Nederlands Poëzie Toetsweek 1

Distichon

Strofe van 2 versregels

Terzine

Strofe van 3 versregels

Terzet

Strofe van 3 versregels in een sonnet

Kwatrijn

Strofe van 4 versregels

Kwintet

Strofe van 5 versregels

Sextet

Stofe van 6 versregels

Septet

Strofe van 7 versregels

Octaaf

Strofe van 8 versregels

Novet

Strofe van 9 versregels

Lyriek

Subjectieve weergave van persoonlijke of algemene gevoelens en gedachten. Dit is (niet altijd) vaak in versvorm

Rondeel

Gedicht gebouwd op 2 rijmklanken. 1,4,7 zijn gelijk en 2 en 8 zijn gelijk

(romantische) ballade

Niet zeer lang episch gedicht waarin op eenvoudige wijze een belangrijke gebeurtenis verhaald wordt

Rederijkersballade

Gedicht waarin elke strofe nagenoeg op dezelfde regel eindigt en de slotstrofe begint met ‘Prince”

Sonnet

Gedicht van 14 regels

Volta/wending/chute

Verandering binnen sonnet

Pertrarca/Italiaans/Klassiek sonnet

Verdeling: 2 kwatrijnen (samen octaaf) en 2 terzetten (samen sextet)

Schakespear-sonnet

Sonnet dat verdeeld is in 3 kwatrijnen en 1 distichon

Limerick

5-regelig versje met rijmschema aabba; regels 1, 2 en 5 zijn langer, 3 en 4 korter. Vaak met een plaatsnaam.

Oosters Kwatrijn

Vierregelig gedicht met rijmschema aaba, dat een levenswijsheid weergeeft

Haiku

Natuurimpressie die verdeeld is over 3 regels met 5, 7 en 5 lettergrepen

Epigram/puntdicht

Kort gedicht met een geestige inhoud, er zit vaak een woordspeling in

Elegie/klaagzang

Dichter uit zijn smart om een droevig gebeuren

Ode

Geestdriftig lofdicht, vaak ter verheerlijking

Hymne

Ode gericht tot een godheid

Metrum

afwisseling van sterker en zwakker beklemtoonde lettergrepen

Ritme

Regelmaat binnen en tussen versregels

Scanderen

Verdelen van een versregel in versvoeten

Jambe

⌄ - / ⌄ -

Trochee

- ⌄/- ⌄

Anapest

⌄⌄-/⌄⌄-

Dactylus

- ⌄⌄/- ⌄⌄

Amfibrachys

⌄ - ⌄ / ⌄ - ⌄

Alexandrijn

Versregel bestaande uit 6 jamben

Elisie

Het uitstoten van een zwakker beklemde klank voor het metrum

Epenthesis

Invoegen van een zwakker beklemde lettergreep omwille van het metrum of ritme

Enjambement

Het einde van de versregel valt niet samen met de natuurlijke pauze van de zin

Antimetrie

Opzettelijke doorbreking van het metrum

Ametrie

Ontbreken van metrum

Slagrijm

aaaa

Gepaard rijm

aa bb cc

Gekruist rijm

abab cdcd

Omarmend rijm

abba cddc

Gebroken rijm

abcb of abac of abbc

Blanke verzen

versregels waarin geen rijm voorkomt

Voorwaarden van rijm

Beklemtoonde lettergrepen en klankgelijkheid

Eindrijm

Rijm aan het einde van de versregel

Voorrijm

Rijm aan het begin van de versregel

Binnenrijm

Rijm binnen een versregel

Middenrijm

Rijm in 2 of meer versregels op overeenkomstige plaatsen

Kettingrijm/overlooprijm

een woord aan het eind van de versregel rijmt op een woord aan het begin van de volgende versregel

Volrijm

Rijm waarbij de beklemtoonde klinkers en de daaropvolgende medeklinker(s) overeenkomst van klank vertonen (Bloeit/groeit)

Assonantie/halfrijm/klinkerrijm

Rijm waarbij alleen de beklemtoonde klinkers overeenkomst van klank vertonen (lief/diep)

