3.3 Etnografie en 3.4 Participatief Actieonderzoek

Wat is etnografie?

• Etnografie: komt uit antropologie

• Antropologie: centraal concept: cultuur

• Cultuur = ‘het geheel van gebruiken, overtuigingen en tradities van een bepaalde gemeenschap.’

Geef de geschiedenis van de etnografie.

• Etnografie niet los te zien van Europese reizigers en koloniale expansie: ooggetuigenverslagen van andere volkeren en culturen

• Verslagen leren vooral iets over Europeanen zelf, en over de manier waarop ze naar de wereld en ‘de ander’ kijken

• Meer betrouwbare, systematische beschrijvingen pas vanaf eind 19e eeuw

• Begin 20e eeuw: ontwikkelen methodes en technieken. Iets objectief maar niet neutraal. En zijn keuzes van hoe je het in beeld brengt. Je bent er ook aanwezig. Je hebt een invloed op wat je bestudeert.

Wat houdt etnografie in?

• Langdurige studies

• Taal en leefgewoontes leren, participeren aan andere cultuur. Hetgeen wat je onderzoekt had weinig te zeggen over hoe je iets onderzocht. Het zorgt ervoor dat je niet altijd hun interpretatie of een stem volgt. Een cultuur wordt omschreven met onze visie onze blik op een andere cultuur.

Wat is het doel van etnografie? welke tools gebruikt men?

• Doel: feiten en nauwkeurige beschrijvingen

• Vanaf 1930s: film, foto, bandrecorder,… → gebruikt cultuur objectief te beschrijven in lijn met het positivistische paradigma

• Andere cultuur = onderzoeksobject zonder zeggenschap

• Interpretatie en blik van westerse onderzoeker

Geef kenmerken van etnografie. (6)

• ‘Natuurwetenschappelijke’ beschrijving van andere culturen = mentaal kolonialisme, legt ideeën en interpretaties op

• Meer en meer: interactie en communicatie tussen twee actieve en elkaar controlerende partijen

• Onderzochte ‘object’, en de ‘andere’ cultuur, bepaalt mee het onderzoek; cultuur beschrijven vanuit ‘autochtoon perspectief’

• Onderzoeker is expliciet niet neutraal, maar maakt deel uit van eigen cultuur

• Door contact met andere culturen, doen antropologen meer kennis op over eigen cultuur

• Belangrijke, synthetische, zeer betekenisvolle begrippen achterhalen

Wat is een object?

Een object: ik onderzoek iets. Ik bekijk het met een externe blik en omschrijf het met zo min mogelijk invloed daarop.
Een object wordt gebruikt als je in conversatie gaat met hun. Je mag dingen niet zomaar aannemen. Je gaat hier bevindingen delen en de mensen die je onderzoekt gaan soms ook dingen over zichzelf te weten komen daardoor.

Wat is cultuur?

Cultuur = ‘het geheel van gebruiken, overtuigingen en tradities van een bepaalde gemeenschap.’
Bv. één aspect van fietscultuur bestuderen: parkeren

Wat zijn de verschillende fasen van een etnografisch onderzoek?

• Verkennende fase: vertrouwen winnen, notities maken van waarnemingen, velddagboek, ook eigen gemoedstoestand noteren; feiten en interpretaties voorleggen aan informanten

• Onderzoeksdomein afbakenen (bv. belangrijke metafoor, wortelprincipe): feiten met elkaar in verband brengen → reeds verworven kennis (uit verkennende fase) wordt gebruikt om focus te vernauwen en centrale thema beter te beschrijven. Het is belangrijk om na te denken wat dat jij hun zou moeten geven ter compensatie van hun hulp. Ook het gebruiken van een informant kan helpen, zeker wanneer mensen niet willen praten met jou.

• Hypothese formuleren en systematisch ondervragen en observeren → klopt interpretatie?

• Vergelijking met (eigen) andere cultuur. Je moet steeds beseffen wat jouw eigen achtergrond is. Alles wat je meekrijgt vormt jou. Wees er van bewust dat de andere culturen anders zijn. Wees ervan bewust wat anderen u hebben aangeleerd.

