1. HEGE

Biografische inleiding

= studeerde samen met Hölderlin en Schelling in Stuttgart

> Wordt gezien als de belangrijkste vertegenwoordiger v/h Duitse idealisme

Dialectische ontplooiing v/d waarheid - eenheid van denken en zijn

Hegel bekritiseert filosofieën die denken als een instrument of medium zien, omdat deze een scheiding creëren tussen subject (de denker) en object (de werkelijkheid). Dit leidt tot scepticisme, waarin kennis van het absolute of de waarheid onmogelijk lijkt.

 

Kant

Probleem: subject en object zijn niet in harmonie (altijd kloof tussen zichzelf en het object)

Hegel

Hegel stelt daarentegen dat het bewustzijn niet losstaat van het object dat het kent. Het bewustzijn maakt zelf de onderscheidingen tussen "zijn voor het bewustzijn" (weten) en "zijn op zichzelf" (waarheid).   Hierdoor wordt bewustzijn zowel subject als object: een eenheid waarin denken (het bewustzijn) en zijn (de werkelijkheid) samenvallen.   Het bestaande/ het zijn is geen substantie die voor ons ligt. Het is het proces vd geest die zich steeds meer en meer van zichzelf bewust wordt (= de geschiedenis!)

 

De absolute geest

= een universeel, subjectief principe – zich stap voor stap ontvouwt.

-        Deze absolute Geest is een soort "levende idee" die de wereldgeschiedenis voortstuwt en richting geeft. Het is niet iets statisch, maar een dynamisch proces waarin de waarheid van denken en zijn zich door de tijd heen ontwikkelt.

 

De ontwikkeling van de geest (ontwikkeling vd geest in de wereldgeschiedenis)

= het volledige proces van menselijke beschaving, natuur, cultuur en filosofie. Alles wat bestaat, maakt deel uit van dit totaalproces. Voor Hegel is de eenheid van denken en zijn niet onmiddellijk gegeven, maar iets dat via de geschiedenis gerealiseerd wordt. De ontwikkeling vd geest in de geschiedenis is dus een totaalproces van menselijke beschaving en natuur.

 

Hegels visie stelt dat er geen werkelijkheid is buiten de eenheid van denken en zijn, en dat het kennen van de waarheid pas mogelijk wordt wanneer de absolute Geest volledig is ontplooid. Deze ontplooiing is de essentie van wereldgeschiedenis, waarin vrijheid, zelfbewustzijn en waarheid geleidelijk zichtbaar worden

Dialectische ontplooiing v/d waarheid - dialectiek

Volgens Hegel ontstaat de waarrheid door een dynamisch proces van:

These	= een stelling of positie
Antithese	= een negatie of tegenstelling die de oorspronkelijke stelling uitdaagt > “De negatie is de motor van vooruitgang en een positieve kracht”
Synthese	= een nieuwe eenheid die de tegelstelling popheft (Aufhebung) en naar een hoger niveau tilt

 

Elke synthese bevat elementen van zowel de these als de antithese, maar brengt deze samen in een nieuwe vorm. Dit proces herhaalt zich tot de absolute waarheid volledig is.

Kern: Absolute geest die zich ontwikkelt door een proces van dialectiek

 

Aufhebung

= opheffing (heeft 3 aspecten: )

§  Afschaffen: de vorige fasen worden overstegen

§  Bewaren: de kern van eerdere fasen wordt opgenomen in de synthese

§  Op een hoger niveau brengen: de waarheid wordt steeds vollediger

 

De rol van negatie:

= fundamenteel voor het dialectisch proces

> Zonder tegenstellingen kan er geen vooruitgang zijn

 

De geest (drager van dit proces) bestaat uit een wezenlijke tweespalt:

-        Enerzijds: vrijheid, onbegrensdheid

-        Anderzijds: begrenzing

> De geest bereikt vrijheid en oneindigheid pas door de bemiddeling met datgene wat het confronteert en negatief bewerkt.

 

Eindpunt van de dialectiek = de ontwikkeling van de absolute geest, waarin alle tegenstellingen zijn overwonnen en volledig geïntegreerd

Fenomenologie v/d geest - van bewustzijn naar absoluut weten

Hegels Phänomenologie des Geistes beschrijft de ontwikkeling van het bewustzijn naar het hoogste niveau van absoluut weten, waarin subject (bewustzijn) en object (de werkelijkheid) volledig samenvallen. (Belangrijk???)

Fenomenologie v/d geest - de meester-knechtdialectiek

= beschrijft een stadium in de zelfontplooiing van de Geest, waarin het bewustzijn via een conflict met een ander bewustzijn (intersubjectiviteit) tot nieuwe inzichten komt.

