(1.3) Introductie recht] H3 - Volksvertegenwoording en regering

Bachelor Rechten | Jaar 1 | H3 - Volksvertegenwoordiging en regering | Boek: Nederlands recht begrepen 6de druk

Staat

Een samenleving van mensen die wonen op een bepaald stuk grond waar bepaalde rechtsregels gelden, die zo nodig door dwang kunnen worden gehandhaafd.

Typische kenmerken van een staat

• Grondgebied

• Inwoners

• Bepaalde vorm van overheidsgezag

Grondgebied

Het meest tastbare kenmerk van een staat. Vastgesteld in internationale verdragen met buurlanden. 

Hierbij behoren ook de ‘territoriale wateren’ en de lucht boven het grondgebied.

Regels ‘territoriale wateren’ en 'vliegtuig grens'

Regels voor het gebruik hiervan moeten bijvoorbeeld in internationale verdragen worden vastgelegd door de aangrenzende staten.

Staatsgezag

Beschrijft de organisatie van het overheidsgezag in een bepaalde staat.

Vindplaatsen van het staatsrecht

• Grondwet

• Organieke wetten

• Gewoonte

• Jurisprudentie

• Internationale verdragen

• Statuut van het Koninkrijk

Grondwet

Hierin is de structuur van het Nederlands staatsbestel vastgelegd.

Organieke wetten

Een wet die in opdracht van de Grondwet een bepaald onderwerp met betrekking tot de opbouw en inrichting van het staatsbestel nader regelt.

Statuut voor het Koninkrijk

Regelt de verhoudingen tussen de verschillende delen van het Koninkrijk der Nederlanden

De volksvertegenwoordiging

Is een essentieel onderdeel voor een democratie. Burgers kunnen zo invloed uitoefenen op het (lands)bestuur.

‘Parlement’, ‘Staten Generaal’ of ‘Volksvertegenwoordiging’

Bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer met als taak om het gehele volk te vertegenwoordigen.

Taken van de Kamers

Wetgevende taak:
• Samen met de regeringen vormen de Kamers de hoogste wetgever, want de belangrijkste wetten worden door beide Kamers en de regering samen gemaakt.

Controlerende taak:
• Ze controleren het beleid van de regering en zo nodig roepen Kamerleden ministers ter verantwoording.

Tweede Kamer

• Bestaat uit 150 leden.

• Leden worden voor 4 jaar gekozen.

• Rechtstreeks verkozen.

Eerste Kamer (of de senaat)

• Bestaat uit 75 leden.

• Leden worden voor 4 jaar gekozen.

• Gekozen door leden van de Provinciale Staten en door een kiescollege

Actief kiesrecht

Iedere Nederlander van 18 jaar of ouder heeft in beginsel het recht om de volksvertegenwoordiging te kiezen.

Passief kiesrecht

Het recht om verkozen te worden

Fractie

Alle Kamerleden van dezelfde politieke partij

Fractievoorzitter

Leidt de fractievergaderingen en vertegenwoordigt haar fractie in en buiten de Kamer als er grote politieke belangen op het spel staan.

Vaste commissie

Ze worden officieel voor een parlementair jaar (feitelijk de gehele Kamerperiode) ingesteld en houden zich bezig met een bepaald deelterrein van het bestuur.

Bijzondere commissie

Worden ingesteld naar aanleiding van een bepaalde gebeurtenis en wordt weer opgeheven als ze hun opdracht hebben afgerond en er, na aanleiding van hun eindverslag, een debat in de Kamer heeft plaatsgevonden.

Fractiespecialisten

Kamerleden die namens hun fractie het onderwerp van de commissie bijhouden. Zij vormen samen de vaste commissies in de relevante beleidsterreinen.

Bereiden de plenaire vergaderingen voor de Kamer voor.

Tweede Kamer: politiek debat

De nadruk ligt hier op het politiek debat. Daarbij gaat het vooral om keuzes die bij het voeren van beleid moeten worden gemaakt en de gevolgen die deze keuzes hebben.

Eerste Kamer: terughoudend

Stelt zich doorgaans terughoudend op als het gaat om politiek-inhoudelijke vragen. 

Het accent ligt op de juridische-technische kanten van beleid en wetgeving.

Regering

Wordt gevormd door het staatshoofd en de ministers.

Het wordt niet gekozen.

Minister

Aan het hoofd van ieder ministerie en is politiek verantwoordelijk voor de wijze waarop de bestuurstaak wordt uitgevoerd.

Politiek verantwoordelijk

De Kamer kan de minister ter verantwoording roepen als de Kamer meent dat er iets mis is met dat beleid

Minister zonder portefeuille

Minister met een eigen beleidsterrein maar zonder eigen ministerie.

Staatssecretaris

Is politiek verantwoordelijk voor dat deel van het beleid waarvoor hij is benoemd. 

De minister blijft altijd politiek verantwoordelijk voor het totale beleid.

Ministerraad

Wordt door de ministers samengevormd. Hierin worden de hoofdlijnen van het regeringsbeleid vastgesteld.

Minister-president

• Is de voorzitter van de ministerraad en onderraden. 

• Stelt de agenda vast voor de ministerraad

• Algemeen coördinerende en bemiddelende rol.

• ‘Het gezicht naar buiten’ van het Kabinet.

• Wekelijks contact met het staatshoofd.

• Maakt deel uit van de Europese Raad.

Onderraad

Vergaderingen van een beperkt aantal ministers over een bepaald aspect van het regeringsbeleid.

Onschendbaarheid

Het staatshoofd is geen politieke ambtsdrager en kan daarom niet in de Kamer ter verantwoording worden geroepen voor het regeringsbeleid.

De ministers zijn politiek verantwoordelijk voor de daden of uitspraken van het staatshoofd.

Geheim van Huis ten Bosch

De officiële invloed van het staatshoofd op het regeringsbeleid. Hierover mag niks naar buiten komen in verband met zijn onschendbaarheid.

Het kabinet

Het wordt gevormd door alle politieke ambtsdragers, dus uit de ministers en de staatssecretarissen.

Kabinetsformatie

De (deels ongeschreven) procedure die leidt tot de vorming van een nieuw kabinet.

Coalitie

Combinatie van partijen (en van fracties in de Tweede Kamer) die het kabinet steunen.

Informateur

Krijgt van de Tweede Kamer de opdracht om bepaalde coalitie mogelijkheden uit te zoeken

Formateur

Wordt belast met de vorming van het nieuwe kabinet en stelt een regeerakkoord op