PANITIKAN LONG QUIZ PRELIMS (copy)

Webster

ang panitikan ay ang kabuuan o kalipunan ng mga pinagyamang isinulat o nailimbag sa isang tanging wika ng mga tao

Bro. Azarias

pagpapahayag ito ng mga damdamin ng tao hinggil sa iba’t ibang bagay sa daigdig, sa pamumuhay, sa pamahalaan, sa lipunan na may kaugnayan sa kaluluwa at Dakilang Lumikha

Ang Tunay na Panitikan

Ang ___ ay isang matapat na paglalarawan ng buhay na isinasagawa sa paraang masining. Isa rin itong maayos na pagtutugma-tugma ng mga karanasan ng tao, alinsunod sa ninanais na paraan ng pagpapahayag.

Long (1971)

naitala ng pinakamabubuting damdamin ng tao ang isang tunay na panitikan

Dr. Rufino Alejandro (1949)

ang panitikan ay katuturang bungang-isip na isinatitik

1. Malaman ng mga tao ang kanilang kalinangan at kasaysayan.

2. Mabatid nila ang kalakasan o kahinaan ng kanilang paniniwala at pag-uugali.

3. Maging matatag at matibay ang kanilang pagkalahi.

4. Malaman ang mga kapintasan at kagalingang pampanitikan upang lalong mapayabong.

5. Magkaroon ng pagmamalasakit sa ating sariling panitikan.

MGA LAYUNIN SA PAG-AARAL NG PANITIKAN

Klima

may kinalaman sa pag-iisip at pag-uugali ng tao.

Hanapbuhay

gawaing pang-araw-araw at mga tungkulin ng tao

Kinatitirhan

ang kinatitirhang pook ng lahi ay nagtatakda sa hilig at takbo ng talasalitaan at himig ng tayutay ng panitikan.

Lipunan at pulitika

mga ugaling panlipunan at mga simulaing pampulitika at pamahalaang nagdadala ng kahilingan at kabihasnang nagpapasama sa panitikan ng isang bansa

Relihiyon at edukasyon

ang tayog, lalim, at lawak ng isang panitikan ay nakukuha rin sa pananampalatayang dala ng relihiyon at sa kabihasnan at kalinangang naituturo ng pilosopiya ng edukasyon ng bansa.

Doctrina Christiana

Isinulat ni Padre Juan De Plasencia noong 1593. Naglalaman ito ng sampung utos ng Diyos, ang mga utos ng Santa Iglesya, ang pitong sakramento at ang labing-apat na pagkakawanggawa.

Nuestra Señora del Rosario

Ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas. Akda ito ni P. Blancas De San Jose noong 1602. Kinatatalaan ng mga novena at mga aral mula sa buhay ng mga santo at santa

Barlaan at Josaphat

 Isinulat sa wikang Griyego ni San Juan Damaceno at isinalin sa wikang Tagalog ng heswitang pari na si Antonio de Borja. Kauna-unahang nobelang Tagalog na nalimbag sa Pilipinas noong 1712. Binubuo ng 40 na kabanata, na binubuo ng 553 na pahina.

Koran

pinakabibliya ng mga Muslim at nagmula sa Arabia

Banal na kasulatan o Bibliya

Mula sa Palestina at Gresya. Nagmula sa salitang Griyego na “Biblios” na nangangahulugang koleksyon ng mga sinaunang aklat na kinasusulatan ng tungkol sa Diyos at ng Kaniyang pakikipag-ugnayan sa mga tao.

Lumang Tipan

binubuo ng 46 na mga aklat.

Bagong Tipan

binubuo ng 27 mga aklat.

Iliad at Odessey

Kinatutuhan ng mga alamat at mitolohiya ng Gresya

Maha-Bharatas

Kasaysayan ng pananampalataya ng Indiya.

Ang Aklat ng mga Patay

Kinapapalooban ng mga mitolohiya at teolohiya ng mga taga- Ehipto.

Divina Comedia

nagpapahayag ng moralidad, pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano.

Canterbury Tales

Naglalarawan ng mga ugaling Ingles at kanilang   pananampalataya.

