AFPF casus 5

5 Hoofdgroepen activiteiten spijsvertering

1. Opname

2. Peristaltiek

3. Vertering

4. Absorptie

5. Uitscheiding

hoofdorganen spijsvertering

• Mond

• Pharynx

• Oesphagus

• Maag

• Dunne darm

• Dikke darm

• Rectum en anus

Hulporganen

• 3 speekselklieren

• pancreas

• hepar

• galwegen

Ligging peritoneum

Sereus vlies gevormd door pariëtale (buikwand) en viscerale (organen) lagen; kronkelt om de organen heen.

Functie gladde spieren

Peristaltiek, mengt voedsel met verteringssappen en verplaatst voedsel.

Submucose

Bindweefsel met collageen en elastische vezels; verbindt spierlaag met mucosa.

Mucosa

Slijmvlies bestaande uit epitheelweefsel, bindweefsel en gladde spieren.

Slijmvlies functies

Biedt bescherming, uitscheiding en absorptie.

Bindweefsel

Ondersteunt bloed- en lymfevaten.

Zenuwvoorziening spijsverteringskanaal

Bevat sympathische en parasympathische zenuwen, die antagonistische effecten hebben.

Para-sympathische zenuw

Bijvoorbeeld nervus vagus; verhoogt spieractiviteit en kliersecretie.

Sympathische zenuw

T en L zenuwen; verlaagt spieractiviteit en kliersecretie.

Speekselklieren

Glandulae die speeksel produceren; omvat oorspeekselklieren, onderkaakspeekselklieren en ondertongspeekselklieren.

Oorspeekselklieren

Glandulae parotideae, speekselklieren gelegen bij de oren.

Onderkaakspeekselklieren

Glandulae submandibulares, speekselklieren gelegen onder de kaak.

Ondertongspeekselklieren

Glandulae sublinguales, speekselklieren onder de tong.

Samenstelling van speeksel

Bestaat uit water, zouten, amylase, slijm, immunoglobulinen en lysozym.

Functie van speeksel

Helpt bij chemische vertering, smering van voedsel, mondhygiëne, niet-specifieke afweer en smaakperceptie.

Chemische vertering door speeksel

Amylase in speeksel verterend polysachariden naar koolhydraten.

Smering van voedsel

Smaakt voedsel en vergemakkelijkt het slikken.

Mondhygiëne functie van speeksel

Reinigt en smeert de mond.

Niet-specifieke afweer van speeksel

Speeksel bevat immunoglobulinen en lysozym voor afweer.

Smaak en speeksel

Smaakpapillen functioneren alleen bij opgeloste stoffen.

Pharynx (keelholte)

Verdeeld in nasopharynx, oropharynx en laryngopharynx.

Structuur pharynx

Bestaat uit 3 weefsellagen: binnenste (mucosa; meerlagig plaveisepitheel), middelste (bindweefsel), buitenste (onwillekeurige spieren; slikken is een reflex).

Oesophagus (slokdarm)

Voortzetting van pharynx, gelegen achter de luchtpijp en tot aan de maag.

Structuur oesophagus

Bevat 4 weefsellagen: buitenste (elastisch bindweefsel), proximale spierlaag (dwarsgestreept, niet willekeurig), distale spierlaag (glad), binnenste (plaveisepitheel).

Slikmechanisme

Bestaat uit 3 fases na kauwen: orale fase (willekeurig), faryngale fase (reflex), oesofagiale fase (peristaltiek).

Orale fase van slikken

Tong- en wangspieren duwen de spijsbrok in de pharynx.

Faryngale fase van slikken

Reflex en samentrekking spieren duwen spijsbrok in de oesophagus; afsluiting van andere routes.

Oesofagiale fase van slikken

Peristaltiek duwt de spijs

Reflux voorkomen door samentrekken

De onderste oesophageale sfincter trekt samen om reflux te voorkomen.

Aanhechtingen maag aan diafragma

De maag hangt aan het diafragma door het peritoneum.

Hoek van His

Een scherpe hoek die bijdraagt aan de functie van de onderste oesophageale sfincter en refluxpreventie.

Spanning van de onderste oesophageale sfincter

De spanning en de knijpende spieren van het diafragma helpen reflux te voorkomen.

Maag en gerelateerde organen - Voorzijde

Links de linkerleverkwab en de voorkant van de buikwand.

