralna: Jądra podstawne (w tym ciało prążkowane), Móżdżek, Kora ruchowa

Pamięć krótkotrwała i robocza: Kora przedczołowa, Kora ciemieniowa

Pamięć emocjonalna: Ciało migdałowate

Pamięć przestrzenna: Hipokamp