Biologie

Cp1 Thema 5 1,2,3,4,5,6,8,9

Wat is het fenotype?

Het uiterlijk (de zichtbare eigenschappen) van een organisme

Uit hoeveel eigenschappen je Fenotype?

Uit duizenden eigenschappen

Van wie heb je die eigenschappen geërfd?

Van je ouders

Waar ligt het informatie voor je erfelijke eigenschappen?

In het DNA in de celkern

Wat zijn chromosomen?

langgerekte dunne draden die in een celkern in een wirwar door elkaar liggen

Met wat kunt u chromosomen zien?

Een microscoop

Wat bestaan chromosomen een groot deel uit?

de stof DNA

Wat bevat DNA?

De informatie voor al je erfelijke eigenschappen

Wat is DNA uit opgebouwd?

4 verschillende bouwstenen

Noem de 4 verschillende bouwstenen op

C,G,A en T

Welke bouwsteen ligt met welke bouwsteen?

C en G liggen steeds tegenover elkaar
A en T liggen steeds tegenover elkaar

Hoe onstaat er een code met de informatie voor een erfelijke eigenschap?

Wanneer de 4 vier bouwstenen van het DNA in een bepaald volgorde staan

Wat is het Genotype?

De complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen die in het DNA in de chromosomen in een enkele celkern

Hoeveel chromosomen bevat een mens?

46 chromosomen

Hoe komen chromosomen voor?

in paren

Wat bevatten deze paren en zijn ze gelijk?

de informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen en ze zijn aan elkaar gelijk

Hoeveel paren chromosomen heeft de mens?

23 paren

Wat zijn lichaamscellen?

cellen waaruit het lichaam van een mens is opgebouwd

Wat heeft elke soort organisme in de kernen van de lichaamscellen?

Een vast aantal chromosomen

Met wat kun je het genotype bepalen?

(niet allemaal) eigenschappen

Hoe komt het Fenotype tot stand?

door het genotype en door invloeden uit het milieu

Waardoor kan het fenotype allerlei veranderen zonder dat het genotype verandert ?

door allerlei oorzaken

Wat kun je de oorzaken van deze verandering samenvatten als?

invloeden uit het milieu

Wat is een gen?

een deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor één erfelijke eigenschap

Wat bevat elke chromosoom?

Veel genen

Wat is het geheel van genen dat in een celkern aanwezig is?

Het genotype

Hoe komen genen in lichaamscellen voor?

in paren

Wat is een allel?

Een enkelvoudig gen van een genenpaar

Wat noemen we een genenpaar?

allelenpaar

Wat bevat een allelenpaar?

de informatie voor een erfelijke eigenschap

Wat zijn geslachtscellen?

eicellen en zaadcellen

Waarin komen geslachtscellen in voor?

Chromosomen

Hoe komen geslachtscellen in chromosomen voor?

niet in paren,maar enkelvoudig

Dus hoeveel chromosomen bevat een geslachtscel van een mens?

geen 46 chromosomen, maar slechts 23

Wat gebeurt er bij bevruchting met de van de zaadcel en eicel?

ze versmelten

Hoeveel chromosomen bevat de zaadcellen van de vader?

23

Hoeveel chromosomen bevat de eicellen van de moeder?

23

Wat is afkomstig van de vader en moeder in een chromosomenpaar

in de chromosomenpaar komt één van de moeder en één van de vader

Wat maakt gebruik van deze informatie?

DNA-verwantschaptest

Wat gebeurt er als de chromosomen van de zaadcel en eicel bij elkaar komen?

Dan bevat de bevruchte eicel weer chromosomenparen en allelenparen

Wanneer komt het genotype van een organisme tot stand?

op het moment van bevruchting

Wat is een celdeling?

Dit is wanneer een moedercel deelt zich in tweeën en vormt zo 2 dochtercellen

Wat is een moedercel?

een cel, die dochtercellen kan vormen door celdeling.

Wat zijn dochtercellen?

Wanneer een cel deelt worden beide resulterende cellen dochtercellen genoemd.

Wat bevatten de kenmerken van de dochtercellen ?

Dezelfde informatie voor erfelijke eigenschappen als de moedercel

Wanneer gaat een gen aan of uit staan?

Het verschil per cel en hangt samen met de functie van de cel

Staan de genen bij levercellen aan of uit?

aan, de genen zorgen ervoor dat er gal wordt geproduceerd

Staan de genen die de hoofdhaar vormen aan of uit?

uit

Wat gebeurt er als een gen aan staat?

Het kan een klein beetje tot erg actief zijn

Wat bevat de DNA volgorde van een Gen?

De code voor het maken van een specifiek eiwit

Wat bevat de gen in een spiercel?

De code voor het maken van een spiereiwit

Wat is het spiereiwit een deel van?

Het fenotype

Wat is de haarvorm een eigenschap van?

een erfelijke eigenschap

Noem varianten van het gen met informatie voor de haarvorm?

Er zijn allelen met informatie voor steil haar en allelen voor krulhaar etc

Wanneer zijn de twee allelen voor haarvorm ongelijk?

Het is wanneer het allelenpaar voor de haarvorm bestaat uit één allel voor steil haar en één voor krullend haar

Wat bevat een geslachtscel van elke allelenpaar?

slechts één allel

Wat gebeurt er tijdens een speciale celdeling over hoe uit een lichaamscel geslachtscellen ontstaan?

Tijdens deze celdeling komt van elk chromosomenpaar uit de lichaamscel een chromosoom terecht in de geslachtscel

Wat gebeurt er bij een geslachtelijke voortplanting?

