College 2 - The executive branch”: Organizing democratically legitimate governance

Wat is het hoofdthema van college 2?

De uitvoerende macht (The Executive Branch) en hoe democratisch bestuur in de praktijk werkt.

Wat zijn de twee onderdelen van de uitvoerende macht?

De politieke uitvoerende macht (political executive) en de ambtelijke dienst (civil service).

Wat is het doel van de politieke uitvoerende macht volgens C&R?

Beleid maken en uitvoeren, strategische prioriteiten stellen en kiezerskeuzes vertalen naar beleid.

Wat is de rol van de ambtelijke dienst (civil service)?

Beleid uitvoeren op professionele, neutrale en continue wijze, ongeacht welke partij regeert.

Wat bedoelde Montesquieu met de Trias Politica?

De scheiding van wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht om machtsmisbruik te voorkomen.

Wat betekent 'checks and balances'?

Dat de drie staatsmachten elkaar controleren zodat macht nooit geconcentreerd wordt bij één orgaan.

Wat was de visie van de Federalist Papers op macht?

Macht moet macht controleren — “Ambition must be made to counteract ambition.”

Wat is een veto?

Het recht van een orgaan (zoals de president) om een besluit of wet te weigeren of tegen te houden.

Wat is het verschil tussen government en governance?

Government = formele staat; Governance = breder netwerk van besluitvorming door publieke en private actoren.

Wat zijn de drie constitutionele vormen van de uitvoerende macht in Europa?

Parlementair, semi-presidentieel en presidentieel systeem.

Wat is een parlementair systeem?

De regering is verantwoordelijk aan het parlement; geen rechtstreeks gekozen president.

Wat is een semi-presidentieel systeem?

Een gekozen president deelt de uitvoerende macht met een premier die verantwoording aflegt aan het parlement.

Wat is een presidentieel systeem?

De president is zowel staatshoofd als regeringsleider en combineert beide rollen.

Wat is de belangrijkste afhankelijkheid van de regering volgens C&R p.131?

De regering moet de steun behouden van een parlementaire meerderheid om in functie te blijven.

Wat is de principal-agentrelatie in politiek bestuur?

Het parlement (principal) draagt macht over aan de regering (agent), die beleid uitvoert maar verantwoording moet afleggen.

Wat zijn de kenmerken van een ambtelijke dienst volgens Max Weber?

Hiërarchisch, gebaseerd op bekwaamheid, onpartijdig, werkt volgens regels en formele procedures.

Wat is de mandaattheorie van democratie (C&R p.148)?

Kiezers geven via verkiezingen een mandaat aan parlement en regering om namens hen beleid te voeren.

Wat zijn de vijf stappen van de mandaattheorie?

Verkiezingen → Parlement → Regering → Uitvoering → Verantwoording in parlement.

Wat gebeurt er zonder mandaat?

Er is geen democratische legitimiteit voor overheidsbeleid.

Hoe is de uitvoerende macht in de tijd veranderd?

Ze is sterker en groter geworden door toename van verantwoordelijkheden en complexer beleid.

Waarom groeide de macht van de uitvoerende macht na 1945?

Meer overheidstaken (welvaartsstaat), complexere wetgeving en parlementen die bevoegdheden delegeerden aan kabinetten.

Wat betekent 'presidentialisering'?

De verschuiving van macht naar politieke leiders binnen parlementaire systemen.

Wat zijn oorzaken van presidentialisering?

Mediafocus op leiders, personalisering van politiek, kiezersvolatiliteit, en meer overheidstaken.

Wat zijn gevolgen van presidentialisering?

Elitisme, focus op charisma in plaats van inhoud, en verminderde democratische controle.

Wat is een uitdaging in de mandaattheorie?

Coalitieakkoorden en minderheidsregeringen roepen vragen op over democratische legitimiteit.

Wat zijn 'street-level bureaucrats'?

Civil servants (zoals leraren, politie, maatschappelijk werkers) die direct beleid uitvoeren en interpretatievrijheid hebben.

Waarom zijn street-level bureaucrats belangrijk?

Ze bepalen in de praktijk hoe beleid wordt toegepast en beïnvloeden daarmee feitelijk de uitkomst van governance.

Wat is het principal–agentprobleem?

Een machtsrelatie waarbij de agent beslissingen neemt namens de principal, maar niet altijd diens belangen volgt.

Wat zijn voorbeelden van principal-agentrelaties?

Burgers → Parlement; Parlement → Regering; Ministers → Ambtenaren.

Wat is het probleem bij principal-agentrelaties?

De agent heeft informatievoordeel en kan eigenbelang nastreven, wat controle moeilijk maakt.

Waarom is parlementaire controle beperkt in Nederland?

Er zijn maar 150 Kamerleden die miljoenen ambtelijke handelingen moeten controleren.

Wat bedoelt men met 'post-democratie'?

Een situatie waarin politieke beslissingen steeds minder onder democratische controle staan.

Wat is het risico van een te grote uitvoerende macht?

Dat ze moeilijk te controleren is en zich losmaakt van democratische legitimiteit.

Wat is het kerninzicht van college 2?

De uitvoerende macht vormt het hart van democratisch bestuur, maar haar groeiende complexiteit en presidentialisering bedreigen de democratische controle.