Ethiek kern

Ethos

Vanuit het Grieks: gewone verblijfplaats van dieren. Mensen hebben ook een ethos → verwijst naar de wijze waarop mensen samenleven

Moraal

Systeem van normen en waarden in de samenleving. Ze weerspiegelen de opvatting van goed en kwaad

Kenmerken moraal

1. weerspiegelen goed en kwaad

2. publiek en collectief: gedeeld

3. gemeenschap / polis

4. impliciet beleefd, vanzelfsprekend, weinig reflectief

5. bindend en sanctionerend

Moraliteit

Verwijst naar de persoonlijke ervaring van de ethiek. De moraliteit van een individu hangt af van de mate waarin ze handelt vanuit een gevoeligheid voor moreel goed en kwaad.

Kenmerken moraliteit

1. persoonlijk

2. bewust

3. eventueel afwijkend van de gemeenschap

Antigone

Dit verhaal toont aan dat moraal en moraliteit kunnen conflicteren:

-De passie van Antigone voor een onvoorwaardelijk goed, een moreel moeten

-Afhankelijk van moraal van haar tijd: ‘de doden begraven’, ‘absoluut respect voor bloedverwant’ (bemerk: rol van religie, ‘de wil van de goden’)

-Conflict met de wet (rechtsorde), uitgevaardigd door Creon

geweten

innerlijke stem moraliteit

praktische rede

capaciteit van rationele reflectie, dat we kunnen nadenken over wat we moeten doen in specifieke omstandigheden

praktisch redeneren

nadenken over hoe we zo “goed” mogelijk kunnen handelen. Door reflectie en argument komen we tot conclusies.

moreel handelen

vraagt reflectie: we moeten kijken naar de standaard voor goed en kwaad en een grondslag zoeken voor ons redeneren bv: utilitarist / Kant

Aan welke kwaliteiten moet het praktisch redeneren voldoen?

1. universaliteit: regels gelden voor iedereen

2. onpartijdigheid: we houden geen rekening met persoonlijke gevoelens

3. bindend karakter: we ervaren regels al bindend

moreel motief

bindend oordeel dat een impuls geeft om te handelen

morele ervaring

geheel van overtuigingen, gevoelens die samenhangen met gevoeligheid voor goed en kwaad voor de moraal als systeem van normen en waarden 

kenmerken morele normen

• orderenen samenleven overeenkomstig de morele standaard van goed en kwaad

• verwant met rechtsregels

• algemeen of specifiek

• soms conflicteren ze

• leggen rechten en plichten vast: wat moet je doen, wat mag niet

• verwijzen naar perfecte en imperfecte plichten

  • perfecte: norm waar de naleving eenduidig is

  • imperfect: invulling is moeilijker

• cultuurgebonden: cultuur bepaalt welk handelen onder morele normen valt

morele waarden

doeleinden van handelen die door de samenleving als intrinsiek goed worden ervaren

→ normen verwijzen ALTIJD naar morele waarden

enkele kenmerken morele waarden

• hangen samen met andere waarden (ethetische waarden, functionele, instrumentele, eco waarden)

• Aristoteles: morele waarden zijn universeel, verwijzen naar hoogste goed

• in dagelijkse leven: conflicterende waarden

• cultuurgebonden

ethiek of moraalfilosofie

wetenschap of filosofie die reflecteert over moraal en moraliteit → 3 disciplines:

1. meta-ethiek

2. normatieve ethiek

3. toegepaste ethiek

meta-ethiek

1. conceptuele: probeert begrippen te verklaren

2. empirische/verklarende: probeert te onderzoeken waarom mensen morele wezens zijn en hoe dat gedrag beïnvloed

normatieve ethiek

doet poging om te bepalen wat moreel goed is

toegepaste ethiek

vertakkingen,verwijzen naar specifieke sferen met elks een eigen moraal

differentiëring levenssferen Weber

levenssferen zijn heel erg gedifferentieerd. Vaststelling dat we in moderne samenleving leven die zo gespecialiseerd is, dat we geen overzicht meer hebben van alle sferen. Bv: binnen geneeskunde: oogarts kan niets zeggen over je ingewanden, expertise is beperkt. Dat soort differentiatie zit in onze samenleving! Volgens Max Weber is dat typisch voor onze samenleving. Daarom toegepaste ethiek onvermijdelijk nodig