Er ontstaat een nieuwe organisme door het versmelten van twee geslachtscellen

Wat ontstaat bij een geslachtelijke voortplanting?

Een variatie in de genotypen van de nakomelingen

Wat is afhankelijk wat voor genotype de geslachtscellen hebben?

Het toeval

Wat is het gevolg van een geslachtelijke voortplanting?

De nakomeling zal een ander genotype dan de ouders hebben

Wat gebeurt er bij een ongeslachtelijke voortplanting?

Het is wanneer geen geslachtscellen versmelten

Wat is een twee-eiige tweeling?

Deze tweeling is ontstaan uit 2 bevruchte eicellen

Wat is een één-eiige tweeling?

Een tweeling ontstaan uit één bevruchte eicel (twee klompjes cellen ontstaan door het losraken van het bevruchte eicel)

Wat is een mutatie?

Een plotselinge verandering van het genotype

Wat is bij de mutatie één of meer gemuteerd?

allelen

Waar kunnen mutaties plaatsvinden?

in elke cel

Wat gebeurt er als een gemuteerd allel voorkomt in een geslachtscel?

De mutatie kan een grote uitwerking krijgen

Wat gebeurt er met de nakomeling als de gemuteerde allel terecht in de bevruchte eicel komt?

het heeft in elke lichaamscel het gemuteerde allel

Wat is een mutant?

Een organisme waarbij een mutatie zichtbaar is in het fenotype

Noem een voorbeeld van een mutant

een albino

Wat gebeurt er bij een albino?

Bij een albino is het lichaam niet in staat pigment te vormen,waardoor de ogen rood zijn en het organisme erg bleek is

Wat is een mutageen?

Het is een chemische stof of elektromagnetische straling die het DNA beschadigd

Voorbeelden van mutagene invloeden

asbeststof
uv-straling
sigarettenrook
röntgen- en radioactieve straling

Hoe komt mutagene straling vrij?

Röntgenapparatuur, kerncentrales en atoombommen

Hoe ontstaat een gezwel of tumor?

Wanneer cellen zich snel en ongeremd delen

Welke gezwellen worden goedaardig genoemd?

Gezwellen die groeien langzaam en verstoren de bouw van de weefsels niet

Wat ontstaat er bij kanker ergens in het lichaam?

een kwaadaardige gezwel

Hoe wordt kanker veroorzaakt?

Door bepaalde mutaties in genen die betrokken zijn be het regelen van de celdeling

Waar sterven de meeste kankerpatiënten aan?

uitzaaiing(metastase)

Is het gezwel van kanker dodelijk?

Nee, het kan operatief worden weggehaald

Het ontstaan van kanker (schematisch)

1. Bij één cel zijn mutaties opgetreden waardoor de cel een kankercel wordt.
2. De kankercel deelt zich ongeremd
3. Er is geen gezwel ontstaan, waarbij de bouw van weefsels is verstoord.
4. er vindt uitzaaiing plaats: cellen van het gezwel komen in het bloed of in de lymfe terecht

Wat is evolutie?

De ontwikkeling van het leven op aarde,waarbij soorten ontstaan,veranderen en/of verdwijnen

Wanneer was de evolutietheorie ontwikkeld?

18e eeuw

Door wie is het evolutietheorie vooral ontwikkeld door?

Charles Darwin

Wat gaat het evolutietheorie vanuit?

Varianten in genotype , natuurlijke selectie en het ontstaan van nieuwe soorten

Wat betekent 'variatie in genotypen' ?

Nieuwe genotypen ontstaan

Wat is het verschijnsel natuurlijke selectie?

Verschijnsel dat individuen met een beter aan het milieu aangepast genotype een grotere overlevingskans en voortplantingskans hebben en daardoor meer in de populatie zullen voorkomen dan andere.

Door wie wordt het bepaald als een dier goed of minder goed aanpassen aan het milieu?

door het genotype

Wat heeft een dier als het goed aanpast aan het milieu?

Ze hebben een grote overlevingskans

Wat leidt tot een kleinere overlevingskans voor mutanten?

Als mutaties tot uiting komen in het fenotype

Wat is belangrijk bij de overlevingskansen van een soort?

Veel verschillende genotypen en fenotypen

Door wat kunnen op den duur verschillende soorten ontstaan?

Door isolatie

Wanneer zijn organismen van de twee vormen niet meer in staat?

Na verloop van lange tijd

Ontstaan van nieuwe soort (schematisch)
VB:beren

1) Beren van een soort leven in een bepaald gebied
2) Het gebied wordt door water in twee delen gesplitst. De beren kunnen niet meer bij elkaar komen
3) De milieus aan beide kanten van het water verschillen steeds meer van elkaar. Beide groepen beren vertonen aanpassingen aan hun eigen gebied. Hierdoor ontstaan twee nieuwe vormen van deze berensoort.
4) Na verloop van lange tijd zijn er twee verschillende soorten ontstaan. De twee soorten beren kunnen samen geen vruchtbare nakomelingen krijgen.

Wat zijn fossielen?

Versteende overblijfselen van organismen of afdrukken van organismen in gesteenten

Hoe kunnen fossielen ontstaan?

Als resten van organismen niet wegrotten en vergaan

Wat zijn sedimenten?

Afzettingslagen van bijvoorbeeld : zand- of kleine deeltjes

Wat gebeurt er als fossielen worden bedekt met sedimenten?

Bacteriën en schimmels krijgen niet de tijd om de resten helemaal af te breken

Welke delen van organisme vergaan te snel om te fossiliseren?

zachte delen