Siðareglur, heildarsýn og kerfiskenningar - Almenn félagsráðgjöf

Kennsla 6. september

Umhverfi félagsráðgjafans — kenningar í starfi hans

• Kenningar um einstaklinga og samfélag

• Kenningar um grundvöll (siðferði, heimspeki)
  = Siðareglurnar

• Stofnunin sem félagsráðgjafinn starfar hjá

• Kenningar um vinnuaðferðir

• Félagsráðgjafinn

• Velferðakerfið, félagsmálalögjöf

Þrír kenningastofnar í félagsráðgjöf

1. Kenningar um grundvöll (siðferði, heimspeki)

2. Kenningar um einstaklinga og samfélög

3. Kenningar um vinnuaðferðir

Hvað er kenning?

• Kenning er rammi sem við höfum til þess að túlka ákveðið efni/efnivið (ákveðin linsa, gleraugu, til þess að horfa á eitthvað með ákveðnu sjónarhorni)

• Kenningar byggja á ályktunum sem búið er að staðfesta/rannsaka og prófa… verið er að varpa ljósi á einhvern veruleika sem til umfjöllunar er

Ráðandi discourses í umhverfi félagsráðgjafa í dag — Healy

• Hugmyndir um mannlega og félagslega hegðun

• Hugmyndir byggðar á læknisfræði og frjálshyggju

• Nýjar hugmyndir - borgarleg réttindi, póst húmanismi og trúar og andleg málefni

Af hverju ætti að spá í hvað mótar starf okkar?

• Lög og hugmyndir um velferð móta hlutverk stofnana og starfs hlutverk félagsráðgjafa

• Þekking okkar á stofnana umhverfinu skiptir máli

• Viðteknar hugmyndir sem móta okkar starf sem hafa verið gagnrýndar — t.d. málefni fatlaðs fólks

Vinnuumhverfið — Hvað er grundvöllur félagsráðgjafa á vinnustöðum

• Stofnunin/vinnustaðurinn, laga og reglu umhverfið mótar hvað við eigum að gera í starfi
  

• Félagsráðgjöfin sem veitt er er á grundvelli:

  • 1. siðareglanna,

  • 2. kenninganna um vinnuaðferðir

  • 3. markmið stofnunar, starfslýsingar og lagaramma

Starfið og umhverfið

1. Þannig að þegar við útskrifumst förum við að vinna á mismunandi stofnunum, félagasamtöku sem síðan mótar enn frekar þekkingu okkar og vinnuaðferðir

2. Við vinnum á mörgum ólíkum stöðum af ólíkri stærð með ólíku lagaumhverfi, spítala, fangelsi, kvennaathvarfinu, úti á landi, í skóla o.s.frv.

3. Hver notendahópurinn er hefur líka áhrif á það hvernig við störfum

Í hnotskurn - umverfi starfs félagsráðgjafa

• Félagsráðgjafar starfa í fjölbreyttu umhverfi í mismunandi hlutverki og sinna mismunandi markmiðum stofnana og vinna með ólíkum hópum
  

• Þó að við getum skýrt hvernig við komum fram og styðjum við notendur þá er það háð starfslýsingu okkar, vinnuveitendanum og lagalegum réttindum notenda á þjónustu
  

• Þekkingin, vinnuaðferðir og markmiðið með félagsráðgjöf mótast í því vinnuumhverfi sem við vinnum í

Kenningar um vinnuaðferðir

• Kenningar um vinnuaðferðir er í fimm megin flokkum og hafa einnig þróast í gegnum söguna á mismunandi tímabilum

• Félagsráðgjafar notast ALLTAF við kenningar um vinnuaðferðir, ásamt því að starfa á grunni siðareglnanna og stofnanaumhverfi og félagsmálalöggjöf

• Einskonar linsa sem gerir okkur kleift að skýra aðstæður og úrlausnarefni skjólstæðinga og leiðarljós í vinnu með fólki
  

• “The social worker's toolbox”

Heitin á: kenningar um vinnuaðferðir (e. social work approaches)

• Kerfiskenningar → Skjólstæðingur í öllu umhverfi
  

• Verkefnismiðaðar kenningar → Skipulögð skref í vinnu með skjólstæðingum í átt að lausn á vanda
  

• Styrkleika og lausnar kenningar — tengslabundið starf kenningar → Leggja áherslu á styrkleika sem fólk hefur - leggja áherslu á að mynda samband/tengsl við skjólstæðing
  

• Nútíma krítískar kenningar í félagsráðgjöf → Leggja áherslu á þátt stofnana og félagslegra kerfa á líf og aðstæður fólks
  