Wat is een waaier van methoden (mixed methods)?

Typisch voor etnografisch onderzoek = waaier aan methoden die gebruikt wordt (mixed methods). Naast observaties, losse gesprekken en deelnemen dagelijks leven ook diepte-interviews, enquêtes etc. worden gedaan. Antropologen maken notities van waarnemingen in velddagboek, met feitelijke beschrijvingen en eigen gemoedstoestand → omdat het invloed kan hebben op hun interpretaties. Materiaal wordt op diverse wijzen geïnterpreteerd en feiten en interpretaties worden voorgelegd aan informanten om af te toetsen of interpretatie overeenstemt met hun ervaringen en opvattingen. Wees bewust van hoe je kijkt naar anderen, maar ook hoe anderen naar jou kijken.

Leg het voorbeeld van de studie over impact aardverschuiving Karakoram Highway uit.

Diversiteit aan gebruikte methoden kunnen we illustreren a.d.h.v. een studie over impact aardverschuiving Karakoram Highway.
Bv. Gojal district, Pakistan: Aardverschuiving → Karakoram Highway versperd. Impact op bevolking?

Aanleg Karakoram Highway (1978) → dagelijks leven is er op afgestemd (aan- en afvoer goederen, transport naar school,…). Transport bemoeilijkt na landslide, ook door (gebrekkige) steun van overheid

Onderzoek:

• 1^e etnografisch plaatsbezoek (2010)

• Rekruteren van lokale research assistants (hulp van uitgevers van de Pamir Times)

• Semi-structured interviews: effecten nagaan van landslide op mobiliteit (2h; leden van 18 huishoudens; 2010-2011)

• Huishoudens gerekruteerd op basis van omvang, bron van inkomsten, verwantschap

• Periode 2010-2013: totaal 8 maanden ter plekke

2013: autophotography project

• 2 onderzoeksassistenten: lijst van 40 jongeren (meeste 17-25 jaar)

• Vragen aan respondenten om bepaalde aspecten van hun dagelijks leven te fotograferen (effecten landslide); nadien foto’s bespreken

• Jongeren waren vertrouwd met camera’s en mobiele telefoons

Is etnografisch onderzoek iets hedendaags?

Etnografische studies werden typisch uitgevoerd in verafgelegen gebieden, primitief beschouwde volkeren waarvan cultuur duidelijk verschilde met eigen cultuur. Tegenwoordig ook toegepast op (sub)culturen dichterbij ‘Westerse’ Universiteiten. Cultuur kan van diverse types gemeenschappen worden onderzocht. Bv fietscultuur: klederdracht, rituelen, etc. samen met maatschappelijke ontwikkelingen en toepassen van etnografie in andere settings (steden, wijken). Etnologisch onderzoek wijkt meer en meer af van het bestuderen van afgebakende gemeenschappen met vrije homogene cultuur en eigen territorium. Ook geschikt om diversiteit in steden te onderzoeken, na gaan hoe mensen met diverse achtergronden elkaar ontmoeten in publieke ruimte, vaak met redelijk oppervlakkig contact.

Geef een voorbeeld van hoe ze vandaag de dag aan etnografie doen.

• Etnografisch onderzoek gebeurt niet enkel bij ‘vreemde’ culturen

• Bv. Larsen (2015): fietsenstallingen in Kopenhagen, Amsterdam en New York

• Basiskwestie: fietsvriendelijk Kopenhagen heeft opvallend slechte fietsenstallingen

• Beveiliging, inrichting en gebruik openbaar domein door fietsers,…

Vergelijking van types van formele en informele fietsenrekken, gebruikte sloten, strategie om fiets aftands uiterlijk te geven,…

Rituelen, gebruiken, klederdracht, status,… → cultuur

Overzicht van het verloop van een etnografisch onderzoek: Verkennende fase

Verkennende fase

• selectie case: Antwerpen (grootste stad in Vlaamse gewest), wijk Kiel op basis van statistische gegevens, Kansarmoedeatlas, kaarten,...

• open, geen duidelijke vraagstelling aan de start van het onderzoek -rondhangen in de wijk, aan pleintjes, speeltuinen,...

