Geschiedenis & filosofie (les 7-9)

pp 4-6

universeel systeem

19de eeuw

vroeger:

el in Leiden was 69.8cm, in Haarlem 68.5cm

communicatie was moeilijk

verandering:

men probeerde een universeel systeem op te stellen voor eenheden en dit te enten op de natuur ipv op de mens

eenheid van lengt had 40 000 000ste deel moeten zijn van lengte vd meridiaan door Parijs (gemeten met driehoeksmeting)

elke eenheid werd ingedeeld in tienden, honderdsten… behalve s (voorheen vaak delen door 12)

Gebruik van asepsis (vermijden van besmetting)

Semmelweis (Hongaars verloskundige)

19de eeuw

zag een correlatie tussen sterfte in kraamafdeling en connectie met anatomiezaal

in 1848 verplichte hij de studenten om handen te wassen → sterfte daalt significant

Zoeken naar correlatie - isolijnen

Alexander van Humboldt

1769-1859

plekken verbinden met dezelfde lucht, met dezelfde temperatuur…

zocht naar wetmatigheden, maar vond er geen

gaf aanzet tot voorspellingen (adhv heel veel observaties)

expeditie Challenger

1872-1876

uitgebreid netwerk observatoria

hoogtepunt imperialisme

communicatie was een probleem

→ bekabeling vd wereld voor telegrafie

→ onderzeese telegraafkabels

→ interesse voor de diepzee

→ onderzoek zeebodem met Challenger, labo aan boord

4 jaar onderweg, dieptemetingen 8800m; scheikundigen, biologen, natuurkundigen

onderzoek en onderwijs

19de eeuw

wetenschapsmensen worden opgeleid door hoogleraren en assistenten

opkomst universitaire labo’s

nieuwe faculteit wetenschappen

versterking mechanistisch wereldbeeld, het ‘mechanisme’

19de eeuw

onderzoek naar cellen

celtheorie (schwann)

cellen zijn bouwstenen met tal van functies (Buchner)

reductionistische tendens

demystificatie van het leven

Florence Nightingale

19de eeuw

verpleegkundige

zorgde mee voor de professionalisering van de ziekenzorg, met statistiek als argument

correlatie tussen ziekte- en sterftecijfers enerzijds en allerhande gegevens (stratificatie, drinkwater, …) anderzijds: bestrijden van epidemieën

Solvay-conferenties

begin 20ste eeuw

funded door Europese weldoeners

Conferenties belangrijk → wetenschappers bij elkaar: Interdisciplinaire projecten (subdelen van natuurkunde)

Wat zijn de grote vraagstukken in de fysica?

Wat moet er opgelost worden?

➔ unificatie opzoeken

Louis Pasteur

19de eeuw

hoofd fysiologisch-chemisch labo van de École Normale (Parijs)

vaccin tegen hondsdolheid

goede PR

wou eigen labo maar wou onafhankelijk blijven

→ ging van deur tot deur

Institut Pasteur (1888 - wereldcentrum voor microbiologisch onderzoek)

later nemen de overheden de financiering toch over

bedrijfslabo’s

rond 1900

eigen onderzoek van bedrijven

eerste researchlabo’s, onderzoek naar wat lucratief kon zijn (nieuwe producten, optimalisatie fabricage)

GE (1900)

AT&T (1911) → Bell Laboratories (1925)

militair onderzoek

WOII

Engeland: RADAR (radio detection and ranging)

Duitsland: raketten en kernwapens

VS: MIT verbetert vuurleidingsystemen, Manhattan Project

wetenschap wordt geheim

Koude oorlog - Spoetnik

2de helft 20ste eeuw

welvaart maakt meer mogelijk

kernfysica

ruimtevaart (USSR en VS)

→ 1957 spoetnik, VS panikeerde wat

→ 1958 NASA

→ 1962 Gagarin in de ruimte, VS probeert te recreëren en faalt

→ 1969 maanlanding VS

➔prestige, spionage, lokalisatie, communicatie, nucleaire bedreiging

➔later gebruikt voor: oceanografie, gps

Computer

20ste eeuw

eerst voor militaire toepassingen, later voor administratie

gevolg computer → snellere numerieke gegevens verwerking

benadering

• complexe problemen worden opgedeeld

• waarden worden afgerond

beweging

• intervallen voldoende klein nemen, dan extrapoleren

• kleinste wijziging aan begincondities veroorzaakt sterk uiteenlopende resultaten

• Chaostheorie: wiskundig gedetermineerd, maar toch chaotisch gedrag

Bruno Latour

20ste eeuw

wetenschap is networking

observeerde wetenschappers

→ wetenschap gebeurde tijdens het netwerken

je bent pas bezig met wetenschap als het achteraf as such aanvaard wordt

continentendrift

Alfred Wegener (1911)

de continenten vormden ooit een geheel, maar dreven uit elkaar

geen fysische verklaring

oude gebieden/fenomenen (zoals bergketens)zijn ontstaan voor uitdrijving, nieuwe erna

verklaring voor aardbevingen, ontstaan van bergketens, vulkaanuitbarstingen, continenten