natuur en techniek hoofdstuk 3 instandhouding

zonlicht bevat

energie

koolzuurgas is

co2

glucose

basis voor andere stoffen(brandstoffen)

assimilatie

het maken van bouw,brand en reservestoffen

dissimilatie

hierbij komt er energie vrij, en afbraak van stoffen binnen een cel.

welke processen vinden plaats in cel

assimilatie

dissimilatie

fotosynthese

opbouwen van moleculen

afbreken van grote moleculen tot kleinere moleculen

stofwisseling

assimilatie

dissimilatie

fotosynthese

glycogeen

lange keten van glucose moleculen

wat heb je nodig voor fotosynthese

groene plantcellen koolzuurgas

water

cellen

restproduct van fotosynthese is

zuurstof gedeelde wordt gebeurt voor dissimilatie

organen van een plant

-bladeren zijn de zonlichtverzamelers

-huidmondjes zijn kleine afsluitbare gaatjes

-wortels die zorgen dat een plant stevig blijft

groene cellen maken in bladeren

glucose maken

transportweefsel

weefsel bestaat uit holle buisjes die vanuit punt van wortel via stengel naar topjes van de bladeren.

2 type transportvaten

houtvaten

bastvaten

houtvaten

vervoeren water met opgeloste mineralen.(omhoog v wortels naar bladeren)

bastvaten

vervoeren glucose en andere stoffen. gaat eerst omlaag van bladeren naar wortels. wortels is meestal opslag als andere delen van glucose nodig hebben.

spijsverteringsstelsel begint bij

de mond

spijsvertering gaat via

slokdarm naar maag naar darmen

via bloed komen

voedseldeeltjes terecht bij de lever

de levercel bewerkt

de voedseldeeltje en maakt andere stoffen ervan. bewerkte delen komen terecht in delen van het lichaam

voedseldeeltjes bouwen

bouwstoffen en brandstoffen

afbreken van glucose levert

energie op

voor de afbraak van glucose zijn er

lichaamscellen nodig

elke keer als je ademt

krijg je nieuwe zuurstof binnen

longcellen nemen

zuurstof op en geven het aan de bloedcellen, via bloed kan het elke plek in de lichaam bereiken.

lichaamscellen maken ook

afvalstoffen aan dit geven ze aan het bloed. bloed kot weer bij de longen.

nieren zorgen

dat andere afvalstoffen lichaam verlaten

waarom is er een spijsverteringstelsel

je lichaam kan de stoffen die je eet niet zomaar opnemen, daarvoor moet je voedsel eerst verteren.

verteren

voedsel wordt in kleinere stukken afgebroken

door verteren

komen er voedingsstoffen beschikbaar

pas als voedseldeeltjes klein genoeg zijn

kunnen de darmen het opnemen

spijsverteringskanaal is hetzelfde als

darmkanaal

spijsverteringskanaal houdt in dat

lange kronkelige buis van mond tot anus

wat helpt om iets te verteren

stoffen die geleverd worden door

-speekselklieren

-lever

-alvleesklier

na de 12vingerige darm

vindt opname van voedingsstoffen plaats

bij verteren

breken stoffen af maar niet binnen cel

vertering levert niet direct

energie op

eerste stap van verteren is

begint in de mond(tand en kiezen moeten het eerst kauwen)

in speeksel zit

verteringsenzymen

je hebt twee soorten vertering

chemische en mechanische

chemische vertering

voedsel wordt met behulp van moleculen verteert

slokdarm

duwt voedselbrij door de maag

achter de voedselbrij

trekken kringspieren zich samen ( dit noem je darmperistaltiek)