• Póst nútíma kenningar → Leggja áherslu á að afbyggja rótgrónar hugmyndir og vald - Leggja áherslu á að koma á samfélags breytingum

Kenningar um vinnuaðferðir KOSTIR:

• Henta markmiðum félagsráðgjafar vel - þ.e. hlutverk okkar er að stuðla að félagslegum breytingum og auka virkni

• Hjálp til sjálfshjálpar

• Virðing fyrir sjálfsákvörðunarrétti einstaklinga og jafnræði

• Áherlsa á vinnusambandið við notendur því hjálp er jú “samvinna”

• Þær eru aðferðir, líkön og hjálpartæki til þess að meta orsakir, til að vinna sem best með fólki, til að finna lausnir á vanda og hafa áhrif á aðstæður fólks

• Allar hafa þessar kenningar verið þróaðar innan félagsráðgjafar á mismunandi tímabilum í sögunni

Fjórar bylgjur kerfiskenninga

Fyrsta bylgja 1968

• Almenn kerfiskenning

• Áhersla á tengsl á milli einstaklings og umhverfis/kerfa

• Áhersla á að virkja, breyta tengslum

• Sú forsenda að það þurfi alltaf að vera jafnvægi á milli einstaklings og umhverfis í tengslum

Önnur bylgja 1971-1980

• Vistfræðikenningin

• Dýnamískari skilningur á tengslum og aðlögum kerfis að hvort öðru

• Tengslin eins og í vistkerfinu (ecosystems)

• ECO MAP

Þriðja bylgja 1990-2000

• Complex systems theory

• Að umhverfið/kerfin séu óstöðug og tengsl ekki línuleg - flókin tengsl á milli kerfa - “nuances"

Fjórða bylgja 2001 og áfram

• Umhverfis félagsráðgjöf (e. Eco social work)

• Einstaklingur í öllu sínu umhverfi þýði einnig náttúrulegt og global umhverfi, félagslegt, pólitískt og efnahagslegt

• Global change t.d. og áhrif á samfélag

Tengsl milli einstaklings og umhverfis/kerfa

Fyrsta bylgja

1. Einstaklingurinn í ÖLLU sínu umhverfi

2. Umhverfi er mörg, flókin og margþætt - þau móta okkur

Kerfiskenningar byggja á þeim skilningi að það séu gagnkvæm og virk og æskileg tengsl á milli einstaklings og hans umhverfi sem eru fjölskyldu umhverfi, nær samfélag, ytra samfélag, heims samfélag

• Mary Richmond frumkvöðull í þessari hugsun, þótt ekki hafði hún notað hugtakið “kerfiskenning”

Eru sjónarhorn í mati á aðstæðum og áskorunum skjólstæðinga?

— Mikilvægi tengsl einstaklings við umhverfi sitt

• Metum hér tengsl einstaklings við umhverfi sitt
  

• Forsenda kerfiskenninga eru að það séu tengslin á milli einstaklings og umhverfisins sem stuðla að virkni og velferð einstaklinga
  

• Við áhrif og gæði tengslanna

  • Fjölskyldutengsl

  • Óformleg tengsl eins og við vini, fólk í nær umhverfi, vinnufélaga

  • Formleg tengsl við samfélagið og stofnanir þess, atvinnustaða, réttarstaða, önnur félagsleg staða

Micro

Einstaklingur, fjölskylda

Meso

Tengsl við nær umhverfi: skóli, atvinnustaður, nágrannahverfið, íþróttafélög, vinafólk

Macro

Heilbrigðiskerfið, velferðarkerfið, réttarkerfið, þjóðfélagið og stofnanir þess, ríkis löggjöf, stjórnsýslukerfið, alþjóðlegar stofnanir, menning…

Vistfræðikenningin

Önnur bylgja kerfiskenninga

• Náttúran notuð sem metaphor til að skilja tengslin

• Micro, meso, macro eru hugtök sem koma inn með vistfræðikenningunni

• Brofenbrenner

• Fókusinn áfram á einstaklinginn í öllu sínu umhverfi og á tengsl og virkni og á að jafna og virkja veik tengsl innan og á milli ólíks umhverfis (kerfa)

• Hér kemur fókus á getu einstaklingsins, styrkleika og bjargir, réttindi og áhersla á að virkja það í að koma á virkni

• Þá kemur áhersla á að skoða áhrifin sem stærra umhverfi hefur á aðstæður einstaklinga, macro — Stofnanir og löggjöf

