Menselijke biologie en celbiologie: les 1

celbiologie

studie vd cel

cel

kleinste structurele eenheid v leven

escherichia coli = darmbacterie

saccharomyces cerevisiae = bakkersgist

• katabool proces: vergisting en fermentatie

groene alg

• fotosynthese (kleur)

algemene structuur vd cel

• cytoplasma

• membraanH2O-ige oplossing

• vetachtig

prokaryote  en eukaryote cel (ontleding termen) + (grootste onderscheiding)

pro = voor

karion = kern

eu = goed/mooi

karion = kern

verschillen door complexiteit in cel !! intracellulair

chemische samenstelling ve bacteriële cel (in %)

anorganische ionen: fosfaat, NH₄⁺ , Mg²⁺ , Ca²⁺ , K⁺ , Fe³⁺

covalente binding 

elk atoom vd binding geeft elektron vr binding in stand te houden

waterstofbruggen

partieel positief deel v molecuul water trekt positief negatief deel v molecuul water aan (en omgekeerd)

== geen covalente binding

— oplossen NaCl (zout) in water door Na elektron afgeven en Cl elektron opnemen = valt uit elkaar

polair eigenschappen

• hydrofiel

• wateraantrekkend: Watermolecules worden ook aangetrokken door een organisch molecule met polaire covalente bindingen

• wateroplosbaar

• trekken water molecules aan

apolair eigenschappen

• hydrofoob

• waterafstotend

• lipofiel

• vetoplosbaar

= elektrisch neutraal

comformatieveranderingen afhv oplossing

= vormverandering door inbrengen apolair of polair oplosmiddel bij amfipatisch molecule

biomoleculen

gemaakt uit bouwstenen met covalente bindingen

macromoleculen: biomoleculen

• suikers

• lipiden

• eiwitten

• nucleïnezuren

functie suikers

• brandstof

• bouwstof (plantaardige cel celwand)

• bestanddeel erfelijk materiaal

monosachariden

C, H, O

• minstens 2 OH groepen

• carbonylfunctie (dubbele O binding met C)

telling (algemeen suikers):

• laagst mogelijke nummer aan C met OH gebonden.

• bij C gebonden aan = O altijd 1

naamgeving adhv aantal C-atomen (suikers)

• triosen: 3

• tetrosen: 4

• pentosen: 5

• hexosen: 6

• heptosen: 7

ribose tekenen

voorkomen: RNA

glucose tekenen

voorkomen: bloed

eigenschap in water:

• glucose bindt sterk aan water en lost op

• dissocieert niet (zoals bij ionverbinding)

fructose tekenen

voorkomen: fruit, groenten, honing

ATP

adenosinetrifosfaat

• fosfaat = zuur

• covalente bindingen

• adenosine = adenine + ribose

• universeel energiemodel

• ADP → ATP: ADP Fosforylering = toevoegen Pi en energie

• ATP → ADP: defosforylering ATP = afgave Pi en vrijkomen energie

meervoudige suikers

oligosacchariden = enkele sacchariden (telbaar)

polysacchariden = veel sacchariden (niet telbaar)

bv: zetmeel = plantaardige polysaccharide: 2 lange ketens monomeer glucose langs elkaar

bouw: lineair, helix,…

lipiden

• apolair

• bouwstenen: C, H, O, P, N

• (type bouwsteen v lipide): vetzuren: CH₃-(CH₂)_n-COOH

  • onverzadigde vetzuren: dubbele binding tussen 2 C-atomen = knik in keten

    • meer vloeibaar (meestal plantaardige producten)

  • verzadigde vetzuren: enkelvoudige bindingen: rechte lijn

• amfipatisch molecule of apolair (neutraal)

• meestal gebonden aan glycerol — splitst bij binding telkens 1 H atoom af

amfipatisch molecule

molecuul dat zowel een hydrofiel (waterminnend, polair) deel als een hydrofoob (watervrezend, apolair) deel bezit.

(meestal een lang molecule)

functie lipiden

• brandstof: afbreken - verbranden C-verbindingen = energie

• warmte-isolatie: plaats lichaam met meer vet voelt kouder aan want warmte wordt binnen gehouden

• opbouw membraan

lipiden: fosfolipiden

bouw:

• glycerol-ruggegraat

• 2 vetzuurstaarten (apolair, hydrofoob)

• fosfaatgroep + kopgroep (polair, vaak geladen)

  • fosfaat: zuurstofgroep die protonen kunnen afstaan = negatief geladenbij oplossen water

  • kopgroep: meestal alcohol met basische stikstof: proton opnemen = positieve lading

• amfipatisch molecule

micellen

structuur die spontaan vormt bij vetcellen in polaire stof

• lipiden (geen fosforlipiden want 2 staarten)

dubbellaag lipiden

fosfolipiden

eiwitten functies

• structurele functie

• enzymatische functie: substraat - enzym:

  • katalyseren

  • activeringsenergie voor drempelwaarde

  • reactiespecifiek

• transport functie (bv hemoglobine)

• defensieve functie: immuunsysteem: antistoffen specifiek

gedenatureerd eiwit

opdracht niet meer uitvoeren — structuur kapot = functie weg of veranderd

(koorts slecht)

groepen bouwsteen aminozuur (eiwit)

• conformatie v az bepaald door restgroep

• vorm bepaald functie = polypeptide vorming

nucleinezuren

• covalente bindingen in polynucleotide

• nucleotide

  • suiker: ribose of desoxyribose (telling C’s van suiker met accent)

  • fosfaatgroep

  • base

• fosfaatgroep = begin

  • 5 nucleotide — einde: 3’ uiteinde