Maag en gerelateerde organen - Achterzijde

Aorta abdominalis, pancreas, milt, linker nier en linker bijnier liggen achter de maag.

Maag en gerelateerde organen - Bovenkant

Boven de maag liggen het diafragma, de oesophagus en de linkerleverkwab.

Maag en gerelateerde organen - Onderkant

Onder de maag liggen het colon transversum en de dunne darm.

Maag en gerelateerde organen - Links

Links van de maag liggen het diafragma en de milt.

Maag en gerelateerde organen - Rechts

Rechts van de maag liggen de lever en het duodenum.

Lagen van de maagwand

De maagwand bestaat uit vier weefsellagen.

Spierlaag van de maag

De spierlaag heeft drie gladde lagen: buitenste longitudinale, middelste circulaire, en binnenste schuine vezels.

Knedende werking van de spierlaag

Door de spierlagen ontstaat een sterke knedende werking.

Mucosa van de maag

De mucosa is een slijmvlies dat glad en geplooid kan zijn, met daaronder de maagklieren.

Functies maagsap

Maaksap heeft verschillende functies zoals het vloeibaarder maken door water, het stoppen van amylase werking door zoutzuur, de vertering van eiwitten door pepsinogeen, absorptie van B12 door de intrinsieke factor, en het voorkomen van beschadiging door slijm.

Water in maagsap

Water maakt het maagsap vloeibaarder, wat de spijsvertering vergemakkelijkt.

Zoutzuur in maagsap

Zoutzuur stopt de werking van amylase, vernietigt micro-organismen, en activeert pepsinogeen.

Pepsinogeen

Pepsinogeen is een enzym dat verantwoordelijk is voor de vertering van eiwitten in de maag.

Intrinsieke factor

Een eiwit dat noodzakelijk is voor de absorptie van vitamine B12 uit het ileum.

Slijm in maagsap

Slijm beschermt de maagwand tegen mechanische en chemische beschadiging.

Functies van de maag

De maag heeft functies zoals tijdelijke opslag van voedsel, chemische vertering van eiwitten, mechanische afbraak, niet-specifieke afweer, en beperkte absorptie van H2O, alcohol en vetoplosbare medicijnen.

Voorbereiding van Fe voor absorptie

De maag speelt een rol in de voorbereiding van ijzer (Fe) voor absorptie tijdens de spijsvertering.

Exocriene pancreas

De exocriene pancreas bestaat uit kwabjes met afvoerkanaal dat uitkomt in de ductus pancreaticus, en produceert pancreassap voor de spijsvertering.

Endocriene pancreas

De endocriene pancreas bestaat uit speciale cellen die hormonen rechtstreeks in het bloed afgeven en zijn verspreid over de pancreas.

Locatie van de lever

De lever ligt in het bovenste deel van de buikholte en beslaat bijna de hele lengte van deze ruimte.

Leverlobje structuur

Een leverlobje heeft een hexagonale vorm; op elk hoekpunt is er een v. portae, a. hepatica en galgangetjes.

Bloedstroom in de lever

Bloed stroomt langs de sinusoïden en komt in contact met levercellen; het gaat vervolgens naar de vena centralis en eindigt in de v. hepatica.

Galstroom richting

De galstroom beweegt in de tegenovergestelde richting naar de bloedstroom via galkanalen, ductus hepaticus sinister en dexter.

Koolhydraatmetabolismefunctie van de lever

De lever reguleert de glycemiewaarde en slaat glycogeen op.

Vetmetabolismefunctie van de lever

De lever zet vetten om in een bruikbare energievorm.

Eiwitmetabolismefunctie van de lever

De lever speelt een belangrijke rol in het metabolisme van eiwitten.

Afbraak van rode bloedlichaampjes

De lever is verantwoordelijk voor de afbraak van rode bloedcellen en draagt bij aan het immuunsysteem.

Detoxificatie functie van de lever

De lever ontgift medicijnen en toxische stoffen.

Inactivatie van hormonen

De lever is betrokken bij de inactivatie van hormonen.

Warmteproductie functie van de lever

De lever produceert warmte.

Uitscheiding van gal

De lever is verantwoordelijk voor de uitscheiding van gal.

