Les 3: Leersteun en gelijke onderwijskansen

jaren ‘90 tot 2017

GON en ION

2009

Vlaanderen ratificeert het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap

2014

ontwerp M-decreet, ingang op 1 september 2015

2019

regeerakkoord met intentie om M-decreet te vervangen door begeleidingsdecreet

2021

conceptnota leersteun

2023

sindsdien spreken we over het Decreet leersteun en leersteunmodel (01/09/2023)

GON (geïntegreerd onderwijs)

Samenwerkingsvorm tussen het gewoon & buitengewoon onderwijs: kon op verschillende manieren:

• Lln die al een tijd in buitengewoon onderwijs hebben doorgebracht -> om dan via een gewone school het onderwijs verder te zetten

• Lln met een handicap (en daardoor in aanmerking komen voor buitengewoon onderwijs), maar verkiezen in gewoon onderwijs te blijven

• Tussenvorm waarbij lln lessen gedeeltelijk in een gewone school, gedeeltelijk in een school voor buitengewoon onderwijs volgen

GON legt de nadruk op integratie: kind past zich aan de bestaande schoolomgeving (het kind past zich aan)

ION (inclusief onderwijs)

I.p.v. kinderen met een handicap of leerstoornis uit de gewone schoolomgeving weg te halen, wordt bij inclusief onderwijs de specifieke hulp naar kind gebracht in de gewone school

• Extra ondersteuning voor school, klasleerkracht en leerling

• Er wordt beroep gedaan op de ervaring en knowhow v/h buitengewoon onderwijs

ION legt de nadruk op inclusie = het aanvaarden v/d verscheidenheid -> school past zich aan de leerling en zijn mogelijkheden

Verschil met GON: de school en de omgeving zal zich moeten aanpassen aan de leerling, zijn mogelijkheden en zijn specifieke onderwijsnoden

M-decreet

Vanuit kritiek op GON- en ION-onderwijs: zeer duur doordat het individu-gericht was > konden de middelen niet efficiënter ingezet worden?

was decreet van het Vlaams Parlement met ingangsdatum 1/09/2015 voor de hervorming van het buitengewoon onderwijs en het inclusief onderwijs in Vlaanderen

M stond voor maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

> Vlaanderen was in 2015 koploper in aantal lln dat school loopt in het buitengewoon onderwijs

doel M-decreet

Was een 1e stap in de vertaling van het VN-verdrag

• Wilde meer kinderen met specifieke onderwijsbehoeften een plaats in gewoon onderwijs bieden via het recht op redelijke aanpassingen om in een gewone school gewoon onderwijs te kunnen volgen

• Dus om minder lln in het buitengewoon onderwijs te hebben

• Concreet werden lln met specifieke onderwijsbehoeften gescreend en toegelaten in het gewone onderwijs als de gewone school "mits redelijke aanpassing" de leerling kon opvangen.

  • Scholen moesten zich hier dus op voorbereiden en zich gaan aanpassen

ongewenste effecten M-decreet in de praktijk

• Overdiagnose vooral in het kleuteronderwijs

• De continuïteit van de zorg was onvoldoende gegarandeerd

• Een groeiende vraag voor extra ondersteuning van de lln in het gewone onderwijs (bv. bij geen of te weinig leerwinst bij lln)

• Groeiende vraag voor extra ondersteuning van de leerkrachten in het gewone onderwijs (bv. te weinig expertise en/of tijd voor het begeleiden van lln met gedragsproblematieken, een grote administratieve belasting, …)

• Een stijging v.h. aantal lln in het buitengewoon onderwijs: % kinderen dat in het buitengewoon (lager) onderwijs zit:

• België: 6%

• Gemiddeld in Europa: 1,4%

→ In België is er dus opvallend minder sprake van ‘inclusief’ onderwijs

Merk ook op dat het type basisaanbod (Type BA) en type 9 (lln met de diagnose ASS zonder VB) hier de grote stijgers zijn

Er zijn meer lln in het bijzonder onderwijs dan bij invoering M-decreet
België heeft ook opvallend meer lln in het buitengewoon onderwijs dan andere EU-landen