• gesprekken met professionelen en vrijwilligers van sociaal-culturele initiatieven in de wijk

• gesprekken met winkeliers

• aan bushaltes praten met mensen, chauffeurs van tram en bus, en taxichauffeurs

• documenten verzamelen: plaatselijke krantjes, brochures en folders van happenings, werkingsverslagen van organisaties, krantenartikels over de wijk,...

Overzicht van het verloop van een etnografisch onderzoek: Onderzoekssporen uitwerken, pré-hypothesen vormgeven

(Na verkennende fase)

Onderzoekssporen uitwerken, pré-hypothesen vormgeven
algemene vraagstelling:

1. Hoe verlopen alledaagse omgangsvormen tussen verschillende stadsbewoners vertrekkende vanuit een bepaalde wijk? Zijn er verschillende contactvormen of bindingen te onderscheiden?

2. Zijn er stedelijke ruimtes die gefrequenteerd worden door een breed en divers publiek?

3. Wat kan op basis van reële relaties gezegd worden over de beleving van gemeenschap in de stad?

4. Wat kan op basis van reële relaties gezegd worden over de publieke ruimte?

5. Hoe verlopen alledaagse conflicten en interventies tussen stadsbewoners?

Onderzoeksporen bepalen:
(1) individuele focus: relaties en contacten van mensen (interviews en participerende observatie)
(2) winkels als ontmoetingsplekken
(3) de tram als ontmoetingsplek

Overzicht van het verloop van een etnografisch onderzoek: Uitleg bij onderzoekssporen.

interviews (1) (9/1999 - 12/1999)

• interviews met stadsbewoners uit verschillende sociale groepen

• 300-tal adressen inventariseren (sneeuwbalmethode)

• rekreturen voor diepteinterviews (diversiteit in geïnterviewden)

• 25 diepte-interviews (vragen flexibel: betekenisconstructies van respondenten te laten voorgaan op de onderzoeksvragen; duurtijd 1 à 2u; woordelijk uittypen)

veldbezoeken winkels (2) (7/2000 - 12/2000)

• kleine, vluchtige contacten waarnemen (het 'kleine ontmoeten')

• winkels (incl. buffet in winkel) als plekken met veel 'kleine' ontmoetingen

participerende observatie (2/2001 - 7/2001)

• 3 bewoners rekruteren, gedurende 2 maanden individu volgen op verschillende dagen en tijdstippen

• observatieverslagen maken: bespreken met betrokkene tijdens volgende ontmoeting

• collega's consulteren om blinde vlekken te detecteren

• Bram (9 jaar): opdracht: fotograferen lievelingsactiviteiten

• Erik (37-jarige werkende man): veel informele gesprekken

• Yvonne (77-jarige vrouw): dagboek bijhouden

veldbezoeken tram (3) (8 maanden tussen 1/2002 - 12/2002)

• Tram 12, Antwerpen

• algemene sitsuatie in de tram, soms focus op één deel van de tram

• observeren vanuit verschillende plaatsen in de tram (in de buurt van de deuren, dicht bij de chauffeur, helemaal achteraan in de tram,...

• verschillende tijdstippen van de dag, verschillende dagen van de week

• observeren in blokken van 2u

• noteren in klein nota-boekje -zo snel mogelijk reconstrueren in een observatieverslag

Wat is de relatie tussen onderzoeker en bewoners?
Etnografie

Langlopend onderzoek in wijk bouwen onderzoekers een band tussen bewoners en bezoekers. Bij onderzoekswerk en de verbondenheid met de buurt en de bewoners mag niet “geoverromantiseerd” worden. Aangehaalde onderzoek heeft volgende opgemerkt:
‘Deze relatie is een soort vertrouwensrelatie binnen een professioneel kader en kan ook psychisch belastend zijn voor onderzoeker. Is niet gelijk aan vriendschapsrelatie, evenmin puur zakelijke relatie. Concreet houdt het centraalstellen van de interactie tussen onderzoeker en onderzochte volgende activiteiten in. Bij het observeren en noteren van gegevens geeft de onderzoeker ook eigen (re)acties in het veld weer en plaatst zo zichzelf niet buiten het gesprek. De onderzoeker houdt een dagboek bij waarin gereflecteerd wordt over zijn/haar professionele rol. Daarnaast noteert de onderzoeker op het einde van elk observatieverslag persoonlijke indrukken waarbij onder andere empirische gegevens gekoppeld worden aan eigen theoretische vooronderstellingen en beschouwingen.

