Radiologie - Deel 1

Een gecontroleerde zone

- Iedere zaal waarin medisch beeldvormend toestel staat dat werkt op basis van rontgenstralen en de bijhorende bedieningsruimte

De gecontroleerde zones zijn aangeduid met

- Symboom voor radioactiviteit
- Op elk teostel, en op elke deur die uitkomt in zaal waar rontgenonderzoeken worden uitgevoerd

In rontgenzaal vind je steeds dezelfde elementen terug

- Bedieningsconsole
- Loodscherm
- Generator
- Toestel of modaliteit
- Pc met specifieke radiologie software

Monitor

- Heeft functie van beeldscherm
- Naast knop voor scopie en grafie kan men op de bedineingsconsole verschillende instellingen aanpassen
- Na elke RX opname kan men de stralingsbelasting aflezen

Grafie

- Beeldname

Scopie

- Kijken

Bedieningsconsoel verschillende instellingen aanpassen

- Type onderzoek
- kV
- Mas
- Al of niet automatische belichting
- Focusgrootte
- Afstand rontgenbuis-zorgvrager
- Diafragmeren van stralingsveld
- Al of niet gebruik van stroiistralenrooster

Loodscherm

- Voldoende groot om personeel en eventuele begeleiding (van zv) in rontgenzaal af te schermen van straling

Het loodscherm bevat

- Loodglas
- Waardoor vpk kan observeren tijdens opname

Generator

- Bevindt zich in een muurkast
- Levert de nodige hoog- en laagspanning

Toestel of modaliteit

- Verschillende soorten rontgenstoestellen aanwezig op rx met telkens andere functionaliteit
- Meestal volledig digitaal

Telebediende rontgentafel

- Standaardtoestel op elke radiologische dienst
- Afhankelijk van mogelijkheden en opbouw rontgenzaal wprdt er groot of klein bot mee in beeld gebracht

Klein bot

- Alle onderzoek vanaf knie tot tenen en vanaf elleboog of vingers
- Rx abdomen
- Rx thorax

Groot bot

- Rx opname van schedel, wervelzuil, bekken, heupen, schouders, ribben ,sternum

Een telebediende rontgentafel is opgebouwd uit

1. verplaatsbare tafel
2. Stralingsbundel
3. Diafragma of collimator
4. Rontgenbuis
5. Bedieningsconsole aan het teostel
6. De detector

Verplaatsbare tafel

- Onderzoekstafel die vershoven kan worden om lichaamsdeel correct onder stralingsbundel te positioneren
- Is van materiaal gemaakt dat rongtenstraling doorlaat naar de detector eronder
- Kan horizontaal en verticaal en bewegen in 4 richtingen

Stralingsbundel

- Vertrekt uit de rontgenbuis en verloopt divergerend naar de dedector toe

Diafragma of collimator

- Jusit onder rontgenbuis
- Vier verstelbare loden lamellen die zowel ter hoogte van diafragma of bedieningsconsole kunnen worden ingesteld

Het diafragmeren

- Doel, enkel in beeld bregne wat belangrijk is

Loden lamellen

- Houden rontgenstralen tegen

Rontgenbuis

- Hierin wordt rontgenstraling opgewerkt
- Sommige toestellen herkenbaar, omdat het buisvormig is en symbool draagt van radioactiviteit
- Kan volledig kantelen

Kantelen rontgenbuis

- Inclineren
- Kan craniocaudaal of caudocraniaal

Bedieningsconsole aan het toestel

- Waarmee men onderzoekstafel en zwenkbare arm mee kan bedienen

De detector

- Gedeelte van de straling wordt door lichaamsweefsels geabsorbeerd
- Die het lichaam verlaat, wordt door een detector o peen digitale drager vastgelegd

Tussen de onderzoekstafel en de digitale detector zit

- Een grit of een strooistralenrooster

Grid/strooistralenrosoter

- Filterende werking
- De meetcellen zorgen ervoor dat hoeveelheid stralen aangepast wordt aan de dikte van de zorgvrager
- Obesere zorgvrragers is er een hogere dosis nodig om dezelfde beeldkwaliteit te krijgen