Jaren 70: echte verankering van die parallelle werelden toen de verschillende types buitengewoon onderwijs in het leven werden geroepen

Toen is volgens Schraepen het ‘idee van de onmogelijkheid’ ingevoerd

vanaf een bepaald niveau v/e beperking is het onmogelijk om in gewone school mee te draaien

verklaringen voor cijfers ongewenste gevolgen M-decreet

• Het idee van onmogelijkheid -> verklaart grote verschillen met andere landen die dat niet deden

• Bij kleuters zijn de criteria gewijzigd om in aanmerking te komen voor type 2 (VB) => hierdoor is de groep die in aanmerking komt gegroeid

• Het M-decreet voerde ook het type 9 (kinderen met ASS) toe aan buitengewoon onderwijs. “Spookrijden op de internationale inclusiesnelweg”, volgens onderzoeker Beno Schraepen (AP Hogeschool) dat. “Net die groep zien we de laatste jaren steeds toenemen in scholen voor buitengewoon onderwijs.”

Daarom evolutie naar: het decreet Leersteun (einde M-decreet)

decreet leersteun/leersteundecreet

In werking sinds 1/09/2023

Leersteun is voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon onderwijs én hun leraren. Het gaat om lln met:

• Een GC-verslag: verslag gemeenschappelijk curriculum

• Een IAC-verslag: verslag individueel aangepast curriculum

• Een OV4-verslag: verslag opleidingsvorm 4

Leersteun is dus ondersteuning die:

• zelfredzaamheid en de volwaardige participatie bevordert van lln met specifieke onderwijsbehoeften in het gewoon basis-en secundair onderwijs die beschikken over een GC-verslag (verslag gemeenschappelijk curriculum), IAC-verslag (verslag individueel aangepast curriculum) of OV4-verslag (verslag opleidingsvorm 4);

• competenties versterkt van leerkrachten en schoolteams in scholen voor gewoon basis-en secundair onderwijs in het begeleiden van lln met specifieke onderwijsbehoeften en het creëren van een inclusieve klaspraktijk en schoolcultuur;

Leerlinggericht, leerkrachtgericht of teamgericht ingezet wordt

leerlingbegeleiding binnen het decreet leersteun

= leerlingbegeleiding volgens het zorgcontinuüm

Fase 0: elke school geeft elke leerling brede basiszorg

Fase 1: bij onvoldoende basiszorg geeft de school verhoogde zorg

Fase 2: als er meer hulp nodig is, betrekt de school het CLB voor uitbreiding van de zorg.

Fase 3: is een intensieve ondersteuning en een traject op maat nodig? Dan maakt het CLB voor de leerling een IAC- of OV4-verslag

ReDiCoDi

= remediëren, differentiëren, compenseren en dispenseren= redelijke aanpassingen

• Zijn gelinkt aan de onderwijsbehoeften van lln. Ze kunnen in elke fase voorkomen en behoren tot de redelijke aanpassingen die de school voor lln met specifieke onderwijsbehoeften moet doen.

SOB: leertraject specifieke onderwijsbehoeften

fase 0

brede basiszorg voor alle leerlingen = zowel leerlingen met een leerachterstand of leerlingen die net cognitief sterk functioneren

fase 1

verhoogde zorg voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften = leerlingen die moeite hebben met wiskunde, taal en spraak, lezen en spellen, of net heel sterk cognitief functioneren

fase 2

uitbreiding van de zorg = wanneer extra aanpassingen uit fase 1 niet voldoende zijn

fase 3

individueel aangepast curriculum (IAC-verslag) en verslag opleidingsvorm 4 (OV4-verslag)

fase 0 uitleg

• School

  • Zorgt voor een krachtige leeromgeving

  • Laat lln groeien en volgt op

  • Verminderen van risicofactoren (bv faalangst) en versterkt beschermende factoren (bv doorzettingsvermogen)

• CLB

  • Signaleert wanneer het problemen ziet in de leerlingbegeleiding, zo kan de school de aanpak bijsturen.

fase 2 uitleg

• School

  • Gaat door met de aanpassingen uit de verhoogde zorg (fase 1) + betrekt het CLB. ! Ouders en lln moeten hiermee akkoord zijn !