Wat zijn de kenmerken van participerende observatie?
Etnografie

Het ‘meeleven in de sociale realiteit’ of participerende observatie is een onderzoeksmethode. Kenmerken: kleinschalig en erg arbeidsintensief, sociale vaardigheden nodig om deze methode te gebruiken. Merk op dat buurtwerkers, straathoekwerkers en vergelijkbare profielen ook heel wat taken uitvoeren die we terugvinden in etnografisch onderzoek. Het is beter dat ruimtelijke planners en stedenbouwkundigen, die plannen maken voor een bepaalde buurt, de buurt leren kennen, gebruik makende van technieken die in etnografisch onderzoek worden gehanteerd.

Het Participatief actieonderzoek (Participatory Action Research, PAR) kan je omschrijven a.d.h.v. 3 definities. Welke?

• Participatief: in lijn met participatieve paradigma wordt onderzoek opgevat als collaboratief en collectief proces waarbij grens tussen onderzoekers en andere participanten vervaagt. Is een reactie op ‘extractief’ onderzoek waarbij onderzoekers kennis extraheren uit onderzoeksobjecten en deze dus exploiteren voor hun eigen onderzoeken wetenschappelijke carrière. Onderzoek gebeurt niet over mensen en gemeenschappen maar met hen.

• Actiegericht: het doel is sociale verandering, een positieve verandering teweegbrengen in de samenleving door gemeenschappen te versterken, emancipatie (empowerment),…Terwijl participatief onderzoek de nadruk legt op het onderzoek met gemeenschappen, is bij participatief actieonderzoek verbetering van een situatie even essentieel. Deze actiecomponent zorgt er ook voor dat onderzoek, leren en dingen (ook fysiek) doen in elkaar verstrengelen in één proces. Het doet daarbij ook denken aan sociaal (maatschappelijk)werk.

• Noden: onrechtvaardig geachte situaties en concrete noden van mensen en gemeenschappen staan centraal. In regel werkt PAR met gemarginaliseerde groepen.

Wat is PAR?

Participatory Action Research

PAR = open methodologie, omdat participanten mee onderzoeksvragen bepalen, data verzamelen en methodes mee uitkiezen en uitwerken. Ondanks diversiteit in gebruikte methodes, zijn er elementen die regelmatig terugkomen in PAR: taal, subject en collectieve actie.

Geef de definitie van PAR.

'PAR omvat collectief onderzoek naar een probleem, met als uiteindelijk doel sociale verandering en heeft tot doel het maken van kennis te democratiseren, waarbij een extractieve onderzoeksmethode wordt vervangen door een gecoproduceerde benadering, die gebaseerd is op echte behoeften'.

• collectief

• sociale verandering is het doel

• kennis coproduceren ↔ extractief: kennis produceren democratischer te maken. Op basis van reële noden.

• echte behoeften

Hoe gaat PAR om met de specifieke participatieve benadering?

'het uitdagen van reguliere hiërarchische vormen van kennisproductie […] PAR is een specifieke participatieve benadering, die "een samenwerkingsproces van onderzoek, onderwijs en actie biedt dat expliciet gericht is op sociale transformatie", vaak gebruikt om de sociaal onrechtvaardige situaties waarin mensen zich bevinden aan te vechten' .

• collectief / collaboratief

• sociale verandering / sociale transformatie

• coproductie van kennis ↔ extractief / hiërarchisch

• reële behoeften / sociaal onrechtvaardige situaties

• onderzoek, onderwijs en actie

De 3 belangrijkste elementen van het PAR:

1^e: taal en discours. Belangrijk om aandacht te hebben voor hoe mensen zichzelf, hun buurt, de gemeenschap,… omschrijven. Zeker in geval van gemarginaliseerde groepen en buurten reflecteren zo’n omschrijvingen dikwijls een laag zelfbeeld, ervaringen met stigmatisering, uitzichtloosheid,… Daarbij mogen we identiteit en zelfbeeld van de participanten niet zien als individueel gegeven, maar als een sociale identiteit. Er bestaat ook zoiets als een buurtidentiteit of de identiteit van een regio. Het is belangrijk bij PAR om dit in kaart te brengen: hoe zien participanten, maar ook buitenstaanders, de plek en de mensen.