Acconsonantie/medeklinkerrijm

Rijm waarbij in opeenvolgende woorden allen de medeklinkers aan het slot van beklemtoonde lettergrepen gelijkluidend zijn (dolk/kalk)

Alliteratie/beginrijm/stafrijm/germaans rijm

Rijm waarbij alleen de medeklinkers aan het begin overeenkomen qua klank (Heerlijk Helder Heineken)

Rijk rijm

Rijm waarbij de rijmwoorden in hun geheel herhaald worden (was/was)

Mannelijk/staand rijm

Rijm waarbij na de beklemtoonde lettergreep geen lettergreep meer volgt (bloeit/groeit)

Vrouwelijk/slepend rijm

Rijm waarbij na de beklemtoonde lettergreep nog een onbekende lettergreep volgt (bomen/dromen)

Glijdend rijm

Rijm waarbij na de beklemtoonde lettergreep nog 2 onbeklemtoonde lettergrepen volgen (kinderen/hinderen)

Eufemisme

een verzachtende uitdrukking (mijn vader heeft het tijdige met het eeuwige verwisseld)

Understatement

Ernstige, grote zaken of emoties minder ernstig of minder grot voor stellen (Het is een aardig optrekje geworden, zei de keizer over zijn paleis)

Litotes

Een bewering waarmee je het tegendeel ontkent (Niet slecht van je)

Ironie

Milde vorm van spot (Mijn nichtje heeft een beetje moeite met leren (ze is zwakbegaafd))

Hyperbool

Sterke overdrijving (Ik wacht al uren)

Sarcasme

Bijtende spot (Tja, we kunnen niet allemaal een 10 halen)

Cynisme

Harde spot vaak over politiek

Inversie

onderwerp - persoonsvorm naar persoonvorm - onderwerp

Prolepsis

Een zinsdeel wordt los voorop geplaatst (Dat kind, dat is zwakzinnnig)

Anticipatie

Tegenovergestelde van Prolepsis (We zijn er allemaal mee opgegroeid, iedereen heeft er wel een gehad, maar weinigen weten van wie: de knuffel)

Pleonasme

Een eigenschap van een woord wordt apart uitgedrukt (Het zoute water van de zee)

Tautologie

Herhaling met een synoniem (Enkel en alleen)

Enumeratie

Opsomming

Climax

Enumeratie die opbouwt

anticlimax

enumeratie die afbouwt

chiasme

kruisstelling (en rennen door het vuur en door het water plassen)

zelfcorrectie

Een fout (expres) die verbeterd wordt door de schrijver

Zeugma

Een verkeerde verbinding van woorden (Hij kan meer op dan aan)

Distanzstellung

Woorden die syntactisch bij elkaar horen zijn gescheiden

Herhaling/Repetitio

Herhaling van hetzelfde woord

Paralellisme

Dezelfde herhaling van de structuur van de zin

Antithese

Een tegenstelling (Topliteratuur voor een bodemprijs)

Paradox

Schijnbare tegenstelling

Retorische vraag

Een vraag waar je het antwoord al op weet

Woordspeling

Taalgrapje

Vergelijking met als

Zij lacht als een boer met kiespijn Metafora, kan ook met koppelwerkwoorden

Homerische vergelijking

een als-vergelijking die verder wordt uitgewerkt

Van vergelijking

Beesten van jongens Metafora

Asyndetische vergelijking

Vergelijking zonder als (zonder verbindingswoord)

Zuivere metafoor/metafoor in engere zin/metafoor

alleen het beeld van de vergelijking wordt genoemd, niet het object

Allegorie

Een zuivere metafoor die het hele kunstwerk wordt volgehouden

Personificatie

Het toekennen van eigenschappen die het desbetreffende begrip niet kan

Synesthesie

twee zintuigen die gekoppeld worden warme tonen

Metonymia

Geen sprake van een vergelijking. Men noemt daarentegen een kenmerk

Deel voor geheel

Pars pro toto de neuzen tellen

Geheel voor deel

Totum pro parte Nederland verloor met 2-1

Maker ipv product

De nieuwe Giphart verkoopt goed

Materiaal ipv voorwerp

voor goud gaan

Plaats van herkomst ipv product

Een glaasje champagne bestellen

Leider ipv groep

Caesar veroverde heel Gallië