• CLB

  • Onderzoekt samen met school & de ouders welke extra hulp er nodig is voor leerling en de school = handelingsgericht diagnostisch traject; Mogelijke resultaten:

  • oordeelt dat school de brede basis- of verhoogde zorg moet versterken

  • maakt GC-verslag waarin staat dat de leerling leersteun nodig heeft om het gemeenschappelijk curriculum te volgen > met dat verslag kan de school ondersteuning vragen bij het leercentrum (later meer)

  • verwijst naar hulp buiten de school zoals een kinesist, een logopedist, een revalidatiecentrum…

fase 3 uitleg

• IAC-verslag: voor lln voor wie het gewone leerprogramma (het gemeenschappelijk curriculum) niet haalbaar is, ook niet met de extra aanpassingen uit de vorige fases (brede basiszorg, verhoogde zorg en uitbreiding van zorg)

  • Aangepast curriculum in het gewoon onderwijs

  • Aangepast curriculum in het buitengewoon onderwijs

• OV4-verslag: Voor lln die intensieve ondersteuning en speciale aanpassingen nodig hebben om het gewone leerprogramma (gemeenschappelijk curriculum) in het secundair onderwijs te blijven volgen

  • Keuze om gewone leerprogramma te volgen met intensieve ondersteuning in het gewoon onderwijs

  • Keuze om in het BUSO opleidingsvorm 4 volgen

3 doelen van leersteuncentra

1. lln met specifieke onderwjsbehoeften met een IAC-verslag of OV4-verslag de kans geven om:

   1. hun optimaal te ontwikkelen

   2. hun leerwinst te verhogen

   3. hun zelfstandigheid bevorderen

   4. volwaardig te participeren in het gewoon basis- en secundair onderwijs

2. de vaardigheden leraren en scholen versterken in het begeleiden van lln met specifieke onderwijsbehoeften

3. een inclusieve klaspraktijk en schoolcultuur ontwikkelen

Rollen v/d leerondersteuner volgens de Katholieke Leersteuncentra West-Vlaanderen:

• Ambassadeur voor inclusie: stimuleert een inclusieve grondhouding bij het schoolteam

• Verbinder: je bewaakt dat iedere relevante partner actief wordt betrokken in het traject

• Hulplijn: samen met de leraar op zoek om redelijke aanpassingen te introduceren

• Professional met eigen gespecialiseerde kennis: belangrijk om kennis te delen rond inclusieve grondhouding, onderwijskundige expertise, handicap-specifieke expertise…

• Procesbewaker: Je werkt planmatig en transparant

• Bemiddelaar: je vertrekt steeds vanuit de sterktes van de leerling, leerkracht en/of het schoolteam om het leren en participeren te stimuleren

3 belangrijke doelen van leersteuncentra

richten zich op de behoeften van lln, leraren en schoolteams

• Lln met specifieke onderwijsbehoeften met een IAC- of OV4-verslag de kans geven:

  • Om zich maximaal te ontwikkelen

  • Om hun leerwinst te versterken

  • Om hun zelfstandigheid te vergroten

  • Om volwaardig deel te nemen aan het gewoon basis- en secundair onderwijs

• De vaardigheden van leraren en schoolteams versterken in het begeleiden van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

• Een inclusieve klaspraktijk en schoolcultuur ontwikkelen

1953

wet waardoor er speciale scholen kwamen voor wat toen nog ‘lichamelijk en geestelijk geremden’ werden genoemd

Verbinder (leerondersteuner)

je bewaakt dat iedere relevante partner actief wordt betrokken in het traject

Ambassadeur voor inclusie

stimuleert een inclusieve grondhouding bij het schoolteam

Professional met eigen gespecialiseerde kennis

belangrijk om kennis te delen rond inclusieve grondhouding, onderwijskundige expertise, handicap-specifieke expertise…

Hulplijn

samen met de leraar op zoek om redelijke aanpassingen te introduceren

Procesbewaker

Je werkt planmatig en transparant

bemiddelaar (leerondersteuner)

je vertrekt steeds vanuit de sterktes van de leerling, leerkracht en/of het schoolteam om het leren en participeren te stimuleren