2^e: Verbetering gaat samen met verbeteren van het zelfbeeld, waarbij mensen zich bewust worden van hun potentieel, van hetgeen ze zelf kunnen, en hun eigenwaarde versterken. Het is ook therapeutisch proces, onderzoeker is niet superieur maar moet zichzelf verbeteren en kunnen bijleren. In abstracte termen → mensen niet zien als passieve objecten die marginaliseren ondergaan, maar als actieve subjecten die positieve bijdrage kunnen leveren aan gemeenschap. Dit wordt omschreven als zelftransformatie = ‘beter mens worden’. Dit is geen individueel psychologisch proces, het verbeteren van de wereld, gemeenschappen en zelfverbetering zijn onlosmakelijk verbonden: ‘changing the world requires changing the self, […] to change ourselves, we must change the world’.

3^e: collectieve actie. PAR is gericht om samen met groep of gemeenschap (collectief) actie te ondernemen. Los van traditionele onderzoeksoutput, doel = sociale verandering te bewerkstelligen op een bewuste, reflectieve manier. Dit levert soms het verwijt op dat onderzoekers manipulatief zijn; omdat ze niet wensen te observeren, maar hetgeen dat ze onderzoeken willen veranderen. Het is niet de bedoeling dat onderzoekers hun wil opdringen aan participanten in een onderzoek, vandaar is er veel belang aan reflectie en open communicatie met alle betrokkenen.

Waar moet men met het PAR rekening mee houden? (5)

1. Onderzochte groepen/individuen niet exploiteren

2. Collaboratief, collectief (participatief): werken met mensen niet over hen.

3. Onrechtvaardige situaties verhelpen

4. Gericht op sociale verandering (actie)

5. Onderzoek, onderwijs en actie combineren

Leg uit waarom er rekening mee gehouden moet worden: Onderzochte groepen/individuen niet exploiteren

(PAR)

Extractieve manier van onderzoek. Wetenschapper ziet gemeenschap onder een microscoop en analyseer dat. Gegevens van mensen worden verzameld maar ze krijgen weinig terug. En worden daar ook niet bij betrokken.

De wetenschapper zelf verdient daar veel geld aan. De kennis wordt gedeeld, tenminste worden overal beschreven. Maar de mensen zelf halen daar niks uit. Dat is de kritiek op de extractieve manier van wetenschap waarbij er weinig zeggenschap is die groep zelf.

Leg uit waarom er rekening mee gehouden moet worden: Collaboratief, collectief (participatief)

(PAR)

“onderzoeksmethodologieën die worden uitgevoerd met gemeenschappen […] in tegenstelling tot conventionele onderzoekspraktijken op inheemse volkeren […] Tijdens het onderzoeksproces moeten onderzoekers samenwerken met leden van de gemeenschap om onderzoeksvragen en onderzoeksmethoden te ontwikkelen, gegevens te verzamelen en te analyseren en interpreteer bevindingen.” → we bepalen samen wat de relevante vraag is. En hoe we dat gaan analyseren.

‘Werken met mensen, niet over hen’

Leg uit waarom er rekening mee gehouden moet worden: Onrechtvaardige situaties verhelpen

(PAR)

'PAR hecht belang aan genezing van vervreemding en herstel van gemeenschap' → komt die bij sociaal werk.

Wie bepaalt welke situatie onrechtvaardig is? Bv.: is een groep gemarginaliseerd?

• de onderzoeker (planner)?

• de gemeenschap?

Daar is een belangrijke ethische kant aan. Het is belangrijk dat beide groepen met elkaar praten waarom ze onderzoek doen en wat er belangrijk is. Waarom hier, met deze groep, over deze groep.

