nieuw boek / h1.1t/m1.6 GS

ketter

iemand die belangrijke delen van de officiële leer van de katholieke kerk afwijst

inquisitie

kerkelijke rechtbank die zich bezighoudt met de opsporing en berechting van ketters

aflaatbrief

brief van de kerk waarin staat dat je (eerder) in de hemel zult komen

hervormer

iemand die kritiek heeft op de kerk en deze wil veranderen (hervormen)

rooms-katholiek

christen die gehoorzaamt aan de paus in Rome en de leer van de kerk in Rome aanvaardt. Vaak kortweg ‘katholiek’

protestant

iemand die het niet eens is met de leer van de katholieke kerk en die heeft gekozen voor de leer van een hervormer

lutheraan

volgeling van de hervormer Luther

Calvinist

Volgeling van de hervormer Calvijn

Hervorming

Het ontstaan van nieuwe, protestantse kerken naast de katholieke kerk, als gevolg van de kritiek van hervormers.

reformatie

hervorming

dominee

protestant die het vak godsdienst heeft gestudeerd en in een kerk de dienst leidt ( ook wel : predikant )

Nederlanden

oude naam van het gebied dat ongeveer het huidige Nederland, België en Luxemburg omvat

gewest

een soort provincie in de Nederlanden, met eigen wetten, munten en bestuurders

landvoogd

persoon die uit naam van de Spaanse koning de Nederlanden bestuurt

stadhouder (spaanse tijd)

plaatsvervanger van de koning in een gewest

smeekschrift

officieel verzoek aan een vorst of zijn vertegenwoordiger. in 1566 : het verzoek van de Nederlandse edelen aan de Spaanse landvoogdes om de inquisitie af te schaffen en protestantse ketters minder strengt te straffen

hagenpreek

bijeenkomst van protestanten in de openlucht

beeldenstorm

De vernieling en plundering van katholieke kerken en kloosters in de Nederlanden in 1566

opstand ( in de Nederlanden )

het verzet van de Nederlandse gewesten tegen de Spaanse koning tussen 1568 en 1648

watergeus

protestantse vluchteling die als een soort piraat tegen de spanjaarden streed

huurling

soldaat die puur voor het geld vecht ( in een huurleger)

unie van utrecht

het verbond uit 1579 waarin opstandige gewesten en steden afspraken nauwer samen te gaan werken in hun strijd tegen filips II

republiek der zeven verenigde Nederlanden

sinds 1588 de naam van de zeven Nederlandse gewesten die zich van Spanje hadden losgemaakt en geen koning meer hadden

gewestelijke staten

het bestuur van een gewest. Hierin zaten hoge edelen en afgevaardigden van de steden en het platteland

staten-generaal

de vergadering van afgevaardigden van de zeven gewesten van de republiek. Samen beslisten deze afgevaardigden over de buitenlandse politiek en de verdediging van het land

stadhouder ( in de tijd van de republiek)

aanvoerder van het leger en de vloot van de republiek, in dienst van de gewestelijke staten

vrede van münster

vrede uit 1648 die een eind maakte aan de opstand. Spanje erkende de Noordelijke Nederlanden als zelfstandige staat en behield de Zuidelijke Nederlanden

cultureel

alles wat te maken heeft met ideeën van mensen en de manier waarop ze zich uiten, bijv in hun gewoontes en regels, kunst en wetenschap

economisch

alles wat te maken heeft met de manier waarop mensen in hun onderhoud voorzien en de manier waarop de opbrengst van het werk onderling wordt verdeeld

politiek-bestuurlijk

alles wat te maken heeft met de verdeling van macht, de organisatie van het bestuur, het denken over bestuur en het maken, uitvoeren en controleren van wetten en regels

sociaal

alles wat te maken heeft met verschillen tussen groepen mensen in een samenleving en het denken hierover

directe oorzaak

iets wat meteen tot een gebeurtenis leidt

indirecte oorzaak

iets wat met één of meer tussenstappen leidt tot een andere gebeurtenis

direct gevolg

iets wat meteen voorkomt uit een gebeurtenis

indirect gevolg

iets wat met één of meer tussenstappen voorkomt uit een andere gebeurtenis