Opslagfunctie van de lever

De lever slaat glycogeen, vetoplosbare vitamines (A, D, E, K), ijzer, koper en vitamine B12 op.

Route van galafvoer

Gal stroomt van galkanaaltjes via galkanalen naar ductus hepaticus sinister en dexter, en vervolgens naar ductus hepaticus communis.

Optie 1 voor galafvoer

Gal kan via ductus cysticus naar de galblaas gaan.

Optie 2 voor galafvoer

Gal kan via ductus choledochus naar de ampulla hepatopancreatica (papil van Vater) gaan, die opent naar het duodenum.

Functie galblaas (biliaris/vesica fellea)

Opslag en concentratie van gal door het onttrekken van H2O via de vena cystica.

Uitscheiding gal

Daad van het vrijgeven van opgeslagen gal vanuit de galblaas.

Functie van gal

Belangrijk voor vetvertering; galzuren, gemaakt uit cholesterol, helpen bij het emulgeren van vetten.

Galzuren

Bevatten cholesterol en vetzuren, maken vetten beter opneembaar door ze wateroplosbaarder te maken.

Excretie bilirubine

Afbraakproduct van hemoglobine dat in de lever wordt gekoppeld aan glucuronzuur voor uitscheiding met gal.

Rol van microben in de colon

Zetten bilirubine om in stercobiline,

Gastro-oesofagaele refluxziekte (GORZ)

Het terugvloeien van zure maaginhoud naar de oesophagus, wat leidt tot klachten of beschadiging.

Risicofactoren GORZ

Over/ondergewicht, vrouw, laag inkomen, stedelijk gebied, zwangerschap, hernia diafragmatica, genetisch, nicotine, alcohol, chocola, pepermunt, gekruid en vet eten.

Etiologie GORZ

Multifactoriële oorzaak: verhoogde intra-abdominale druk, verhoogde productie maagzuur, afwijking van mechanische barrière.

Symptomen GORZ

Pyrosis, regurgitatie na maaltijden, heesheid, hoesten, dysfagie, branderig gevoel achter borstbeen.

Complicaties GORZ

Oesofagitis, structuur, Barrett-slokdarm, verhoogd risico op kanker, ijzerdeficiëntie, vitamine B12 tekort door te lage maagzuurremmers.

Gastritis

Ontsteking van het maagslijmvlies, kan acuut of chronisch zijn.

Risicofactoren gastritis

Hogere leeftijd, stoffen die het maagslijmvlies beschadigen, infecties, toegenomen productie maagzuur.

Etiologie gastritis

Infecties, langdurige blootstelling aan alcohol en NSAID, galreflux, auto-immuun.

Symptomen gastritis

Maagpijn, opgeblazen gevoel, oprispingen, misselijkheid, braken, verminderde eetlust.

Diagnostiek gastritis

Klinisch beeld, H. pylori onderzoek, gastroscopie bij melena of hematemesis.

Behandeling gastritis

Leefstijladviezen, medicatie, bloedtransfusie, maagoperatie, AB en maagzuurremmers bij H. pylori.

Complicaties gastritis

Maagbloeding, braken, zwarte ontlasting.

Peptische zweren (ulcus pepticum)

Zweer in maag (ulcus ventriculi) of duodenum (ulcus duodeni).

Etiologie en risicofactoren ulcus pepticum

Hogere leeftijd, H. pylori, medicatie, roken, alcohol, stress.

Symptomen ulcus pepticum

Zeurende maagpijn, vooral 's nachts (duodeni) of na het eten (ventriculi). Opgeblazen, oprispingen, verminderde eetlust.

Alarm symptomen ulcus pepticum

Hematemesis, melena, aanhoudende braken, pijn, koorts.

Diagnostiek ulcus pepticum

Klinisch beeld, gastroscopie en biopt.

Behandeling ulcus pepticum

Genezing van de zweer, preventie van complicaties met protonpompremmers en AB.

Complicaties ulcus pepticum

Gastro-intestinale bloeding, perforatie, obstructie.

Preventie ulcus pepticum

Vermijden van NSAID en bestrijding van H. pylori.

Icturus

Geelzucht, gekenmerkt door gelige verkleuring van huid, oogwit en slijmvlies van de mond.

Oorzaak van Icturus

Te hoog bilirubinegehalte in het bloed, wat leidt tot ophoping in weefsels.