Kaarten: Alle begrippen biologie vwo | Quizlet

Abiotische factoren

alle invloeden uit de levenloze natuur

Autotroof

In staat om organische stoffen te vormen uit anorganische stoffen en energie

Biodiversiteit

Verscheidenheid aan organismen

Biofysica

natuurwetenschap op de grens van biologie en natuurkunde

Beschrijvend onderzoek

de onderzoeker verzamelt observaties (data) die tot een concusie leiden

Biochemie

natuurwetenschap op de grens van biologie en scheikunde

Biosfeer

alle ecosystemen op aarde samen (systeem aarde)

biotische factoren

alle invloeden uit de levende natuur

Celdifferentiatie

proces, waarbij cellen steeds meer gaan verschillen in vorm en functie. Celdifferentiatie treedt op bij de ontwikkeling van een meercellig individu.

Chromosoom

bevatten het DNA (en genen) van de cel

Controlegroep

een controlegroep is bij wetenschappelijk onderzoek naar de werking of het effect van een bepaalde 'interventie' een groep met dezelfde kenmerken als de groep waarbij de interventie wordt verricht, maar waarbij de interventie niet wordt verricht. Op deze manier kan worden uitgesloten dat een waargenomen effect niet te wijten is aan spontane veranderingen.

Darmflora

wordt het geheel van micro-organismen aangeduid dat zich in het maag-darmstelsel bevindt

Darwin

Charles Darwin is de grondlegger van de evolutietheorie

Data

de verzamelde gegevens in dee onderzoek

DNA

hieruit is een chromosoom opgebouwd en bevat de erfelijke informatie van een organisme

Ecosysteem

min of meer begrensd gebied met bepaalde eigenschappen waarbinnen de abiotische en biotische factoren een eenheid vormen

emergente eigenschap

op elk hoger organisatieniveau verschijnen nieuwe eigenschappen

Enzymen

eiwitten die chemische reacties versnellen (katalyseren)

Eukaryoot

Organisme met cellen met een celkern, dubbele membranen en organellen

Evolutie

ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en verdwijnen

Gen

stuk DNA dat de info bevat voor 1 erfelijke eigenschap

generatio spontanea

het ontstaan van levende wezens uit levenloze materie

Genexpressie

het tot uiting komen van een gen

Genotype

wat staat er in het DNA (genen), de verzameling genen van een organisme

Heterotroof

Niet in staat zelf organische stoffen te maken, neemt organische stoffen op als voedsel

Hypothese

een mogelijke verklaring voor een bepaald natuurwetenschappelijk verschijnsel; veronderstelling

inductie

met inductie wordt, zowel in de huidige filosofische als in de wetenschappelijke betekenis een manier van redeneren bedoeld, die dient als bewijstechniek. Bij inductief redeneren komt men tot een algemene regel, generalisatie geheten, op grond van een aantal specifieke waarnemingen. Hierbij probeert men tot een zo algemeen mogelijke regel te komen.

katalyseren

het versnellen van chemische reacties

levenloos

iets wat nooit geleefd heeft

Levensgemeenschap

alle populaties die in een bepaald gebied leven

levensloop

elk organisme heeft een levensloop die eindigt met de dood van het individu

Literatuuronderzoek

het doen van een systematische studie op basis van wetenschappelijke literatuur en andere documenten om een wetenschappelijke vraagstelling te beantwoorden.

model(leren)

een vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid

natuurlijke selectie

verschijnsel dat individuen met een beter aan het milieu aangepast genotype een grotere overlevingskans en voortplantingskans hebben en daardoor meer in de populatie zullen voorkomen dan andere.

Observatie

natuurwetenschappelijke waarneming

Ontwerponderzoek

de onderzoeker maakt een concreet product als antwoord op de probleemstelling

Orgaan

deel van een organisme met een bepaalde bouw en functie

Orgaanstelsel

groep van samenwerkende organen

Organel

deel van een cel met eigen bouw en functie

Organisme

levend wezen

Paleontologie

natuurwetenschap op de grens van biologie en geologie

Populatie

groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich onderling voortplanten

Prokaryoot

Eencellig organisme zonder celkern of andere zichtbare organellen (bacteriën en archaea)

Protisten

alle organismen die niet tot de planten, de schimmels, de dieren of de prokaryoten kunnen worden gerekend. Protisten zijn veelal eencellig.

p-waarde

de kans dat er geen verschil is tussen de experimentgroep en controlegroep

Reproductie

het vermeerderen van biologische eenheden

Reproductieve isolatie

er vindt gedurende lange tijd geen voortplanting plaats tussen individuenvan verschillende populaties van dezelfde soort

Significant

significantie is een term uit de statistiek die aangeeft of aangenomen kan worden dat een waargenomen effect wel of niet door toeval is ontstaan. Men spreekt van een significante uitkomst als deze uitkomst in sterke mate de veronderstelling ondersteunt dat het waargenomen effect niet door toeval is ontstaan, maar door iets anders.

