H2: De biologische basis van gedrag

Functie van een neuron

communiceren met andere neuronen

-> handelingen uitvoeren

Waar zitten neuronen vooral?

hersenen en ruggenmerg

Hoeveel neuronen in hersenen?

50 miljard met elk 10 000 connecties

neurogenese

aanmaak van neuronen

Van waaruit worden neuronen aangemaakt?

(gedurende de hele volwassenheid)

vanuit stamcellen

Wat is de functie van nieuwe neuronen? (2)

- oude kapotte neuronen vervangen

- nieuwe info leren en onthouden

Wat is de invloed van stress op de aanmaak van neuronen?

Het vermindert de aanmaak van neuronen

foetale alcoholsyndroom (uitleg + 4 kenmerken)

Een stoornis te wijten aan een teveel aan alcohol dat vanuit de bloedsomloop van de moeder in de bloedsomloop van de foetus terechtkomt. Wordt gekenmerkt door:

- mentale retardatie

- hyperactiviteit

- daling van alertheid

- motorische problemen

types neuronen (3)

- Sensorische neuronen

- Motorische neuronen

- Interneuronen

sensorische neuronen

Ontvangen informatie uit de interne en externe omgeving

motorische neuronen

sturen signalen naar spieren/organen/klieren

interneuronen

Dragen informatie over tussen neuronen

weg van stimulus -> reactie (mbt neuronen)

1) stimulus

2) sensorisch neuron

3) interneuron

4) motorisch neuron

5) reactie

componenten van een neuron

- cellichaam

* celkern

* mitochondria

- dendrieten

- axon

Waar vindt communicatie BINNEN een neuron plaats?

rond celmembraan van het neuron

rustpotentiaal

- neuron ontvangt/verstuurt geen signalen, rusttoestand

- spanning van -70 mV

- binnenkant is negatiever dan buitenkant van celmembraan

- buiten axon: relatief hoge concentratie NA+

actiepotentiaal

impuls; ontstaat wanneer de membraanpotentiaal afneemt tot de drempelwaarde (-50 mV)

( ! de grootte & vorm van het actiepotentiaal zijn onafhankelijk van de stimulusintensiteit = alles of niets wet)

Excitatorische signalen

potentiaalverschil tss binnen-en buitenkant van de cel verkleint

Inhibitorische signalen

potentiaalverschil tss binnen-en buitenkant van de cel vergroot

Hoe wordt de oorspronkelijke balans in een cel hersteld?

Door Na+ uit de cel te pompen en K- erin te pompen

refractaire periode

De korte periode (1-2ms) waarin een zenuwcel geen impulsen kan doorgeven na een doortocht van een actiepotentiaal en er herstel van de rustpotentiaal optreedt.

Wat is de werking van plaatselijke verdoving? (mbt axonen)

Het blokkeert instroom van NA+ in axon

=> pijnsignaal wordt tegengehouden en kan niet meer doorgestuurd worden naar de hersenen

Myellineschede (witte materie)

Schede waarop de informatiesnelheid van het axon versneld wordt.

Alles-of-niets wet

Onder normale omstandigheden vuurt een neuron altijd even sterk.

2 mechanismen om

info over stimulusintensiteit via zenuwbaan over te brengen

- aantal neuronen dat vuurt

- tijd tss de actiepotentialen in een axon

Waarvan is de snelheid van signalen uit zenuwbanen afhankelijk?

- diameter axon

- aanwezigheid myellineschede

myelineschede

isolerende laag rond axonen, zorgt ervoor dat naburige neuronen niet beinvloed worden

Wanneer is myellinisatie voltooid?

op volwassen leeftijd

demyelinisatie

De afbraak van de myelineschede van een axon, de myelineschede brokkelt af

Welke ziekte veroorzaakt demyelinisatie?

multipele sclerose

Waardoor kan de dikte van de myellineschede beinvloed worden?

door gebruik van het neuron

Is de dikte van de myelineschede een veranderlijk of onveranderlijk kenmerk?