Noli Me Tangere at El Filibusterismo

Pinakadakilang likha ni Dr. Jose Rizal na mula sa Pilipinas.

Patula o Panulaan (Poetry)

pagbubuo ng pangungusap sa pamamagitan ng salitang binibilang ang pantig sa taludtod na pinagtugma-tugma ang mga dulo ng mga taludtod sa isang saknong.

Tulang liriko o tulang pandamdamin

tula ng puso. Nagsasaad ito ng marubdob na karanasan, guniguni o damdamin ng may akda.

Dalit

nagbibigay parangal sa Maykapal.

Soneto

may labing-apat na taludtod at nagsasaad ng mga aral sa buhay.

Elehiya

isang uri ng panaghoy o panangis

Oda

pumupuri sa isang kadakilaang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao

Awit

ang mga paksa nito ay pag-ibig, pag-asa, kaligayahan, at   iba pa

Tulang Pasalaysay

tumutukoy sa mga pinapaksang mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa buhay, ang kagitingan at kabayanihan ng tauhan.

Awit / Korido

tulang nagsasalaysay ng pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa kaharian gaya ng hari, reyna, duke, prinsipe, at prinsesa.

Awit

labindalawang pantig

Korido

wawaluhing pantig

Epiko

isinasalaysay ang kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na kadalasang hindi mapaniwalaan dahil sa mga tagpuang makababalaghan at di-kapani-paniwala.

Karagatan

paligsahan sa tula na nilalaro bilang parangal sa isang patay.

Duplo

paligsahan sa tula na karaniwang ginaganap sa ikasiyam na gabi sa bakuran ng namatayan matapos mailibing ang patay bilang pang - aliw sa naulila nito.

Ensileda

paligsahan sa pagtula na ginagawa bilang pang- aliw sa namatayan. Ginagawa ito gabi - gabi hanggang ikasiyam na gabi.

Balagtasan

isa pang tagisan ng talino sa pamamagitan ng palitan ng katwiran pamamaraang patula.

lakan

lalaking nag babalagtasan

lakambini

babaeng nagbabalagtasan

lakandiwa

tagapamagitan sa balagtasan

Tulang pandulaan

dulang isinusulat nang patula tulad ng moro-moro at komedya

Balad

uri o tema ng isang tugtugin

Tanaga

tumutukoy ito sa mga maikling katutubong Pilipinong tula na naglalaman ng pangaral at payak na pilosopiyang ginagamit ng matatanda sa pagpapagunita sa   mga kabataan.

Haiku

isang panitikang tula na nagmula sa bansang Hapon.

Tula

ito ay uri ng akdang pampanitikan na binubuo ng mga saknong at ang bawat saknong ay binubuo naman ng mga taludtod.

Tradisyunal

Tinatawag na ___ ang isang tula kung mayroon itong sukat, tugma at indayog.

Malayang Taludturan

Itinuturing na ___ ang tula kung walang sukat at tugma o di- regular ang sukat at kumbensyunal ang tono o hagod.

Tugma

magkakasintunog ang huling pantig ng bawat taludtod

Sukat

tumutukoy sa bilang ng pantig, saknong, at taludtod ng tula.

Paksa o kaisipang taglay ng tula

ito ang mga nabubuong  kaalaman, mensahe, pananaw at saloobin nito

Talinghaga

kung napagagalaw nang husto ang guniguni ng bumabasa bunga ng pagtataka at pagtatanong

Imahen o larawang - diwa

kung may nabubuo sa guniguni ng mambabasa na isang tao, pook, sitwasyon o pangyayari.

Aliw - iw

 kung maindayog ang pagbigkas.

Tono

ito ang damdaming nakapaloob sa tula. Maaaring may kalungkutan, kasiyahan, galit, pag-aalala, at iba pa. Maaari ring ang tono ng tula ay nangangaral o kaya naman ay nang-aaliw.

Persona

tumutukoy sa nagsasalita sa loob ng tula.

