Zeevaartkunde 1.2 Bach1 NW1

Latitude (Breedtegraad)

Geografische positie op de N-Z as, variërend van 0° tot 90° N/Z.

Longitude (Lengtegraad)

Geografische positie op de O-W as, variërend van 0° tot 180° O/W vanuit de nulmeridiaan.

Loxodroom (Rhumb line)

Een navigatiekromme op het aardoppervlak waarlangs de kompasrichting gelijk blijft.

Orthodroom (Grootcirkel)

De kortste route over een bol; een doorsnede van de aardbol met dezelfde straal als de aarde.

Poolas

De rotatieas van de aarde, komt uit in de Noordpool (Pn) en Zuidpool (Ps).

Summer solstice (Zomerzonnewende)

Rond 21 juni, de langste dag op het noordelijk halfrond.

Winter solstice (Winterzonnewende)

Rond 21 december, de kortste dag op het noordelijk halfrond.

Course (Koers - Rv)

De richting van de lijn tussen vertrekpunt en bestemming volgens de kaart.

Heading

De richting waarin het schip stuurt, dus de richting waarin de boeg wijst.

Track

Het spoor is de richting van een rechte lijn tussen een vertrekpunt en een huidige positie.

Bearing (Peiling)

De richting waarin we een object waarnemen.

Departure (Δe)

Afstand tussen meridianen; wordt kleiner naarmate men dichter bij de pool komt.

SHA (Sidereal Hour Angle)

Hoek tussen Aries en een ander hemellichaam.

RA (Right Ascension)

Hoek tussen Aries en de positie van een hemellichaam, gemeten tegen de klok in.

GHA (Greenwich Hour Angle)

Hoek tussen de Greenwich Meridiaan en de meridiaan van een hemellichaam, richting W gemeten.

LHA (Local Hour Angle)

Afstand in graden ten westen van de lokale meridiaan en de hour-circle van het hemellichaam.

Polar Angle (P)

Supplement van de LHA (LHA + P = 360°).

Declination (d

δ), Afstand in graden ten noorden of zuiden van de celestial equator (0° tot 90° N/Z).

Polar Distance (Δ)

Supplement van de declination (90°-d of 90°+d).

Zenith line

Lijn die vertrekt vanuit de aarde en een punt op de celestial sphere raakt.

Altitude (h)

De hoekafstand in graden tussen de horizon en het hemellichaam (0° tot 90°).

Nadir line

Tegengesteld aan de zenith line; loopt door de aarde en raakt de celestial sphere tegenover de zenith.

Azimuth (Az)

De hoekafstand in graden tussen de N/S as en de 'vertical circle' van het hemellichaam (de bearing).

Zenith distance (ζ)

Supplement van de altitude (altitude + zenith distance = 90°).

Evenaar

Een grootcirkel rond de aarde loodrecht op de poolas; verdeelt de aarde in noordelijk en zuidelijk halfrond.

Greenwich Meridiaan

Nulmeridiaan; basis voor tijdwaarneming en navigatie.

Latitude (Breedtegraad)

Hoek van noord naar zuid vanaf de evenaar (0° tot 90° N/Z).

Longitude (Lengtegraad)

Hoek van west naar oost vanaf de Greenwich Meridiaan (0° tot 180° O/W).

Kreeftskeerkring (Tropic of Cancer)

23,5° N; meest noordelijke punt waar zon loodrecht kan schijnen.

Steenbokskeerkring (Tropic of Capricorn)

23,5° Z; meest zuidelijke punt waar zon loodrecht kan schijnen.

Poolcirkel

66,5° N; gebied waar zon midzomer niet ondergaat en midwinter niet opkomt.

Antarctische Cirkel

66,5° Z; gebied waar zon midzomer niet opkomt en midwinter niet ondergaat.

Omtrek Aarde

Ongeveer 40.000 km of 21.600 zeemijlen.

Straal Aarde

Ongeveer 6.371 km.

Tilt van de poolas

23,5°.

Geodesie

Wetenschap die zich bezighoudt met de exacte positionering van punten op het aardoppervlak.

Ellipsoïde model

Model van de aarde als een afgeplatte sferoïde door rotatie (middelpuntvliedende kracht).

Geoïde

Een oppervlak waarlangs de zwaartekracht altijd gelijk is en loodrecht staat; benadert het gemiddeld zeeniveau (MSL).

Datum

Een numeriek of geografisch referentiepunt van waaruit andere locaties worden bepaald (bijv. een ellipsoïde met offset).

WGS84 (World Geodetic System 1984)

Geocentrische datum gebruikt voor GPS; definieert aarde met semi-major axis, afvlakking, hoeksnelheid en gravitatieconstante.

Zeemijl (Nm)

1/60e graad latitude; exact 1.852 meter.

Knoop (kts)

Snelheid van 1 zeemijl per uur.

Cable

1/10e zeemijl = 600 ft.

Fathom

1/1000e zeemijl ≈ 1,8 m.

Azimuthal richting

Hoek numeriek uitgedrukt ten opzichte van het noorden (bijv. 030°).