veranderlijk want kan op KT wijzigen obv oefening, ook op volwassen leeftijd

functies van de gliacellen

- opname neurotransmitters in synaptische spleet en daarna terug loslaten

- werking NT beinvloeden

- myellinisatie axonen

- vorming synaptische connecties

synaps

plaats van prikkeloverdracht tussen neuronen

synaptische spleet

kleine opening tss 2 neuronen

neurovasculaire eenheid

eenheid van het zenuwstel:

neuron + geassocieerde gliacellen + grenzende bloedvaten

excitatie

stimulering van een zenuwcel, verhoogde kans op actiepotentiaal

3 manieren van deactivatie van neurotransmitter

- opname door ontvangende neuron

- absorptie door verzendende neuron (re-uptake)

- afbraak door enzymen in synaptische spleet

3 communicatieroutes in hersens waarbij dopamine betrokken is

- bewegingscontrole

- denken

- emotie- en motivatieregulering

link dopamine en parkinson

tekort aan dopamine => bewegingsproblemen; beven, stijfheid, traagheid (Parkinson)

link dopamine en schizofrenie

overgevoelig aan dopamine => schizofrenie

1ste ontdekte neurotransmitter

acetylcholine

Welk medicijn vaak toegediend aan mensen met Parkinson?

L-dopa

=> verhoogt dopamine (kan hallucinaties veroorzaken)

Waarvan is sterkte van de stimulatie van zenuwcellen afhankelijk?

aantal neurotransmittersmoleculen

inhibitie

remming van een zenuwcel door een andere zenuwcel, verlaagde kans op actiepotentiaal

acetylcholine:

betrokken bij 2 belangrijke functies

- bewegingscontrole

- geheugen

functie acetylcholine

zorgen dat skeletspieren samentrekken

Wat gebeurt er bij botulisme met acetylcholine?

De vrijlating van acetylcholine wordt verhinderd

=> verlamming of dood

Wat doet het gif van de zwarte weduwe met acetylcholine?

Veroorzaakt massale afgifte van acetylcholine

=> spierspasmen

Waarom zou het afremmen van de heropname van acetylcholine nuttig zijn bij dementie?

Het kan mogelijk beginnende dementie vertragen

(beperkte resultaten)

belangrijkste inhibitorische NT in hersenen

GABA:

gamma aminobutyric acid

Wat is de belangrijkste functie van GABA in de hersenen?

Het is de belangrijkste inhibitorische neurotransmitter en vermindert de kans op een actiepotentiaal.

Waarvoor wordt GABA voornamelijk gebruikt?

behandelen van angst en slapeloosheid

Bij welke soort neuronen komt GABA voornamelijk voor?

interneuronen

Hoe werken benzodiazepinen in relatie tot GABA?

Benzodiazepinen verhogen het effect van GABA.

endorfine

Gelukshormoon wat aangemaakt wordt door beweging, 'de morfine van binnenin', heeft pijnreducerende effecten

Wat is de belangrijkste werking van endorfines?

Pijnreducerende effecten

Welke rol spelen endorfines bij eten?

Hogere morfine-achtige werking → meer eten

lagere morfine-achtige werking → minder eten

oxytocine

knuffelhormoon, bevordert positief sociaal contact

Hoeveel gliacellen zijn er ongeveer vergeleken met neuronen?

evenveel

4 functies van gliacellen

- contact maken met synaptische spleten van verschillende neuronen

- werking van NS beinvloeden

- betrokken bij myelinisatie van axonen

- spelen rol bij vormen van nieuwe synaptische connecties tss neuronen

2 soorten cellen in zenuwstelsel

- gliacellen

- neuronen

Waarin worden inhibitorische- en excitatorische signalen geïntegreerd?

axonheuvel

In welk soort axonen verplaatst een actiepotentiaal zich sneller?

dikke axonen EN gemyeliniseerde axonen

Welke neuronen bevat het Perifere Zenuwstelsel voornamelijk?

sensorische- en motorische neuronen

Wat doen sensorische neuronen in het PZS?

Ze transporteren informatie van sensorische receptoren naar het centraal zenuwstelsel (CZS).