darmperistaltiek

samentrekken van spieren in de darmen net achter de voedselbrij

maag

een verdikt, zakvormige gedeelte van het darmkanaal

de maag maakt

maagsappen

sappen

bestaan uit slijm, zoutzuur en verteringsenzymen

wat doet zoutzuur

verteren en beschermen

overgeefsel smaakt zuur omdat

door zoutzuur uit de maag

twee organen geven hun verteringstappen af aan

De alvleesklier en de lever

wat doet de alvleesklier

maakt verschillende verteringsenzymen aan

lever maakt

gal aan en geeft het door aan de galblaas

De galblaas is

de opslagruimte voor de gal

De gal helpt bij

vertering van vetten

galblaas mondt uit in

de 12vingerige darm

dunne darm

gaat vertering in verder. Dit darm bevat darmklieren die darmsappen produceren

darmsappen

zijn de laatste enzymen die het lichaam aan de voedselbrij toevoegt

voedselbrij

eten dat iemand heeft gegeten gemengd met speeksel

belangrijkste functie van de dunne darm

voedsel zo goed mogelijk verteren zo dat darmcellen het opnemen

om zo veel mogelijk voedingsstoffen te vangen moet er

zoveel mogelijke cellen in aanraking komen met de voedselbrij

De lengte van de dunne darm is

6M

dikke darm

maakt geen eigen verteringsenzymen aan, deze darm heeft een leger van bacteriën. deze verteren voedselresten die lichaam niet kan ze halen nuttige stoffen eruit.

dunne darm eindigt in de

dikke darm

bacteriële vertering

als er bacteriën nodig zijn voor goede vertering, vooral in dikke, dunne en endeldarm

nadeel van bacteriële vertering is

bacteriën produceren gas, gevolg is scheet

dikke darm neemt

nuttige stoffen en water op

laatste gedeelte van dikke darm is

endeldarm

endeldarm

is de verzamelplek voor onverteerd voedselresten, bacteriën en afvalstoffen. Deze darm neemt ook nuttige stoffen uit voedselbrij op

einde van endeldarm is

anus

anus

is kringspier die darm goed afsluit als deze spier zich ontspant is er onlasting

wat hebben cellen nodig voor hun energie

brandstoffen

ademhalingsstelsel

zorgt ervoor dat zuurstof ui de lucht om ons heen in onze lichaam terecht komt

Belangrijkste deel van de ademhalingsstelsel

longen

de longen vervoeren

het bloed en de zuurstof naar alle cellen in het lichaam

neusholte verwarmt

ingeademde lucht

lucht die vies ruikt kan betekenen

dat er schadelijke stoffen zitten

luchtpijp

is een buis die aan voorkomen van je nek naar beneden loopt

ingeademde lucht stroomt via

neus en mond via keel naar luchtpijp

10cm onder je nek

splitst luchtpijp zich

de twee kleinere buizen waarin de luchtpijp splitst heet

bronchiën

binnenkant van de luchtpijp en bronchiën

zitten veel gevoelige trilharen

trilharen

zijn kleine haartjes die stofdeeltjes en ziekteverwekkers

de haren duwen

onzuiverheden naar keel toe deze worden weggeslikt en uitgehoest

elke bronchus mondt uit

in een long. hier vertakken de bronchieen zich tot steeds kleinere buisjes

longblaasjes

zijn gevuld met lucht en hebben een dunne wand. Aan de andere kant van de wand liggen kleine bloedvaten(haarvaten)

zuurstof verplaatst zich

van longblaasje naar het bloed in haarvaten

bloed vervoert

zuurstof naar alle cellen in het lichaam

een van de afvalstoffen van cellen is

koolzuurgas

gasuitwisseling

bloed brengt co2 naar longblaasje. vanuit hier gaat het samen met de longen co2 uit adem. gassen(o2) en zuurstof ( co2) wisselen met elkaar

om in te ademen gebeuren er 2 dingen

-middenrif trekt samen

-in ademen met de ribben doordat de rib omhoog beweegt en naar voren ontstaat er ruimte voor je long

middenrif

gespierd vlees dat als een hoepel onder longen ligt

een functie van bloed is

dat het alle stoffen door het lichaam vervoert

bloed bestaat uit twee onderdelen

bloedplasma en bloedcellen

bloedplasma

is een vloeistof

bloedcellen bestaan

grotendeels uit rode bloedcellen

rode bloedcellen

platte cellen met aan beide kant een kuiltje. deze cellen geven het bloed kleur. in deze cel zit veel hemoglobine

hemoglobine

eiwit dat veel zuurstof kan vasthouden

rode bloedcellen vervoeren

zuurstof

bloedplasma vervoert

-voedingsstoffen

-afvalstoffen

-regulerend stoffen

witte bloedcellen

bestrijden ziekteverwekkers die het lichaam zijn binnengedrongen