Naast klassiek rontgentoestel

- Mobiel rontgentoestel
- Mammografietoestel
- Botdensitometer
- OPG-toestel

Mobiel rontgentoestel

- Bobby
- Kunnen rontgenopnamen gemaakt worden aan het bed van de zorgvrager
- ICU, ontwaakkamer, spoed
- Omdat transport onmogelijk is

Mammografietoestel

- Met speciale rontgenbuis en kleine steunplaat waarop borst goed gepositioneerd kan worden

OPG toestel

- Orthopantomografie
- Panoramisch digitaal radiografisch opname van tanden
- Volledige kaak symmetrisch afbeelden zodat de wortels van de tanden goed te beoordelen zijn

Botdensitometer

- DEXA

DEXAA

- Dual energy x-ray absorptiometry

DEXA

- Speciaal radiografisch toestel waarmee de botdichtheid wordt gemeten door middel van een zeer lage dosis rongenstraling
- Dit onderzoek wordt uitsluitend uitgevoerd voor het opsporen van osteoprose
- 5 min

Hoe gaat DEXA te werk

- RX-scan van niet dominante heup en laag lumbale wervels
- Pc maakt berekening
- Moet geinterpreteerd worden door radioloog

PC en softwarepaketten

- RIS
- PACS
- PACS-on-web

RIS

- Radiologie informatiesysteem

Radiologie informatiesysteem

- Om onderzoekflow in kaart te bregen
- Na onthaal op dienst worden administratieve gegevens aangevraagd vanuit ZIS naar RIS
- Voor elke zv een nieuwe aanvraag
- Onderzoeken en geneesheer ingeven
- Digitaal gescand en doorgegeven aan modaliteit

Modaliteit

- Toestel dat in RX-zaal staat

PACS

- Picture archiving an communication system

PACS is

- Digital system dat mogelijk maakt om via computers de digitale beelden te archiveren en digital door te sturen naar de arts
- Doordat beelden gestokeerd worden op PACS server, steeds opnieuw bekijken

PACS-on-web

- Webbased oplossing voor uitwisselen van medische beelden en verslagen via internet

Voordelen digitale beeldvorming

- Mooie beeldkwaliteit en lage stralingsdosis, goed voor gezondheid
- Vlotter na elkaar genomen
- Onderzoek verloopt vlotter
- Kortere onderzoekstijd

Beelden kunnen worden bewerkt

- Bijsnijden
- Inzoomen
- Contrast kan worden aangepast
- Door dat beelden gestockeerd worden kunnen deze steeds opnieuw bekeken worden

Nadelen van digitale beeldvorming

- Een vpk of technoloog die rx opname maakt
- Dient voldoende aandacht te besteden aan identificatie zorgvrager, positioneren en juiste instellingen kiezen op het toestel
- Bij fout re-take

Re take

- Onderzoekstijd, comfort en stralingsbelasting ter nadele

X stralen

- Rontgenstralen

Rontgenstralen

- Behoren tot de groep van elektromagnetsiche straling, net zoals zichtbaar licht

Elektromagnetische straling

- Voortplanting van energie doorheen de ruimte in de vorm van een stralingsgolf, er is geen medium nodig
- Ze hebben een zeer korte golflengte

Ontstaan van rontgenstralen in de rontgenbuis

- Rontgenbuis vormt centrale deel van elke rontgeninstallatie
- X-stralen worden opgewekrt in een rontgenbuis
- Hier wordt elektrische energie omgezet in stralingsenergie

Rendement rontgenstraling is laag

- 1% wordt ogmezet in rontgenstraling
- 99% wordt omgezet in warmtestraling

De constructie van een rontgenbuis en de omhulling

- Hoge elektrische spanning
- Rontgenstraling
- Hoge temperaturen
- Verschillende machnische belastingen
- Stellen hoge eisen!

