Thema 2 Voortplanting en seksualiteit

Ongeslachtelijke voortplanting

Voortplantingsmethode waarbij nakomelingen ontstaan met dezelfde erfelijke eigenschappen als de ouder door celdeling.

Sporen

Voortplantingscellen van schimmels, sommige planten en bacteriën.

Klonen

Kweken van organismen door ongeslachtelijke voortplanting.

Ethische argumenten

Argumenten gebaseerd op wat goed of kwaad is.

Biologische argumenten

Argumenten gebaseerd op biologie.

Chromosomen

Lange moleculen DNA in cellen.

Levenscyclus

Stadia die een individu doorloopt vanaf de bevruchting tot volwassenheid.

Mitose

Proces van celdeling waarbij de celkern zich splitst.

Gameet

Geslachtscel met enkele chromosomen, heeft maar één chromosoom. Worden gevormd in de voortplantingsorganen van de mens.

Voortplantingsorganen van de mens

Organen waar gameten worden gevormd.

Geslachtelijke voortplanting

Voortplantingsmethode waarbij nakomelingen ontstaan met erfelijke eigenschappen van beide ouders door celfusie.

Bevruchting

Het samensmelten van twee gameten.

Genetische variatie

Verschillen in erfelijke eigenschappen.

Haploïde cellen

Cellen met één set chromosomen.

Diploïde cellen

Cellen met twee sets chromosomen.

Polyploïde cellen

Cellen met meer dan twee sets chromosomen.

Eierstokken (ovaria)

Organen waar eicellen worden gevormd.

Teelballen

Organen waar zaadcellen worden gevormd.

Meiose

Proces van reductiedeling waarbij het aantal chromosomen van een cel wordt verminderd.

Primaire geslachtskenmerken

Kenmerken van een geslacht die direct bij de geboorte al zichtbaar zijn.

Clitoris

Zeer gevoelig deel van het vrouwelijk geslachtsorgaan.

Vagina

Ingang naar de vrouwelijke geslachtsorganen.

Orgasme

Seksuele ontlading tijdens het vrijen of masturberen.

Eicel

Vrouwelijke geslachtscel.

Follikel

Blaasje om de eicel in het ovarium.

Poollichaampje

Kleine haploïde cel, ontstaan uit de ongelijke deling van een eicel.

Eileider

Trechtervormig orgaan dat de eierstokken met de baarmoeder verbindt.

Gele lichaam

Corpus luteum, deel dat achterblijft in de eierstok na de eisprong.

Baarmoeder

Voortplantingsorgaan waar een eicel zich in nestelt.

Zygote

Een bevruchte eicel.

Penis

Mannelijk voortplantingsorgaan.

Spermacel

Mannelijke geslachtscel.

Hormonen

Signaalstoffen die de werking van processen in het lichaam regelen.

Hormoonklieren

Klieren die hormonen afgeven aan het bloed.

Geslachtshormonen

Signaalstoffen die verschillende aspecten van de voortplanting regelen.

Secundaire geslachtskenmerken

Kenmerken van een geslacht die zich ontwikkelen in de puberteit.

Hormoonconcentraties

De concentratie van hormonen in het lichaam.

Hypothalamus

Deel van de hersenen dat de hormoonproductie door de hypofyse regelt. Activeert de hypofyse om hormonen te produceren.

Hypofyse

Hormoonklier direct onder de hersenen. Geeft verschillende hormonen af na aanwijzing van de hypothalamus.

Releasing hormoon (RH)

Hormoon gemaakt door de hypothalamus om de hypofyse te activeren.

Follikelstimulerend hormoon (FSH)

Hypofysehormoon, regelt onder andere de productie van geslachtshormonen.

Luteïniserend hormoon (LH)

Hypofysehormoon, regelt onder andere de productie van geslachtshormonen.

Testosteron

Mannelijk geslachtshormoon.

Negatieve terugkoppeling

Het resultaat remt het proces; hierdoor ontstaat een constante hormoonconcentratie.

Menstruatiecyclus

Vrouwelijke voortplantingscyclus.

Oestrogeen

Vrouwelijk geslachtshormoon.

Progesteron

Hormoon gevormd door het gele lichaam.

Embryo

Een ongeboren baby in de eerste acht weken van de ontwikkeling.

Embryonale ontwikkeling

Veranderingsproces van een ongeboren baby in de eerste weken na de bevruchting.

Klievingsdelingen

Eerste delingen van de zygote waarbij geen celgroei plaatsvindt.

Stamcellen

Cellen die nog niet gespecialiseerd zijn.

HCG

Hormoon dat onder andere het gele lichaam in stand houdt.

Placenta

Orgaan waarin uitwisseling van stoffen plaatsvindt tussen moeder en embryo.

Navelstreng

Bloedvaten die het embryo met de placenta verbinden.

Foetus

Een ongeboren baby vanaf acht weken na de bevruchting tot geboorte.

Celtypen

Verschillende cellen met een specifieke vorm en functie.

Celdifferentiatie

Proces waarbij cellen zich specialiseren en gaan verschillen in vorm en functie.

Gespecialiseerde cellen

Cellen met een specifieke vorm en functie.

Apoptose

Geprogrammeerde celdood.

Levensfase

Periode in de levensloop.

Adolescentie

De periode waarin een mens geestelijk volwassen wordt.

Seksualiteit

Alle gevoelens, gedachten en handelingen die te maken hebben met seks.

Seksuele opwinding

Zin hebben in seks.

Voortplantingsprikkel

Voortplanting als reden om seks te hebben.

Coming out

Het moment waarop je kiest om je geaardheid aan je omgeving te vertellen.

Gender

Geheel van psychologische, culturele en sociale kenmerken van een sekse.

Seksueel overdraagbare aandoening (SOA)

Infectieziekte waarbij de ziekteverwekker via seksueel contact wordt overgedragen.

Aids

Ziekte die voortkomt uit een besmetting met het hiv-virus.

Anticonceptie

Voorkomen van zwangerschap.

Voorbehoedsmiddelen

Middelen om zwangerschap te voorkomen.

Hormonale regulatie

Beïnvloeden van lichaamsprocessen door toediening van hormonen.

Kunstmatige inseminatie

Inbrengen van zaadcellen in de baarmoeder zonder seks te hebben.

In-vitrofertilisatie (ivf)

Vruchtbaarheidsbehandeling waarbij de bevruchting buiten het lichaam plaatsvindt.

Intracytoplasmatische sperma-injectie (ICSI)

Vorm van ivf waarbij er handmatig een spermacel in een eicel wordt gebracht.

Meiose |

Start met één diploïde cel waarvan elk chromosoom is gekopieerd en dus bestaat uit twee chromatiden. Door trekdraden worden de chromosomenparen van elkaar weggetrokken. Vervolgens deelt deze diploïde cel zich in twee haploïde cellen. In iedere haploïde cel zit nu één set chromosomen, waarbij elk chromosoom nog steeds bestaat uit twee chromatiden.

Meiose ||

Hier worden de chromatiden van elkaar getrokken. Uit deze twee haploïde cellen ontstaan vier haploïde dochtercellen. Deze cellen kunnen zich ontwikkelen tot gameten.

Spermatogenese

LH en FSH onstaan in de hypofyse onder invloed van GnRH uit de hypothalamus.

• LH: stimuleert de cellen van Leydig in de teelballen om testosteron te produceren.

• FSH en testosteron: stimuleren de sertolicellen in de wand van de zaadbuisjes. Sertolicellen stimuleren vervolgens de vorming van spermacellen.