Statistiek 3 voor Pedagogen – Week 1 College

Vocabulaire-flashcards met kernbegrippen uit het eerste hoorcollege Statistiek 3. Ze behandelen definities, meetniveaus, verdelingen, hypothesetoetsing en basistechnieken als t-test, ANOVA en regressie.

Statistiek

De wetenschap van het verzamelen, ordenen en interpreteren van numerieke gegevens (data).

Beschrijvende statistiek

Statistische technieken die een steekproef of populatie samenvatten met getallen, tabellen of grafieken.

Inferentiële statistiek

Statistische technieken die op basis van een (willekeurige) steekproef conclusies of voorspellingen doen over populatie-parameters.

Populatie

De volledige groep eenheden (personen, objecten) waarover men uitspraken wil doen.

Steekproef

Een deelverzameling van de populatie waarover daadwerkelijk data worden verzameld.

Betrouwbaarheid

Precisie van metingen; de mate waarin herhaalde metingen hetzelfde resultaat opleveren.

Validiteit

Geldigheid; de mate waarin een meetinstrument meet wat het beoogt te meten (afwezigheid van bias).

Variabele

Kenmerk dat kan variëren tussen onderzoekseenheden, zoals leeftijd of testscore.

Nominaal meetniveau

Categorisch meetniveau zonder orde (bv. haarkleur, geslacht).

Ordinaal meetniveau

Categorisch meetniveau mét rangorde maar onbekende afstanden (bv. eens/oneens-schalen).

Interval meetniveau

Kwanti­tatief meetniveau met gelijke afstanden maar zonder absoluut nulpunt (bv. °C).

Ratio meetniveau

Kwanti­tatief meetniveau met gelijke afstanden én een absoluut nulpunt (bv. lengte in cm).

Discrete variabele

Variabele met ondeelbare meeteenheden (bv. aantal broers).

Continue variabele

Variabele waarvan tussenliggende waarden oneindig deelbaar zijn (bv. lengte).

Centrummaten

Maten voor een ‘typische’ score, zoals modus, mediaan en gemiddelde.

Spreidingsmaten

Maten voor variabiliteit, zoals standaarddeviatie, variantie en interkwartielafstand.

Positiematen

Maten die de relatieve positie tonen, zoals percentiel en kwartiel.

Sampling distributie

Verdeling van een steekproefstatistiek (bv. het gemiddelde) over alle mogelijke steekproeven van omvang n.

Centrale Limiet Stelling

Stelt dat de sampling distributie van het gemiddelde naar een normale verdeling neigt naarmate n toeneemt.

Z-verdeling

Standaardnormale verdeling (μ=0, σ=1); gebruikt wanneer σ bekend is.

t-verdeling

Verdeling voor toetsen van gemiddelden wanneer σ onbekend is; afhankelijk van vrijheidsgraden.

Chi-kwadraatverdeling

Verdeling voor toetsing van frequenties en varianties; basis voor χ²-statistieken.

F-verdeling

Verdeling van de verhouding van twee varianties; gebruikt in ANOVA-tests.

Hypothesetoets

Procedure om op basis van steekproefdata te beslissen of een nulhypothese wordt verworpen.

p-waarde

Kans, gegeven H0, om een teststatistiek te vinden die minstens zo extreem is als de waargenomen.

Type I-fout (α)

Ten onrechte H0 verwerpen terwijl deze waar is (vals-positief).

Type II-fout (β)

H0 niet verwerpen terwijl H1 waar is (vals-negatief).

Effectgrootte

Maat voor de sterkte van een effect, onafhankelijk van steekproefgrootte (bv. Cohen’s d).

Onafhankelijke‐steekproef t-test

Toets voor verschil tussen gemiddelden van twee ongepaarde groepen.

Gepaard-steekproef t-test

Toets voor verschil tussen twee metingen op dezelfde proefpersonen of gematchte paren.

ANOVA (Analysis of Variance)

Test die verschillen tussen drie of meer groepsgemiddelden analyseert via varianties (F-ratio).

F-ratio

Verhouding van variatie tussen groepen (MSbg) tot variatie binnen groepen (MSwg) in ANOVA.

Post-hoc test

Vergelijking tussen specifieke groepen na een significante ANOVA (bv. Tukey).

Contrast

A priori geplande vergelijking tussen combinaties van groepsgemiddelden.

Regressieanalyse

Techniek die de relatie tussen afhankelijke en (een of meer) onafhankelijke variabelen modelleert.

Determinatiecoëfficiënt (R²)

Proportie verklaarde variantie in Y door het model (SSreg / SStotal).

Standaardfout van de schatting

Gemiddelde afstand tussen geobserveerde waarden en regressielijn; maat voor predictiefout.

Onafhankelijke variabele

Voorspeller (X); variabele waarvan het effect wordt onderzocht.

Afhankelijke variabele

Uitkomstmaat (Y); variabele die men probeert te verklaren of voorspellen.

Lineaire relatie

Verband waarbij verandering in X leidt tot constante verandering in Y (rechte lijn).

Homoscedasticiteit

Assumptie dat de variantie van de fouten gelijk is voor alle waarden van X.

Normaliteitsassumptie

Aanname dat (residuen van) de afhankelijke variabele normaal verdeeld zijn.

Matched samples

Steekproeven waarin observaties per paar worden gematcht (bv. echtparen).

Onafhankelijke observaties

Waarnemingen die statistisch niet onderling samenhangen binnen of tussen groepen.

Sampling error

Willekeurige afwijking tussen steekproefstatistiek en populatieparameter.

Sampling bias

Systematische vertekening door selectieve steekproeftrekking.

Response bias

Vertekening door onjuiste antwoorden van respondenten.

Non-response bias

Vertekening doordat bepaalde personen niet deelnemen of afhaken.

Generalized Linear Model (GLM)

Overkoepelend raamwerk waarbinnen ANOVA, regressie en (M)ANCOVA vallen.

Regression to the mean

Tendens dat extreme scores bij hertest minder extreem worden; kan schijn-effecten veroorzaken.

Sphericity

Assumptie bij herhaalde-metingen ANOVA dat varianties van verschillen gelijk zijn.