Wat doen motorische neuronen in het PZS?

Ze brengen informatie van het CZS naar verschillende structuren in het lichaam.

Wat is de functie van sensorische neuronen in het somatische zenuwstelsel?

Boodschappen doorgeven van waarnemingsorganen aan het CZS.

Wat doen motorische neuronen in het somatische zenuwstelsel?

Ze activeren de skeletspieren.

Wat is de rol van sensorische neuronen in het autonome zenuwstelsel?

Ze brengen informatie van de inwendige organen naar het CZS.

Wat doen motorische neuronen in het autonome zenuwstelsel?

Ze activeren spieren in inwendige organen en regelen de werking van klieren.

PZS: 2 delen

- somatische ZS

- autonome ZS

Autonome ZS: 2 structuren

- sympatisch ZS

- parasympathisch ZS

4 structuren in de herstenstam

- medulla oblongata

- pons (brug)

- mesencefalon (middenhersenen)

- formatio reticularis

Wat is de functie van de medulla oblongata?

Het laagste deel van de hersenstam, controleert hartslag en ademhaling zonder input van andere hersendelen.

Waar ligt de pons en wat is de functie?

De pons ligt boven de medulla oblongata en verbindt het lichaam met de hersenen via vezels.

Welke belangrijke functies heeft de formatio reticularis?

Speelt een belangrijke rol in slapen en waken.

Waar liggen de kleine hersenen (cerebellum)?

Achterkant van de hersenen, boven de medulla oblongata.

Functies van cerebellum

- coordinatie beweging

- evenwicht

- cognitieve taken

2 gevolgen van schade aan cerebellum

- schokkerige bewegingen

- evenwichtsproblemen

functies van Hypothalamus

- controle autonome zenuwstelsel en endocriene systeem

- gedragingen

- temperatuurregeling

- bevat genotscentrum (Olds & Milner)

Waar ligt de hypothalamus?

Onder de Thalamus

Welke systemen controleert de hypothalamus?

Het autonome zenuwstelsel en het endocriene systeem.

Hoe is het genotscentrum in de hypothalamus ontdekt?

Per toeval door Olds & Milner in een experiment met ratten.

functies mesencefalon

- coordinatie bewegingen

- beginpunt van communicatieroutes obv dopamine

- degeneratie van neuronen in dit gebied

Welke ziekte wordt geassocieerd met degeneratie van neuronen in het mesencefalon?

Parkinson

Wat is de functie van het corpus geniculatum laterale?

info overbrengen van ogen -> hersenen

Wat doet het septum binnen het limbische systeem?

verbindingsstation cognitieve- en emotionele processen, speelt een rol bij het adequaat reageren op angstaanjagende stress

functies van basale ganglia (3)

- leren gedrag obv beloning

- initiatie beweging

- opslaan en oproepen bewegingen

~ dopamine

functie hypofyse

hormonen afscheiden in bloedbaan

young male syndrome

meeste misdaad wordt door jonge mannen gepleegd

thalamus

verbindingsstation hersenen: van perifeer zenuwstelsel -> hogere lagen

3 belangrijke structuren bij limbische systeem

- amygdala

- septum

- hippocampus

grote hersens

cerebrum

4 lobben van een hemisfeer

- frontale

- parietale

- temporale

- occipitale

2 diepe groeven in hersens

- sulcus centralis (bovenaan)

- fissura centralise (onderaan)

3 primaire sensorische gebieden

- somatosensorische cortex (parietale lob)

- primaire visuele cortex (occipitale lob)

- primaire auditieve cortex (temporale lob)

Wat ontvangt de somatosensorische cortex?

Gewaarwordingen van aanraking, pijn, druk en temperatuur.

Wat is kenmerkend aan de zenuwverbindingen van de motorische cortex?

Ze zijn gekruist (bijvoorbeeld rechter motorische cortex bestuurt linker lichaamshelft).

Wat doet de associatiezone in de frontale lob?

plannen, superviseren en evalueren van gedrag;

werkt als controlecentrum van de hersenen.