Fiszki: polski teoria literatury | Quizlet

Kto mówi? (epika liryka dramat)

narrator, podmiot liryczny, bohaterowie (brak nadrzędnego podmiotu)

Rodzaje narratorów

pierwszoosobowy, trzecioosobowy personalny, trzecioosobowy auktorialny

Rodzaje podmiotów lirycznych

pośredni, bezpośredni

O czym mówi podmiot? (epika liryka dramat)

o świecie przedstawionym, o sytuacji lirycznej i uczuciach, o zdarzeniach, w których bohater bierze udział oraz o swoich uczuciach i planach

Co składa się na świat przedstawiony?

wydarzenia, miejsca, bohaterowie, czas

Forma wypowiedzi (epika liryka dramat)

opowiadanie (dynamiczne), opis (statyczny), monolog liryczny, dialog lub monolog

Jakie utwory są obejmowane przez...

utwory pisane prozą i czasem wierszem, utwory pisane wierszem, utwory przeznaczone na scenę pisane i prozą i wierszem

W jakiej sytuacji wypowiada się osoba mówiąca?

sytuacja narracyjna/fokalizacja, sytuacja liryczna, udramatyzowana akcja

Sposób przedstawienia w utworze

fabularność, afabularność, fabularność

Fokalizacja wg Genette'a

fokalizacja zerowa; narrator manifestuje nadwyżkę wiedzy, fokalizacja wewnętrzna; narrator przyjmuje perspektywę bohatera, fokalizacja zewnętrzna; narrator ma wiedzę wyłącznie z zewnętrznych przejawów zachowania bohatera

Fokalizacja wg Bal

relacja pomiędzy podmiotem percepcji a przedmiotem percepcji

Ironia

kategoria estetyczna, która zakłada zamierzoną sprzeczność między intencją wypowiedzi a jej dosłownym znaczeniem

Warunki istnienia ironii

jest intencjonalna, jest niejawna, jest związana z jakimś kontekstem, sugeruje konkretne odczytanie

Cele ironii w literaturze

satyra, parodia, sarkazm, drwina

Narracja auktorialna

narrator jest poza światem przedstawionym, ma rozległą wiedzę, komentuje i interpretuje zdarzenia z dystansu czasowego

Narracja personalna

narracja z punktu widzenia świadomości bohaterów, wewnątrz świata przedstawionego, ograniczona wiedza

Narracja neutralnego obserwatora

anonimowy świadek usytuowany blisko zdarzeń i bohaterów, nieposiadający wiedzy na temat świadomości bohaterów

Dominanta kompozycyjna

element świata przedstawionego nadrzędny wobec pozostałych, określający charakter kompozycji stylistyczna/semantyczna

Konwencje literackie

fantastyczna, realistyczna, baśniowa, groteskowa

Sposoby obrazowania

metaforyczne, przekształcające, fantastyczne, realistyczne, nierealistyczne

Funkcje wypowiedzi

informatywna, ekspresywna, impresywna, fatyczna, magiczna, metajęzykowa

Kategorie estetyczne

komizm, groteska, satyra, ironia, tragizm

Liryka osobista

występuje w niej podmiot indywidualny

Liryka nieosobista

autor wyraża doświadczenia dotyczące jakiejś grupy, posługując się podmiotem zbiorowym

Liryka wyznania

podmiot mówi o czymś dla niego aktualnym

Liryka opisowa

podmiot określa przedmiot wypowiedzi i jest obserwatorem

Liryka narracyjna

podmiot opowiada o zdarzeniach przeszłych

Liryka sytuacyjna

ukazany jest świat przedstawiony, podmiot dopuszcza do głosu innych bohaterów

Rodzaje narratora

konkretny (jest postacią literacką), abstrakcyjny (jest ukryty za światem), auktorialny (jest ukryty ale panuje nad światem przedstawionym)

Sposoby wypowiadania się w narracji

mowa niezależna, mowa zależna, mowa pozornie zależna

Absurd

nielogiczna wypowiedź, bez logiki i rozsądku wobec sprzeczności wewnętrznej w umyśle odbiorcy

