BIO V5T1 cellen

Cel

Kleinste levende eenheid van een organisme

Prokaryoot

Cel zonder celkern waarvan het DNA los in het cytoplasma ligt

Eukaryoot

Cel met een celkern waarin het DNA zit

Voorbeeld prokaryoot

Bacterie

Voorbeeld eukaryoot

Dier

Kern (nucleus)

Bevat DNA en stuurt de cel aan

Kernmembraan

Omgeeft de kern en regelt transport in/uit de kern

Nucleolus

Maakt onderdelen van ribosomen

Chromosomen

Dragers van erfelijke informatie (DNA)

Cytoplasma

Geleiachtige vloeistof waarin organellen drijven

Grondplasma

Cytoplasma zonder organellen

Celmembraan

Buitenste laag die transport regelt en bescherming biedt

Endoplasmatisch reticulum (ER)

Transportnetwerk in de cel

Ruw ER

ER met ribosomen voor eiwitsynthese

Glad ER

ER zonder ribosomen

Ribosomen

Kleine organellen die eiwitten maken

Golgi-systeem

Bewerkt

Lysosomen

Bevatten enzymen die afval en oude organellen afbreken

Mitochondriën

Energiecentrales van de cel; maken ATP uit glucose

Centrosoom

Speelt een rol bij celdeling

Vacuole

Opslagruimte in planten; zorgt voor turgor

Plastiden

Alleen in plantencellen; voor fotosynthese

Chloroplast

Bevat chlorofyl; doet aan fotosynthese

Chromoplast

Geeft kleur aan bloemen en vruchten

Leukoplast

Kleurloos; slaat zetmeel op

Celwand

Stevige laag buiten het celmembraan (alleen bij planten)

Middenlamel

‘Lijm’ van pectine tussen plantencellen

Primaire celwand

Elastische buitenlaag van cellulose

Secundaire celwand

Houtige verdikte laag voor extra stevigheid

Stippels

Openingen in celwand voor plasmodesmata

Plasmodesmata

Cytoplasmabruggen tussen plantencellen

Celwand (plantaardig)

Aanwezig

Celwand (dierlijk)

Afwezig

Vacuole (plantaardig)

Groot en centraal

Vacuole (dierlijk)

Klein of afwezig

Plastiden (plantaardig)

Aanwezig

Plastiden (dierlijk)

Afwezig

Vorm plantaardige cel

Hoekig en stevig

Vorm dierlijke cel

Rond of onregelmatig

Enzym

Eiwit dat chemische reacties versnelt

Apo-enzym

Eiwitgedeelte van enzym

Co-enzym

Niet-eiwitdeel van enzym

Substraat

Stof waarop een enzym werkt

Actieve centrum

Plek in enzym waar substraat bindt

E-S-complex

Tijdelijke binding tussen enzym en substraat

Enzymactiviteit

Hoe snel een enzym een reactie uitvoert

Temperatuur (enzym)

Beïnvloedt snelheid; te hoog = denaturatie

pH (enzym)

Beïnvloedt structuur en werking van enzym

Activator

Stof die enzymwerking stimuleert

Remmer

Stof die enzymwerking vertraagt

Concurrerende remmer

Lijkt op substraat

Niet-concurrerende remmer

Bindt buiten actief centrum

Denaturatie

Onherstelbare vormverandering van een enzym

Evenwichtsreactie

Enzymen versnellen reacties zonder de uitkomst te beïnvloeden

Concentratie

Hoeveelheid opgeloste stof per volume

Diffusie

Beweging van deeltjes van hoge naar lage concentratie

Osmose

Diffusie van water via semipermeabel membraan

Semipermeabel membraan

Laat alleen bepaalde stoffen (zoals water) door

Osmotische waarde

Hoeveel opgeloste stoffen in een oplossing

Isotonisch

Gelijke osmotische waarde binnen en buiten

Hypotonisch

Lagere osmotische waarde buiten de cel

Hypertonisch

Hogere osmotische waarde buiten de cel

Hemolyse

Rode bloedcel barst door osmose in hypotonische oplossing

Wet van Fick

Wet die diffusiesnelheid beschrijft

Diffusiesnelheid

Hoeveel stof per seconde diffundeert

J

Symbool voor diffusiesnelheid

D

Diffusiecoëfficiënt

ΔC

Concentratieverschil

Δx

Diffusieafstand

Grote ΔC

Snellere diffusie

Klein Δx

Snellere diffusie

Groot membraanoppervlak

Snellere diffusie

Hogere temperatuur

Snellere diffusie

Passief transport

Transport zonder energie (diffusie

Actief transport

Transport met energie

Permease

Transporteiwit voor actief transport

Endocytose

Opname van stoffen via blaasje

Fagocytose

Opname van vaste stoffen

Pinocytose

Opname van vloeistoffen

Exocytose

Uitscheiding van stoffen via blaasje

Homeostase

Inwendig evenwicht in cellen/lichaam

Compartimentering

Organellen met aparte functies in de cel

Turgor

Druk van vacuole tegen celwand

Turgescent

Cel met maximale turgor

Plasmolyse

Cel verliest water

Grensplasmolyse

Moment waarop turgor nul is

Deplasmolyse

Cel herstelt na plasmolyse

Langdurige plasmolyse

Leidt tot celdood

Osmose bij planten

Zorgt voor stevigheid of slapheid