De rontgenbuis is een

- Luchtledige glazen buis, vervaardigd uit loodglas

In de rontgenbuis zijn ingesmolten

1. Kathode
2. Anode

Kathode

- Negatieve elektrode
- In vorm van gloeispriaal
- Vergelijkbaar met deze van gloeilamp
- Bestaad uit hittebestendig materiaal en vormt elektronenbron

Hittebestendig materiaal

- Wolfraam

Anode

- Positieve elektrode
- Harde rondraaiende schijf
- Bestaane uit een zwaar materiaal
- Schrijft draait rond om een overhitting te voorkomen

Om rontgenopname te maken

1. Stuurt men een elektrische stroom door
2. De gloeikathode, die verhit wordt, hierdoor komen elektronen vrij
3. Legt men een spanningsverschil aan tussen kathode en ertegenover gelegen anode, de ae kathode wordt daardoor elektrisch negatief geladen, de anode positief, de negatief geladen elektronen, vrijgekomen uitkathode, begeven zich naar de anode
4. Zij botsen met snelheid op de anode, daardoor komt er veel energie vrij
5. 1% komt vrij in vorm van rontgenstralen

De rontgenstralen kunnen uit de rontgenbuis ontsnappen

- Door een venster in het loodomhulsel
- Voor dit venster bevindt zich een filter

Filter

- Plaatje van aluminium van enkele mm dik

De filter

- Houdt de weke rontgenstrale tegen

Weke stralen

- Zijn van geen enkel nut voor beeldvorming en zijn schadelijk voor de huid

Voor het venster is. Er ook een diafragma gemonteerd

- Bestaat uit loden lamellen, die men in twee richtingen voor het venster kan schuiven
- Om zo uittredende rontgenbundel smaller te maken (diafragmeren)

In de buurt van diagrafma is een lichtje gemonteerd

- Aan de hand van een lichtbundeltje kan men op deze manier nauwkeurig zien op de huid van de zv hoeveel men heeft gediafragmeerd

Rontgenstraling

- Ontstaat op het punt waar de elektronenbundel tegen de anode botst
- Focus

Een goede koeling van de rontgenbuis is belangrijk

- Draaiende anodes

Sneldraaiende anodes

- Kan meer belast worden odmat de elktronen telkens op een andere plaats op de anode terechtkomen
- Dit verlengt de levensduur van rontgenbuis

Kwadratenwet

- X-stralen planten zich vanaf de foxus naar alle richtingen (rechtlijnig) voort
- De stralenbundel, die via het venster de rongenbuis verlaat is divergerend

De kwadratenwed voor straling uit een puntbron (focus)

- Tweemaal verder weg geeft een viermaal zwakkere straling per oppervlak
- De dosis is omgekeerd evenregdig aan het kwadraat van de afstand

De dosis is ogmekeerd evenredig aan het kwadraat van de afstand

- Wanneer de afstand 2 x zo groot wordt dan neemt de dosis 4 keer af

De rongenstraling die in de focus ontstaat

- Zal zichi n de buis naar alle kanten verspreiden

Aan de zijde van de anode wordt

- Een groot deel van deze rontgenstraling zelf door de anode geabsorbeerd

De straling die onstaat

- Verlaat de rontgenbuis doorheen buisvenster
- De divergerende bundel stralen vertrekt vanuit de focus

De foxus

- Brandpunt op de anode

Hoe groter de stroom die men door de gloeikathode stuurt

- Hoe hoger de temperatuur en hoe meer elektronen vrijkomen

Hoe hoger spanningsverschil

- Hoe groter de snelheid van de elektronenstroom

RIS

- Radiologie informatiesystem

ZIS

- Ziekenhuisinformatiesysteem

Stroostraling

- X-stralen penetreren weefsels
- Doch afgezwakt door botsing
- Twee mechanismen spelen hierbij een rol

2 mechanismen strooistraling

- Absorptie
- Ontstaan van strooistraling

Absorptie

- X-stralen met lage energie kunnen volledig geabsorbeerd worden en verdwijenen

Ontstaan van strooistraling

- X-stralen met hoge energie veranderen van richting en verliezen energie
- Deze afgezwakte rontgenstralen verlaten het lichaam van de pt in alle richtingen
- Secundaire straling

Stroostraling veroorzaakt een niet gewenste belichting

- Hierdoor ontstaat sluiering van rontgenopname
- Evenals bestraling van andere onbeschermde personen

Fysische factoren die rontgenstraling bepalen

- 3 instelparameters
- Moeten op iedere console vana rontgenapparatuur terug te vinden zijn

3 instelparameters

- kV
- mA
- S