= een stadium in de zelf-ontplooiing van de Geest

 

 

Het ontstaan van de meester-knechtdialectiek:

-        Het bewustzijn bereikt het stadium van zelfbewustzijn -        Het zelfbewustzijn ervaart zichelf als een autonoom ‘ik denk’   -        Intersubjectiviteit = het zelfbewustzijn wordt zich bewust van andere bewustzijnen, wat leidt tot een ontmoeting en conflict   Conflict: = 2 zelfbewustzijnen confronteren elkaar en strijden om erkenning (confrontatie tussen ‘ikken’) -        De winnaar (degene die bereid is tot het uiterste te gaan) wordt de meester -        De verliezer (die zijn leven behoudt door zich te onderwerpen) wordt de knecht

 

De relatie tussen meester en knecht:

De meester = aanvankelijk onafhankelijk, geniet via de arbeid v.d. knecht v.d. wereldse objecten. Wordt echter afhankelijk v.d. knecht vr zijn comfort en ontwikkeling, en mist de erkenning v/e gelijkwaardig bewustzijn. (Hierdoor stagneert de meester)   De knecht = hoewel onderworpen, werkt de knecht actief en krijgt via arbeid meer grip op de wereld. Door het transformeren van de buitenwereld ontwikkelt de knecht zichzelf en zijn bewustzijn. Uiteindelijk overstijgt de knecht zijn onderworpenheid en bereikt hij een hoger stadium van bewustzijn. (meester wordt afhankelijk, rollen zijn nu omgedraaid)

 

Interperaties van de meester-knechtdialectiek:

Filosofisch ð Het proces toont de wederzijdse afhankelijkheid van subjecten en hoe de interactie met anderen noodzakelijk is voor zelfontplooiing.

Politiek ð Marx zag hierin de kiem v.d. klassenstrijd: de arbeidersklasse (knechten) ontwikkelt zich door arbeid en zal uiteindelijk de niet-productieve klasse (meesters) afzetten.

Filosofie v/d geschiedenis

Hegel ziet de geschiedenis als een dialectisch proces waarin de Wereldgeest (God) zichzelf steeds bewuster wordt van zijn eigen vrijheid. Dit proces ontvouwt zich via de menselijke geschiedenis en beschavingen, waarbij vrijheid een steeds centralere rol speelt.

 

Wereldgeest als God in wording

> God is niet een transcendente en volmaakte schepper, maar een entiteit die zichzelf door de tijd heen ontwikkelt en bewust wordt van zichzelf.

> De werldgeest veruiterlijkt zich in de natuur & in de geschiedenis

 

Geschiedenis volgens Hegel

= geen willekeurige opeenvolging van gebeurtenissen, maar een proces van toenemende bewustwording van vrijheid, waarin de Wereldgeest zich manifesteert.

Oosterse beschavingen: > Hier is slechts 1 persoon vrij: de despoot > Alle anderen worden door een externe macht beheerst, zowel fysiek als moreel

Griekse beschaving: > Vrijheid krijgt vorm binnen de polis, waar burgers vrij zijn > Deze vrijheid blijft beperkt tot kleine groep (geen vrouwen, slaven, vreemdelingen, …)

Romeinse rijk: > Combineert persoonlijke vrijheid met politieke eenheid (blijft slavenmaatschappij)

 

Het Christendom introduceert een nieuw begrip van vrijheid door de menswording van God in Christus. Dit impliceert dat de mens verbonden is met het absolute. Vrijheid wordt gedefinieerd als gehoorzaamheid aan een wet waarmee men zich kan identificeren.

 

Hegel ziet de Westere geschiedenis als een voortzetting v.d. realisatie van vrijheid:

ð Via secularisatie, reformatie, verlichting, Franse Revolutie, …

 

Eindpunt van dit proces

= samenleving waarin het individu en het absolutie verenigd zijn in zelfbewustzijn & vrijheid

 

De list v.d. rede

= houdt in dat de Wereldgeest individuele hartstochten en ambities gebruikt om grotere doeleinden te realiseren, waarbij individuen slechts schakels zijn in het organische geheel van haar zelfontplooiing.

 

Hegels staatsopvatting

= alle individuen zijn uitingen van de ene Wereldgeest, die zich via de geschiedenis geleidelijk bewust wordt van zichzelf.

 

Geschiedenis wordt gekenmerkt door:

Strijden tussen mens met de natuur

Strijd tussen individuen

Beide wijzen op vervreemding

 

De moderne staat (volgens Hegel) is een constitutionele monarchie

> Deze is de hoogst politieke uitdrukking v.d. Wereldgeest

 

-        Het individu is onderworpen aan de staat, maar diezelfde staat garandeert vrijheid

-        Tegenstellingen binnen de staat worden met elkaar verzoend

 

ð Uiteindelijk zullen de tegenstellingen tussen staten worden opgelost in een wereldstaat, waarin de Wereldgeest volledig gerealiseerd is.

Hegels school

Na Hegels dood ontstond een scheiding binnen zijn school rond twee thema’s:

Religie en politieke filosofie