Leg uit waarom er rekening mee gehouden moet worden: Gericht op sociale verandering (actie)

(PAR)

Verbindingstechnieken leren in de crisisworkshop. Over welke technieken kunnen we samen iets doen?

Leg uit waarom er rekening mee gehouden moet worden: Onderzoek, onderwijs en actie combineren

(PAR)

Hoe verandering teweegbrengen? Gaat over taal, hoe bespreek je iets/ een groep.

1. a politics of language

2. a politics of the subject

3. a politics of collective action

Wat bedoelt men met: ‘a politics of language’?
PAR

Taal is belangrijk → discoursanalyse
Hoe omschrijven mensen zichzelf, hun buurt, de gemeenschap… → hoe kan dat veranderd worden.

Wat bedoelt men met: ‘a politics of the subject’?

• 'Individuen herkaderen als subjecten in plaats van als objecten' → meer zelfvertrouwen.

• ‘het veranderen van de wereld vereist het veranderen van het zelf, […] om onszelf te veranderen, moeten we de wereld veranderen.’

• ‘ethische zelftransformatie’ ~ betrachting dat iedereen een beter mens wordt (onderzoeker, leden van de gemeenschap,…) → de lijnen van ethiek doortrekken.

Conclusie:

• Identiteit is niet louter iets individueel

• Social identity

• Identiteit ~ buurt, regio, gemeenschap

Geef een voorbeeld van ‘a politics of the subject’.

'Ken, die op vierenvijftigjarige leeftijd na dertig jaar als elektricien in de vallei werd ontslagen, is een fervente man geweest die een van de ondernemingen draaiende heeft gehouden. Sinds hij de energiesector verliet, was Ken bekend geworden door zijn huisdecoraties in de kersttijd: grote geschilderde houten taferelen die verlicht waren en op het dak en in de tuin werden gemonteerd. Zijn voorbeeld had andere buren geïnspireerd om hun huizen te versieren, waardoor in hun buurt de grootste concentratie aan decoraties in de regio werd geproduceerd. Ken wilde een baan, maar was ervan overtuigd dat zijn gebrek aan kwalificaties en leeftijd hem in de weg stonden om ooit weer ‘economisch actief’ te zijn’.

'Tijdens het documenteren van de troeven en capaciteiten van de bewoners van de vallei, ontdekten we dat Ken veel vaardigheden had die hij zichzelf had aangeleerd. Als een van de ondernemingen die moesten worden ontwikkeld als onderdeel van ons actieonderzoek, werd voorgesteld om een "Santa's workshop" voor de gemeenschap op te zetten in een voormalige kleuterschool als een plek waar mensen hun eigen kerstversieringen konden maken onder de voogdij van Ken en Stephen'

'De afgelopen zes jaar is Ken een centraal lid geweest van de kleine groep die de werkplaats runt en versieringen maakt die worden gedoneerd aan nabijgelegen scholen, verpleeghuizen en zelfs lokale families. Door de ervaring met Santa's Workshop heeft hij een nieuwe economische identiteit gevonden. […] Meedoen aan Santa’s Workshop is niet altijd makkelijk. Ken werd geconfronteerd met de moeilijke uitdagingen van het balanceren van individualiteit met gemeenschappelijkheid - mensen die zijn ontwerpen kopiëren, anderen die niet opruimen, de moeilijkheid om volslagen vreemden te accepteren, kinderen op de werkplek te laten denken en voornamelijk te werken met vrouwen die niet over vaardigheden beschikken evenals vertrouwen. Hij en de anderen die erbij betrokken waren, zijn de uitdaging aangegaan om verschillen te accepteren en ermee te werken, en daarbij nieuwe manieren van 'samen zijn' te creëren, waarbij vormen van gemeenschap worden gecultiveerd die niet gebaseerd zijn op kleingeestigheid van de stad, maar op bredere identificatie van de vallei.‘

''praktijken van het ontwerpen en maken van woningen kunnen een hulpmiddel zijn om de toegang tot vaardigheden en kwalificaties te verbreden, evenals het genereren van kansen voor processen van persoonlijke transformatie en het creëren van nieuwe sociale netwerken voor deelnemersbouwers.'