Quadrantal richting

Richting uitgedrukt in kwadranten (bijv. S 53° E).

Course (Koers)

Richting tussen vertrek en bestemming op kaart.

Heading

Richting waarin het schip stuurt.

Track

Richting van de feitelijk gevaren weg.

Bearing (Peiling)

Richting waarin een object wordt waargenomen.

Middle Latitude Chart

Kaart voor kleine gebieden (

Mercator Chart

Conforme kaartconstructie; hoeken op kaart komen overeen met werkelijkheid, vervorming nabij polen.

Meridional Parts (MP)

Factor op Mercatorkaart voor correcte weergave van breedtegraden; te vinden in Norie's Nautical Tables.

True North (Nv)

Richting naar de geografische Noordpool.

Magnetic North (Nm)

Richting naar de magnetische noordpool.

Variation (Var)

Hoekverschil tussen Magnetic North en True North; lokaal en jaarlijks variërend.

Deviation (δ)

Afwijking van het kompas door lokale magnetische velden (bijv. staal schip).

Deviation Card

Kaart die de deviation voor een specifiek schip en kompaskoers weergeeft.

Gyrokompas

Kompas dat naar True North wijst m.b.v. gyroscopische traagheid en precessie.

Gyroscopische deviation (dg)

Kleine afwijking van gyrokompas door snelheid, breedtegraad of koersverandering.

Dead Reckoning (DR)

Techniek om positie te bepalen door projectie van vaarbewegingen vanaf laatste bekende positie.

Estimated Position (EP)

Geschatte positie verkregen door toepassing van stroom- en winddrift op DR-plot.

Set

De richting waarin een stroom stroomt.

Drift

De snelheid van een stroom.

Leeway

Hoekverschil tussen het pad van het schip door het water en de richting van de boeg (door wind).

Great Circle Sailing

Navigeren via de kortste route (grootcirkel) over de aardbol.

Rhumb Line Sailing

Navigeren via een lijn met constante koers (loxodroom).

Composite Sailing

Combinatie van great circle en rhumb line sailing.

North-South Sailing

Varen op dezelfde meridiaan; afstand = verschil in latitude in minuten.

Parallel Sailing

Varen op dezelfde parallel; afstand = Δg * cos(L).

Plane Sailing

Eenvoudige methode om koers en afstand te bepalen bij verschillen in latitude en longitude.

Middle Latitude Sailing

Gelijk aan plane sailing maar gebruikt middle latitude (gemiddelde breedte) voor departure.

Mercator Sailing

Nauwkeurige methode voor loxodroomberekeningen op Mercatorkaart; gebruikt verschil in meridional parts.

Big Bang

Theorie over het ontstaan van het universum 13,7 miljard jaar geleden.

Astronomie

Wetenschap die hemellichamen en verschijnselen buiten de aardatmosfeer bestudeert.

Sterrenstelsel (Galaxy)

Verzameling van miljarden sterren bijeengehouden door zwaartekracht.

Melkwegstelsel

Het sterrenstelsel waarin ons zonnestelsel zich bevindt.

Zonnestelsel

Het systeem bestaande uit de zon en de planeten, manen en andere objecten die eromheen draaien.

Astronomical Unit (AU)

Afstand van de aarde tot de zon, ongeveer 150 miljoen km.

Light Year (LY)

Afstand die licht in één jaar aflegt, ongeveer 9,5 biljoen km.

Parsec (PC)

Afstandseenheid; 1 parsec ≈ 3,3 lichtjaar.

Revolutie

De baan van de aarde rond de zon; duurt één jaar.

Rotatie

De draaiing van de aarde om haar eigen as; duurt één dag.

Barycentrum

Het gemeenschappelijk zwaartepunt van een systeem van hemellichamen (bijv. zon-aarde).

Perihelion

Het punt in de baan van een planeet het dichtst bij de zon.

Aphelion

Het punt in de baan van een planeet het verst van de zon.

Kepler's Wetten

Drie wetten die de beweging van planeten rond de zon beschrijven.

Ecliptic

Het schijnbare pad van de zon aan de hemel gedurende het jaar.

Precessie

De trage, kegelvormige beweging van de aardas met een periode van ongeveer 26.000 jaar.

Nutatie

Een kleine, periodieke "wiebel" in de precessiebeweging met een periode van 18,6 jaar.

Siderische maand

De omlooptijd van de maan ten opzichte van de sterren (27,3 dagen).

Synodische maand

De omlooptijd van de maan ten opzichte van de zon (fasen, 29,5 dagen).

Libratie

Schijnbare oscillatie van de maan, waardoor we 59% van haar oppervlak kunnen zien.

Fasen van de maan

De schijngestalten (nieuwe maan, eerste kwartier, volle maan, laatste kwartier) veroorzaakt door de positie t.o.v. zon en aarde.

Springtij

Extra hoog hoogwater en extra laag laagwater wanneer zon, maan en aarde op één lijn staan.

Doodtij

Minder extreem verschil tussen hoog- en laagwater wanneer zon en maan haaks op elkaar staan.