Akcja

działania bohaterów zmierzające do celu - zawiązanie, rozwinięcie, rozwiązanie

Alegoria

motyw, który ma znaczenie ukryte poza dosłownym, konwencjonalne rozumienie

Aliteracja

powtórzenie głosek lub zespołów głoskowych

Aluzja literacka

nawiązanie do innego dzieła

Anachronizm

motyw zakłócający historyczną jednorodność i konsekwencję świata przedstawionego

Anafora

powtórzenie zwrotu w segmentach wypowiedzi

Anakolut

konstrukcja językowa niezgodna z normami poprawności

Animizacja

metafora nadająca właściwości istot żywych

Antropomorfizacja

przypisanie cech ludzkich

Antyteza

zestawienie dwóch segmentów opozycyjnych znaczeniowo

Antyutopia

dystopia, wszystko jest do dupy

Apostrofa

bezpośredni zwrot do kogoś

Archetyp

wzorzec istniejący w umysłowości ludzkiej

Elipsa

pominięcie czegoś w zdaniu, co można wywnioskować

Epifania

objawienie w religii

Eufemizm

zwrot zastępujący słowo bezpośrednie

Gra słów

podobieństwo brzmienia wskazujące wieloznaczność

Gradacja

stopniowanie składników wypowiedzi

Hiperbola

wyolbrzymienie

Homofony

wyrazy brzmiące tak samo, różne znaczenie

Homonimy

brzmią i wyglądają tak samo, różne znaczenie

Instrumentacja głoskowa

nadanie szczególnych walorów brzmieniowych

Intertekstualność

powiązania międzytekstowe

Introspekcja

samoobserwacja, analiza własnych przeżyć

Inwersja

zmiana szyku wyrazów

Inwersja czasowa fabuły

niechronologiczna fabuła

Inwokacja

apostrofa do bóstwa na początku dzieła epickiego

Kalambur

dwuznaczność przez grę słów

Katachreza

nadużycie językowe, nowy sens słowa (np. ucho filiżanki)

Koncept

pomysł determinujący budowę utworu

Kreacjonizm

świat jako wytwór wyobraźni

Leitmotiv

motyw przewodni wtórny wobec głównego tematu

Litota

zastąpienie słowa przez określenie przeciwstawne

Metonimia

zastąpienie zjawiska innym, powiązanym z nim

Oksymoron

sprzeczne znaczeniowo słowa o sensie metaforycznym

Pastisz

parodia stylu konkretnego dzieła

Personifikacja

przedstawienie czegoś jako działająca postać ludzka

Peryfraza

omówienie zamiast konkretnego wyrazu

Pleonazm

zwroty bliskoznaczne zgromadzone razem

Polisyndeton

powiązanie członów jednym spójnikiem

Porte-parole

osoba przemawiająca w imieniu autora

Praesens historicum

czas teraźniejszy do opisu przeszłości

Retardacja

opóźnienie zdarzenia

Retrospekcja

przywołanie wcześniejszych zdarzeń

Strumień świadomości

tok myślenia bohatera

Synekdocha

metonimia ilościowa (np. część zamiast całości)

Synestezja

przypisywanie wrażeń z jednego zmysłu innemu

Trawestacja

parodia utworu poważnego

Reminiscencja

wspomnienie

Katecheza

przekazywanie wartości chrześcijańskich

Obraz poetycki

wyobrażenie nt. wiersza w konkretnym momencie

Mowa ezopowa

pośrednie ujęcie tematu

Reifikacja

uprzedmiotowienie istoty żywej

Turpizm

opisywanie brzydoty

Ekfraza

opis dzieła sztuki w literaturze

Odmiany liryki (stosunek autora do podmiotu)

osobista, roli, maski

Odmiany liryki (do kogoś)

zwrot do adresata, wyznanie do ty, inwokacyjna

Odmiany liryki (temat)

patriotyczna, religijna, refleksyjna, miłosna, autotematyczna

Przebieg akcji w dramacie

ekspozycja, rozwinięcie akcji, punkt kulminacyjny, perypetia, rozwiązanie