Notatki z lekcji: Systemy bezpieczeństwa narodowego i ich praktyki w państwach europejskich

Karty koncentrują się na kluczowych pojęciach, instytucjach i koncepcjach omawianych w materiałach z lekcji, z uwzględnieniem różnych państw i ich podejść do bezpieczeństwa.

Bezpieczeństwo narodowe

Stan, w którym naród i jego terytorium są skutecznie chronione przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi, gwarantujący funkcjonowanie państwa, suwerenność oraz żywotne interesy społeczne i ekonomiczne.

System bezpieczeństwa narodowego

Złożony, koordynowany zbiór instytucji, środków i procedur państwowych przeznaczonych do realizacji zadań w obszarze obrony i ochrony państwa.

Podsystem kierowania

Instytucje decyzyjne państwa (np. parlament, prezydent, rząd) odpowiedzialne za kierowanie polityką bezpieczeństwa.

Podsystemy wykonawcze

Służby i struktury realizujące zadania obronne: siły zbrojne, służby specjalne, służby porządkowe, infrastruktura krytyczna, wsparcie społeczne i gospodarcze.

Bezpieczeństwo jako wartość nadrzędna

W systemie bezpieczeństwa priorytetową wartością jest bezpieczeństwo, realizowana poprzez współdziałanie polityki wewnętrznej i obronnej.

Republika półprezydencka (Francja)

Ustrój, w którym prezydent (wybierany w wyborach) jest silną głową państwa; premier kieruje rządem i odpowiada przed Parlamentem.

Emmanuel Macron

Prezydent Francji od 2017 r.; lider polityki zorientowanej na silną, niezależną obronę i projekcję siły.

Zgromadzenie Narodowe i Senat

Dwuizbowy francuski parlament odpowiedzialny za tworzenie prawa i nadzór nad władzą wykonawczą.

NATO

Sojusz obronny państw europejskich i Ameryki Północnej; fundament bezpieczeństwa kolektywnego.

Trident (UK)

Brytyjski system odstraszania jądrowego oparty na okrętach podwodnych.

Global Britain

Brytyjska koncepcja utrzymania globalnej roli i zaangażowania w NATO/UE po Brexicie.

Integrated Review 2021

Kompleksowa strategia bezpieczeństwa i polityki zagranicznej Wielkiej Brytanii do 2030 r.

Strategic Defence and Security Review 2021 (SDSR)

Dokument określający plan rozbudowy sił zbrojnych i priorytetów obronnych Wielkiej Brytanii.

Loi de programmation militaire (LPM)

Wieloletnia ustawa budżetowa na obronę we Francji; 2019–2025 ok. 295 mld EUR, cel 2% PKB; kolejna LPM 2024–2030 ok. 400 mld EUR.

Biała Księga Obronna (Livre blanc)

Przegląd bezpieczeństwa i obrony; określa priorytety strategiczne (terroryzm, migracje, cyberbezpieczeństwo).

Leclerc

Francuski czołg podstawowy; symbol modernizacji wyposażenia sił zbrojnych."

Rafale

Francuskie myśliwce wielozadaniowe, element modernizacji lotnictwa.

Gwardia Narodowa

Rezerwowa/strategiczna formacja wsparcia sił zbrojnych; obecna w systemach obronnych wielu państw.

2% PKB na obronność

Procentowy cel wydatków obronnych w PKB; istotny wskaźnik porównawczy państw.

Leibody (Francja) – budżet obronny 2023

Wydatki obronne Francji blisko 52,7 mld EUR (około 2,5% PKB).

HMS Queen Elizabeth

Jednostka lotniskowa Royal Navy; symbol zdolności projekcji siły Wielkiej Brytanii.

Narodowa Strategia Bezpieczeństwa RFN (NSS)

Narodowa strategia bezpieczeństwa Niemiec (2023) w duchu Zeitenwende; wzmacnia odporność i współpracę międzynarodową.

Zeitenwende

Zwrot w niemieckiej polityce obronnej (od 2022), wzmacniający rolę Niemiec w obronie i premierze.

