VVMU WK 1 Film Socrates

Wanneer de Socrates een orator raadpleegt, gebruikt de film een narratief om een terloopse opmerking over een uitkomst van de rechtszaak waar 'u en ik beter van worden' (19a) uit te beelden.

Welke invulling geeft Rossellini aan deze woorden?

Rossellini’s invulling van Socrates’ woorden

Waar Plato’s tekst in medias res begint en de lezer zelf moet achterhalen wat Socrates’ insteek is, laat Rossellini direct zien dat Socrates kiest voor waarheidsgetrouw spreken en het weerleggen van leugens als publieke daad, waarmee de morele inzet van de rechtszaak zichtbaar wordt.

Welke context voor het Atheense rechtssysteem geeft de film?

Plato schreef voor een samenleving die goed wist hoe het gerechtelijke systeem functioneerde. Voor hedendaagse lezers is dat minder duidelijk. Daarom laat Rossellini zien dat de rechters uitgeloot worden, om duidelijk te maken dat de rechtszaak niet per definitie een verloren zaak voor Socrates is.

 

Welke context voor het Atheense rechtssysteem geeft de film?

De film toont dat rechters door loting gekozen worden, zodat duidelijk wordt dat Socrates in theorie een eerlijke kans had, iets wat Plato’s publiek al vanzelfsprekend wist.

Waarom beticht Meletos Socrates van almaar vernietigen, nooit construeren?

 

 

De inzet van dit dialoog, zoals Foucault ook benadrukt, is het belang van kritiek voor een samenleving. Een gevestigde instantie ziet kritiek als destructief wanneer het zich niet tegen deze kritiek kan verdedigen. Socrates, met vraaggesprekken, voelt de opvattingen van notabelen aan de tand. Wanneer deze zich staande kunnen houden tegen kritiek, dan hebben ze niets te vrezen en is de kritiek niet destructief, meent Socrates.

Met wat voor emoties wordt Meletos afgebeeld tijdens zijn aanklacht?

 

 

Meletos wordt toornig gespeeld, wat in een opmerkelijk contrast staat met het beroep op het gemene goed dat hij doet. Rossellini laat ons ook nog een commentaar horen uit het publiek, waarmee de kijker onontkoombaar wordt gewezen op het idee dat Meletos persoonlijke belangen bij de rechtszaak heeft.

Vraag 5

Op welke vermogens van de jury doet de tweede spreker een beroep? Hoe verhoudt zich dat tot de intenties van Socrates?

 

Op hun eigen geweten. Daarmee vraagt hij om hun intuïtie te volgen, verhuld in moreel taalgebruik. Deze korte toespraak is een voorbeeld van het retorische overtuigen waar Socrates zich tegen verzet, en waar hij expliciet afstand van neemt in zijn eigen verdediging.

Vraag 6

Bij een gesproken en visuele versie van dit dialoog moeten keuzes gemaakt worden op basis van gegevens die niet direct in het dialoog aanwezig zijn. Wat zijn de emoties die Socrates in zijn spreken in het algemeen uitdraagt, ten opzichte van zijn tegenstanders?

 

Socrates spreek zeer rustig, zonder veel andere emoties, hoewel zijn leven toch op het spel staat. Zijn tegenstanders daarentegen spraken met veel toorn en geveinsde bezorgdheid. Het gaat hier om een keuze die door Rossellini is gemaakt over het acteerwerk, maar hij geeft hiermee een nieuwe uitdrukking aan een bestaand contrast in de tekst: de retorische stijl streeft ernaar om de toehoorders te beïnvloeden, en dat vindt ook plaats door emotieve intonaties en uitdrukkingen. De kritische parrhesiast echter, probeert om zijn manier van spreken niet van invloed te laten zijn op de inhoud van zijn toespraak.

Vraag 7

Rossellini baseert zich op een moderne traditie waarin Socrates in het Christelijke gedachtengoed wordt geplaatst. Waaraan kun je dit zien?

 

Bijvoorbeeld wanneer Socrates benadrukt dat zijn tegenstander een atheïst is, wat suggereert dat er nog iets ergers is dan in de verkeerde goden geloven.

Vraag 8

Hoe wordt Meletos, de aanklager van Socrates gespeeld in het vraaggesprek met Socrates?

 

Als een warhoofd, die het publiek naar de mond spreekt, maar dusdanig weinig weet dat hij Socrates met Anexagoras verwart. De acteur speelt de rol alsof het Meletos fysiek pijn doet om naar Socrates te luisteren, zo erg wil hij zich afsluiten van de kritische vragen van Socrates. Daarmee maakt Rossellini de motivatie van Meletos glashelder: Socrates is een smet op zijn gedachteloze leven en Meletos kan zich alleen gelukkig wanen als Socrates niet meer kritisch mag spreken.

Vraag 9

Wat verandert Rossellini aan het voorstel dat Socrates doet over zijn straf? Waarom zou deze keuze gemaakt zijn?

 

 

 

Hier wordt Socrates door twee omstanders onderbroken tijdens zijn eerste voorstel. Daarna wijst hij zelfs een boete van de hand en herhaalt zijn eerste voorstel. Er is dus geen compromis, en geen erkenning van Socrates dat hij wellicht te optimistisch was om in korte tijd zoveel vooroordelen te willen wegnemen. Rossellini heeft deze keuze waarschijnlijk gemaakt om Socrates nog compromislozer te maken. Zijn heldendaad wordt daarmee groter, maar wellicht ten koste van de redelijkheid die voor Plato voorop staat. Ook in deze zin wordt Socrates meer een Christusfiguur, die volle overgave kiest om te sterven voor de zonden van zijn medeburgers.