• Að mikilvægt sé að skoða hvernig samspilið á milli einstaklings og kerfa og hve margir þættir innan kerfa geta haft áhrif á stöðu einstaklinga

Complex theory

— Þriðja bylgjan

• Efnafræði, stærðfræði notað sem metaphor

• Flókin tengsl, complex - ólínuleg tengsl
  

• Það sem hefur áhrif á einstaklinga er samspil margra þátta í umhverfi þeirra
  

• Tengslin eru margflókin

Umhverfis félagsráðgjöf

— Fjórða bylgjan

• Dominelli
  

• Athygli beinist að félagslegum kerfum

• Að físísku umhverfi

• Náttúru og veðurfar

• Hlýnun jarðar og áhrif á líf og aðstæður

• Áherif efnahagskerfa, stærri kerfa á líf og aðstæður

• Hvernig getum við stuðlað að sjálfbærni áhersla

Styrkleikar kerfiskenninganna

• Með því að skoða hvernig tengsl einstaklings eru við umhverfi sitt, við fólk og umhverfi getum við fundið skýringar á hvort viðkomandi er virkur, eðli tengsla og samskipta og hvar kreppir í skóinn
  

• Ágætis skýringartæki - hjálpar okkur að meta og fá yfirsýn yfir tengsl og virkni einstaklings við umhverfi sitt… þ.e. heildarsýn á aðstæður hans
  

• Leiðarvísir fyrir frekari vinnu með einstaklingnum? Ættum við að vinna með micro, meso og macro þætti?
  

• Varpar ljósi á hvernig stærri kerfi hafa áhrif á minni kerfi
  

• Efnahagslegar og pólitískar breytingar í heiminum hafa til að mynda áhrif á: samfélög, nær samfélög, á líðan og stöðu einstaklinga og hópa
  

• Hvernig hefur eitthvað staðbundið fyrirbæri verið mótað af stærri kerfum t.d.?

Kerfiskenningar gefa okkur…

HEILDARSÝN… verkfæri til að meta og greina vanda og koma auga á hvar þarf að vinna í tengslum og umhverfi… og hvar við beitum okkur í að breyta í kerfunum, tengslunum

En SÍÐAN þurfum við aðrar kenningar um vinnuaðferðir samhliða í vinnuferlinu með fólki

Samantekt á kerfiskenningum

Kerfiskenningar um vinnuaðferðir gefa okkur mikilvægan skýringar ramma - til að meta vanda og greina

Þær gefa okkur heildarsýnina, við sjáum einstaklinginn í tengslum við mörg kerfi, tengsl við fólk og staði í samfélaginu

Við þurfum ætíð blandaðar kenningar um vinnuaðferðir í beinni vinnu

Heildarsýn

• Heildarsýnin er byggð á kerfiskenningunum

• PIE = Person in the environment… byggð á kerfiskenningunum

• Heildarsýn er leiðarljós sem við styðjumst við í öllu starfi

• Metum micro, meso, macro… vinnum micro, meso og macro socialwork

Málstjórnun/þjónustustjórnin = Case work management

• Casework: Sú aðferð að beita heildstæðri, félags-sálfræðilegri þekkingu á hagnýtan hátt í þágu ákveðins skjólstæðings/skjólstæðingsmál. þ.e. heildarsýn í matinu en hér heldur félagsráðgjafinn einnig heildarsýn á lausnunum
  

• Félagsráðgjafinn heldur utan um úrræðin sem sett eru í gang og hefur yfirsýn yfir hvaða stofnanir og fagfólk komi að málinu
  

• Hann ber ábyrgð á þeim úrræðum sem bjóðast skjólstæðingnum og fylgist með þjónustuþörfinni, fylgist með ferlinu í breytingum

Siðareglur í félagsráðgjöf

• Siðareglur félagsráðgjafa eru lykil grunnur í starfi félagsráðgjafa í öllum löndum heims þar sem félagsráðgjöf er starfsgrein og taka mið af siðareglum Alþjóðasamtaka félagsráðgjafa

Fjórir undirflokkar (frumskyldur, ábyrgðar og hæfnisskyldur, félagslegar skyldur, fagfélagslegar skyldur

Tilgangur:

• Grundvöllur félagsráðgjafar er virðing fyrir manngildi og sérstöðu hvers einstaklings og trú á getu hans til að nýta hæfileika sína til fullnustu.

• Markmið félagsráðgjafar er að vinna að lausn félagslegra og persónulegra vandamála

Siðareglur skiptast í:

Frumskyldur

Ábyrgðar- og hæfnisskyldur

Félagslegar skyldur

Fagfélagslegar skyldur