FILIPINO Q2

Ortograpiyang Filipino

Pagsasama-sama ng mga titik/letra upang makabuo ng makabuluhan at makahulugang  salita/tunog

Tuntunin sa Ortograpiyang Filipino

• Kudlit

• Gitling/gatlang (-)

Kudlit

Pinapakita ang tamang pagbigkas o tono

Gitling/Gatlang

Dinudugtong ang mga pantig, salita, o bahagi ng salita. 

Letrang ginagamit sa pagbabaybay ng mga salitang hiram

C, CH, J, LL, Ñ, Q, RR, X

Ang 1987 Alpabetong Filipino

• Nagdaos ng mga pagpupulong at pag-aaral ukol sa bagong ortograpiya.

  • Lumabas na ang Pinakabagong Alpabetong Filipino na binubuo ng 28 letra (including NG and N (nye) ) - paraang pa-Abakada/pa-INGLES.

Alpabetong Filipino

28 letra

Vakul

Pnakip sa ulo na yari sa palmera

Payyo/payew

Tawag sa palayan ng mga Ifugao.

Bananu

Rice Teraces

Tsanak o t’nalak

Habing yari sa abaka

Butanding

Whale Shark

Cabelen

Kabayan

Hadji

Lalaking Muslim na naglakbay sa Mecca

Tuntunin 1

• Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga bihirang salita ng banyagang wika.

  • rendezvous | samurai | spaghetti

Tuntunin 2

• Pagbabaybay ng mga salitang mula sa Español, baybayin ito ayon sa ABAKADA:

  • cigarillo = sigarilyo 

  • mantiquilla = mantikilya

Tuntunin 3

• Pag-uulit ng salitang-ugat na nagtatapos sa (e): hindi palitan ng (i), kinakabitan ito ng (ng) at nilalagyan ng (-) sa gitna.

  • pobre = pobreng-pobre 

Tuntunin 4

• Mga salitang may o sa huling pantig: nanatili ang letrang o. Ginagamitan ng (-) sa gitna.

  • dugtong=dugtong-dugtong 

  • gulo = magkagulo-gulo 

Tuntunin 5

• Kapag hinuhulapian ang huling pantig ng salitang-ugat na nagtatapos sa e, ito ay nagiging i at ang o ay u. 

  • kape = kapihan 

  • korte = kortihan 

Tuntunin 6

• Sinusunod din ito sa mga salitang-ugat na may panlaping kabilaan (unlapi at hulapi). 

  • dugtong - pagdugtong-dugtungin 

  • lingkod - paglingkuran

Tuntunin 7

• May mga salitang nananatili ang e kahit hinuhulapian. 

  • sine - sinehan 

  • onse - onsehan 

Tuntunin 8

• Makabuluhan ang tunog ng e at o kapag inihahambing ang mga hiram na salita sa mga katutubo o hiram na salita. 

  • bente – binti 

  • uso – oso 

  • tela – tila

Tuntunin 9

• Dapat paring gamitin ang baybay na matagal na o lagi nang ginamit:

  • babae - hindi babai 

  • sampu - hindi sampo 

Tuntunin 10

• Sa mga salitang hiram: inuulit ang tunog ng unang KP ng orihinal na ispeling. 

  • travel — magta-travel

Tuntunin 11

• Salitang hiram na may kambal katinig: inuulit ang digrapo at ang unang patinig

• ship — magshi-ship 

Tuntunin 12

• Salitang hiram na may kambal katinig: inuulit ang tunog ng unang katinig at pantig ng unang pantig ng salitang-ugat. 

  • magpe-present 

  • magsu-subscribe

Wikang Austronesyano

Pinagmulan ng wikang Filipino

Cognates

Mga salitang magkakapareho ng anyo at kahulugan

Laguna Copperpplate Inscriptuion

• pinakaunang ebidensya sa salalayan ng wikang Filipino (nakasulat: Kawi Script)

  • Pinakamatandang nakasulat na dokumento sa kapuluan

Baybayin

• pinakaunang ebidensya sa salalayan ng wikang Filipino (nakasulat: Kawi Script)

  • Pinakamatandang nakasulat na dokumento sa kapuluan

Vocabulario de la lengua Tagala

• salalayang ng Wikang Filipino 

  • Mula kay Fray Pedro de San Buenaventura 

Globalisasyon

unang anyo ng globalisasyon sa 16-19 siglo 

• Kalakalan mula Acapulco, Mexico at China - daungan ang Pilipinas Palitan ng wika at kultura 

• Kaya may salita tayong galing sa Mexico – Aztec 

Green politics – ang mundo ay multilingual at multicultural 

Internasyonalisasyon

Batay sa kasunduan or partnershup now

Salik sa pagbabasa

• Pangkaisipan

• Pangkatawan

• Pandamdamin

• Pangkapaligiran

• Panlipunan/Pangkabuhayan

Sagabal sa Pagbabasa

• Kalagayan ng Pag-iisip

• Pagbasa nang walang direksiyon

• Pagbasa sa mga Babasahin na parang magkatulad ang pagkakasulat

• Kawalan ng wastong Pamamaraan

• Hindi Paggamit ng mga Pananda (Marginal Notation)

• Kulang sa Katatagan ng Damdamin

Teoryang Bottom-Up

• mula letra → salita → pangungusap → kahulugan

Teoryang Top-Down

• gumagamit ng prior knowledge

Interaktib

Komunikasyon ng dalawa

Iskima

• mabilisang tingin para sa idea

• nadadagdagan ang kaalaman

Pagbabasa ng Tahimik

• Para mas maintindihan ang binabasa (focus) 

Malakas na Pagbasa

• Nakikipag-ugnayan sa mga nakikinig/audience at para makapaghatid ng nais ipahatid na mensahe.

Scanning

Paghahanap ng tiyak na impormasyon