‘voor sommige leden was het een leerproces waardoor eigenwaarde naar boven kwam […] in plaats van een last te voelen voor de samenleving, als iemand die dakloos is, van een uitkering leeft of gezondheidsproblemen heeft.’

Geef een voorbeeld van ‘a politics of collective action’.

Voorbeeld: Protohome

'een methodologie die tot doel heeft de mainstream verbeelding van woningbouw als een complexe, technische activiteit uit te dagen, en daardoor de cartesiaanse scheiding van de maker van de gebruiker van woningen te verstoren'
'een kans om nieuwe typologieën van woningbouwarchitectuur naar voren te brengen die meer participatie stimuleren.'
'PAR is het uitdagen van ontvangen, 'professionele' vormen van kennis. In dit project betekende dit het uitdagen van ‘stabiele’ woningtypen en bouwprocessen door gebruik te maken van het Segal-systeem van zelfbouw.’ → daagt expert uit.

‘Tijdens Protohome probeerden we de dichotomie tussen de ‘expert’ en de ‘amateur’ uit te dagen door het cyclische proces van planning, actie en reflectie, en door een gevoel van vertrouwen, respect en wederkerigheid tussen docenten en leden op te bouwen. Hier nam de tutor de rol op zich van 'de tolk en coördinator in plaats van de dictatoriale ontwerper' '
'om de tweedeling tussen de 'professionele architect/bouwer' en de 'amateurgebruiker' open te breken.'

PAR: methodes: welke methodiek wordt gebruikt?

PAR is ‘een open en reflexieve methodiek, waarbij gebruik wordt gemaakt van een cyclisch proces van planning, actie en reflectie’ (= continu): wat hebben we gedaan? Welke effecten heeft het? Etc.
'het is een uitdaging om projecten te faciliteren die niet-hiërarchisch willen zijn, waarbij elke stem wordt gewaardeerd. Deze werkwijzen zijn misschien langzamer en rommeliger.' - Protohome

'Tijdens het workshopproces heb ik twaalf individuele interviews en drie focusgroepen gehouden die zich concentreerden op persoonlijke geschiedenissen, hoop en toekomst, en ervaringen van het project.'
'Terwijl we aan het afbreken waren en het gebouw naar de nieuwe plek verhuisden, heb ik vijf evaluatiegesprekken gevoerd met mensen die vanaf het begin bij het project betrokken waren.'
'Door evaluatiegesprekken vier maanden na afloop van het project af te ronden, kon ik veranderingen in het leven van groepsleden volgen'' - Protohome

PAR: methodes: gebruikte stappenplan

• ‘Stap 1. Praktische economische kennis in elke regio volgen door focusgroepen bijeen te roepen’

• 'Stap 2. De positieve en negatieve kanten van bestaande representaties erkennen door de stereotypen van de regio en haar mensen te documenteren'

• 'Stap 3. Nieuwe representaties genereren via een 'community economic audit' van niet-reguliere, traditionele of ondergewaardeerde economische activiteiten'

• ‘Stap 4. Documenteren van inspirerende voorbeelden van gemeenschapseconomische ondernemingen of activiteiten.’

• 'Stap 5. Identificatieruimten creëren waarin gemeenschapsonderzoekers, gemeenschapsleden, lokale instellingen en de onderzoeksgroep zelf zich zouden kunnen voorstellen actoren te worden in de gemeenschapseconomie, zich identificerend met verschillende economische subjectposities'

• 'Stap 6. Handelen op basis van identificaties binnen de gemeenschapseconomie waarin verschillende groepen zich hebben gevormd om te beginnen met het bouwen van ondernemingen, organisaties en economische gemeenschapspraktijken.'

PAR: Aandachtspunten

'De levens van groepsleden waren complex en brachten bepaalde gevoeligheden met zich mee, aangezien mensen de straat op en af gingen, gezondheids- en geldproblemen hadden.'

• Gemeenschap is niet iets homogeen

• Dominante stemmen participeren gemakkelijker

• Onderzoekers verwachten soms dat mensen op een bepaalde manier participeren: ook dat is een uitdaging ‘van waar kom je’.