Bugtong

binubuo ito ng mga parirala at mga pangungusap na maaaring patula at patalinhaga kung bigkasin.

kandila

Kung kailan mo pinatay, saka pa humaba ang buhay

langka

Baboy ko sa pulo, ang balahibo’y pako

ampalaya

Nang sumipot sa maliwanag, kulubot na ang balat

ilaw

Isang butil ng palay, sakot ang buong buhay.

anino

Ako ay may kaibigan, kasama ko kahit saan.

banig

Sa araw ay bumbong, sa gabi ay dahon.

siper

Dumaan ang hari, nagkagatan ang mga pari.

gamu-gamo

Munting hayop na pangahas, aaligid-aligid sa ningas

gumamela

Tinaga ko ang puno, sa dulo nagdurugo.

kubyertos

Naabot na ng kamay, ipinagawa pa sa tulay.

kulambo

Malaking supot ni Mang Jacob, kung sisidlan ay pataob.

kuliglig

Maliit pa si kumare, marunong ng humuni.

kulog

Baka ko sa palupandan, unga’y nakararating kahit saan.

kumpisalan

May bintana nguni’t walang bubungan, may pinto nguni’t walang hagdanan

gunting

Heto na si Kaka, bubuka-bukaka

kasoy

Magandang prinsesa, nakaupo sa tasa

paruparo

Hindi pari, hindi hari, nagdadamit ng sari-sari

mga mata

Dalawang batong itim, malayo ang nararating

tenga

Kay lapit-lapit na sa mata, di mo pa rin makita

baril

Sa maling kalabit, may buhay na kapalit

Salawikain

nagpapahayag ng aral sa buhay sapagkat kinapapalooban ng mabubuting payo ng mga matatanda na batay sa kanilang karanasan sa buhay

1. Payak

2. Karaniwan ang mga pananalita

3. May tugma ang karamihan

4. Kinasasalaminan ng puna sa buhay

5. Maiikling pangungusap

6. Pag-uulit ng mga salita

Katangian ng mga Salawikain

Maikling Kuwento

ito ay hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang. Isa itong masining na anyo ng panitikan.

Edgar Allan Poe

Ama ng Maikling kuwento at nagpahayag na ang maikling kuwento ay isang akdang pampanitikang likha ng guniguni o bungang- isip na hango sa isang tunay na pangyayari sa buhay.

Sebastian

Ang dula ay nagsimula noong mga unang taon ng pangungupkop ng mga Amerikano

Tiongson

Ang drama ay binubuo ng tanghalan, ibat ibang kasuotan, iskripto, “characterization”, at “internal conflict.”

Kuwento ng tauhan

inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa. Ang diin nito ay nasa mga tauhan.

Kuwento ng katutubong kulay

binibigyang-diin ang kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ng pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook.

Kuwentong bayan

inilalahad ang mga kuwentong pinag-uusapan sa kasalukuyan ng buong bayan

Kuwento ng kababalaghan

pinag-uusapan ang mga salaysaying hindi kapanipaniwala

Kuwento ng katatakutan

naglalaman ang kuwento ng katatakutan ng mga pangyayaring kasindak- sindak

Kwento ng madulang pangyayari

binibigyang diin ang kapanapanabik at mahahalagang pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago sa tauhan

Kwento ng sikolohiko

ipinadarama sa mga mambabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari at kalagayan. Ito ang uri ng maikling kuwentong bihirang isulat sapagkat may kahirapan ang paglalarawan ng kaisipan

Kwento ng pakikipagsapalaran

nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kuwento

Kwento ng katatawanan

nagbibigay-aliw at nagpapasaya naman sa mambabasa

Kuwento ng romansa

tungkol ito sa pagliligawan at pagmamahalan ng dalawang tao, karaniwan ng isang binata at dalaga

Paksa

pinakakaluluwa ng maikling kuwento.Tinatawag ring tema pamagat, dito umiikot ang kabuuan ng isang kwento

Banghay

tumutukoy sa pagkakasunud- sunod ng mga pangyayaring naganap sa kuwento

Kaisipan

ideya o ang mensahe sa kuwento

Panimula

ipinakikilala rito ang mga tauhan sa kuwento

Saglit na kasiglahan

naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang nasasangkot sa suliranin