Kultura strategiczna (NSS)

Zmiana norm i praktyk państwa w kierunku większej gotowości militarno-obronnej i elastycznej polityki zagranicznej.

Wehrhaft, Resilienz, Nachhaltigkeit

Trzy filary NSS: zdolności obronne, odporność społeczeństwa, zrównoważony rozwój.

Sondervermögen

Specjalny fundusz inwestycyjny (ok. 100 mld EUR) na modernizację Bundeswehry.

Aachen Treaty

Traktat między Niemcami a Francją o współpracy obronnej i europejskim bezpieczeństwie.

NATO Article 5

Artykuł o kolektywnej obronie; zobowiązanie państw członkowskich do wzajemnej pomocy.

PESCO

Permanent Structured Cooperation – stała, strukturalna wspólna współpraca obronna UE.

EDF (European Defence Fund)

Fundusz UE na badania i rozwój zbrojenia oraz wspólne projekty zakupowe.

EPF (European Peace Facility)

Instrument UE na wsparcie militarne dla partnerów, w tym Ukrainy.

ASAP (regulacje produkcji amunicji)

Szybsze i bezpieczniejsze regulacje produkcji amunicji w UE.

AUKUS

Sojusz Australii, Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych w zakresie obronnym.

Françafrique

Nieformalne, kontrowersyjne powiązania Francji z byłymi koloniami w Afryce; neokolonialne wpływy.

Barkhane

Operacja Francji w Sahelu (2014–2022) przeciwko grupom dżihadystycznym.

Serval

Operacja francuska (2013–2014) w Mali, prekursorka Barkhane.

Takuba

Międzynarodowa misja szkoleniowa w Sahelu (2020–2022); Wspierała G5 Sahel.

G5 Sahel

Sojusz państw Sahelu w walce z terroryzmem (Mali, Mauretania, Niger, Czad, Burkina Faso).

Koncepcja Polityki Zagranicznej FR (2023)

Główne przesłanie: Rosja jako agresor, wzrost współpracy z Azją i państwami nie bliższymi Zachodowi; dążenie do niezależnych sojuszy.

Koncepcja Bezpieczeństwa Narodowego Estonii (2017/2023)

Podstawowy dokument dotyczący obrony i cyberbezpieczeństwa; model obrony totalnej (comprehensive defence).

Estonia – Kaitseliit

Estońska Liga Obrony, organizacja paramilitarna, część obrony narodowej.

Obrona totalna (Litwa, Łotwa, Estonia)

Koncepcje, w których całe społeczeństwo i instytucje uczestniczą w obronie – trzy filary: militarne, cywilne, społeczne.

Narodowa Strategia Bezpieczeństwa Litwy (2021)

Dokument wskazujący trzy filary obrony Litwy i gotowość obywateli do oporu i mobilizacji.

Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Czech (2015)

Podstawowy dokument bezpieczeństwa, aktualizowany co kilka lat.

Strategia Obronna Rumunii

Dokument planujący modernizację sił zbrojnych i ochronę państwa przed zewnętrznymi zagrożeniami.

Słowacja – bezpieczeństwo narodowe (2017/2023)

Strategiczny zestaw priorytetów bezpieczeństwa z 2% PKB na obronność.

Szwecja – Long Term Plan 2024–2030

Plan bezpieczeństwa i obrony Szwecji (aktualizowany); po 2017 neutralność z naciskiem na obronę i cyberbezpieczeństwo.

Finlandia – Strategy for Defence (2022)

Strategia obronna Finlandii; mobilizacja i gotowość; po 2023 członkostwo w NATO.

Norwegia – Norweska Deklaracja Bezpieczeństwa

Dokument bezpieczeństwa; budżet obronny i utrzymanie Arktyki; cykliczne przeglądy budżetu.

Dania – Polityka Bezpieczeństwa i Obrony Królestwa Danii (2017/aktualizacje)

Dokumenty dotyczące marynarki i obrony przeciwlotniczej (system Patriot).