Kalakalang Ilawud-Ilaya, Heograpiya, at Kulturang Pilipino

Ang hanay ng flashcards na ito ay naglalahad ng mahahalagang bokabularyo hinggil sa heograpiya, migrasyon, at magkakaibang pamayanang Pilipino—partikular sa konsepto ng ilawud at ilaya, kanilang kabuhayan, at ugnayang pangkalakalan bago at noong panahon ng mga Espanyol.

Heograpiya

Pag-aaral ng pisikal na katangian ng daigdig at kung paano ito nakaaapekto sa pamumuhay ng mga tao.

Physiography (Pisyograpiya)

Paglalarawan ng pisikal na anyo ng isang bansa, kabilang ang mga bulkan, fault line, trench, anyong-lupa at anyong-tubig.

Anyong-lupa

Mga natural na porma ng lupa tulad ng kapatagan, kabundukan, burol, at bulkan.

Anyong-tubig

Mga katubigan gaya ng ilog, dagat, lawa, golpo, at look.

Fault line

Bitak sa crust ng daigdig kung saan nagaganap ang paggalaw ng tectonic plates at madalas na lindol.

Trench

Napakalalim na hukay sa ilalim ng karagatan na marka ng aktibong paggalaw ng tectonic plates.

Austronesian Migration

Malawakang paglipat ng mga sinaunang Austronesian patungong Pilipinas at iba pang bahagi ng Asya-Pasipiko, nagbunsod ng bagong kabihasnan.

Ilawud

‘Sa dakong papuntang dagat’; tumutukoy sa mga pamayanang nasa baybayin at kapatagan malapit sa ilog.

Ilaya

‘Sa dakong itaas’; tumutukoy sa mga pamayanang nasa mataas na lugar tulad ng kabundukan o pinagmulan ng ilog.

Kalakalang Ilawud-Ilaya

Sistema ng palitan ng produkto sa pagitan ng mga pamayanang baybay-dagat (ilawud) at kabundukan (ilaya).

Miguel de Loarca

Encomendero ng Butuan (1564) na nag-ulat sa paghahati ng pamayanang Pilipino sa ilawud at ilaya.

Francisco Colin, S.J.

Misyonerong nag-tala (1663) na ang mga baybayin ay sentro ng pangingisda at pangangalakal sa ibang pulo at bansa.

Igorot

Katutubo sa highlands ng Luzon; kilala sa hagdan-hagdang palayan, canao ritual, at makukulay na kasuotan.

Hagdan-hagdang Palayan

Terraced farming system ng mga Igorot upang magparami ng bigas sa matarik na bundok.

Cañao

Ritwal ng mga Igorot na may kasamang sayaw, alay, at piging bilang pasasalamat o pagdiriwang.

Binukot

Babaeng itinataas ang estado sa ilang pamayanan sa Visayas; tagapagsalaysay ng epikong "Hinilawod."

Hinilawod

Epikong-bayan ng Panay na itinatago at isinasalaysay ng mga Binukot.

Moro (Sulu Zone)

Mga Muslim sa Sulu Archipelago na may Sultanato; kilala sa pangingisda, kalakalan, at sining na okir.

Sultanato

Pamahalaang pinamumunuan ng sultan na umiral sa Sulu at Mindanao.

Okir

Masalimuot na ukit o disenyo ng sining at arkitekturang Moro.

Badjao (Sama-Bajau)

Nomadikong ‘sea gypsies’ ng Timog-Kanlurang Pilipinas; nakatira sa bangkang-bahay na lepa-lepa at umaasa sa dagat.

Lepa-lepa

Bangkang-bahay ng mga Badjao na nagsisilbing tahanan at sasakyang-pangdagat.

Tausug

Maritime people ng Sulu; mahuhusay na negosyante at tagapangalaga ng Sultanato.

Samal-Badjao-Laut

Pangkat ng mga nomadikong mandaragat na dalubhasa sa pagkuha ng yamang-dagat.

Iranun (Maranao)

Katutubo sa Lanao na lumipat sa Sulu; kilala sa kalakalang-dagat at pirateriya noon.

Causes of Coastal Settlement

Pagkakaroon ng isda, asin, at ugnayang pangkalakalan ang nagtulak sa mga tao na manirahan sa ilawud.

Causes of Upland Settlement

Paglilinang ng palay, bulak, at pangangaso ang humubog sa pamumuhay sa ilaya.

Pag-aangkop (Adaptation)

Proseso ng pag-iiba ng paraan ng pamumuhay upang umangkop sa heograpikong kapaligiran.

Cross-cultural Dependence

Pag-asa ng ilaya sa produktong dagat ng ilawud at pagtitiwala ng ilawud sa bigas at bulak ng ilaya.