Soort

organismen die onderling kunnen voortplanten en daarbij vruchtbare nakomelingen krijgen

Steekproef

een representatieve selectie uit een groep die men wil onderzoeken

Stofwisseling

alle chemische reacties in een organisme

Systematiek

tak van de biologie die zich bezig houdt met het indelen van organismen volgens het ordeningssysteem

Taxanomie

tak van de biologie die zich bezig houdt met het ordeningssysteem

Validiteit

de validiteit of geldigheid van een test is de mate waarin de test meet wat hij zou moeten meten.

Weefsel

groep cellen met zelfde vorm en functie

actief transport

transport waarvoor energie nodig is

adulte stamcellen

volwassen stamcellen, bijvoorbeeld in het beenmerg die nog kunnen uitgroeien tot diverse soorten bloedcellen

ATP

adenosinetrifosfaat, energierijk molecuul

Celcyclus

opeenvolging van fasen in een zich delende cel. De celcyclus bestaat uit de mitose en de interfase. In de interfase zijn te onderscheiden de G1-, S- en G2-fase

Celmembraan

dun vlies rondom cel bestaande uit twee lagen fosfolipiden

Celwand

stevige laag om de cel bestaande uit cellulose, geen onderdeel van de cel

Centromeer

deel van een chromosoom, waar de twee zusterchromatiden aan elkaar verbonden zijn. Bij de kerndeling hecht aan het centromeer de spoeldraad vast

Centrosoom

in dierlijke cellen ligt net buiten de kernenvelop het centrosoom (spoellichaampje), dat zich bij de kerndeling verdubbelt, waarna elk centrosoom zich langzaam naar één kant van de kern beweegt. Geleidelijk ontwikkelt zich in de buurt van elk van de centrosomen een structuur van draden, het spoelfiguur

Chloroplasten

bladgroenkorrels, hierin vindt fotosynthese plaats

Cholesterol

tot de sterolen behorende vetachtige stof, die in de meeste dierlijke weefsels en lichaamsvloeistoffen voorkomt en een bestanddeel is van dierlijke celmembranen

Chromatide

Eén van de twee helften van een chromosoom, die bij het centromeer aan elkaar verbonden zijn. In de vroegste stadia van de celdeling zijn de chromatiden als overlangse helften van een chromosoom te zien

Chromoplasten

kleurstofkorrels in planten

Chromosoom

structuur, die in lineaire volgorde genen bevat. Chromosomen bestaan uit DNA en eiwitten en zijn te zien tijdens mitose en meiose

Concentratie

de hoeveelheid opgeloste stoffen

Cytoplasma

stroperige vloeistof in de cel die bestaat uit water met allerlei opgeloste stoffen en organellen

Cytoskelet

een netwerk van vezellige eiwitten in de cel; geeft vorm en langs cytoskelet worden stoffen en organellen vervoerd

Diffusie

verplaatsing van een stof van een hoge concentratie naar een lage concentratie

DNA-synthese

replicatie van DNA; verdubbeling van het DNA tijdens de S-fase van de interfase

Endoplasmatisch reticulum

ingewikkeld netwerk van dubbele membranen in de cel, dienend als transportkanalen

Endosymbiosetheorie

Eukaryoten ontstonden uit prokaryoten: door instulping van het celmembraan rondom het DNA ontstonden een kernmembraan, de celkern en het endoplasmatisch reticulum

Epitheel

dekweefsel

externe milieu

de omgeving van een organisme

Fagocytose

het opnemen van voedingsstoffen via blaasjes

Fosfolipide

bouwsteen van het celmembraan, bevat een hydrofobe staart en hydrofiele kop

G1-fase

periode tussen de mitose en DNA-synthese, waarin plasmagroei plaatsvindt

G2-fase

periode tussen de S-fase en de mitose

Golgi-systeem

organel waarin o.a. eiwitten worden opgeslagen en uiteindelijk vorm gegeven / opeenstapeling van platte blaasjes, elk omgeven door een membraan

Hydrofiel

waterminnend

Hydrofoob

waterafstotend

Hypertoon

de osmotische waarde van het externe milieu is hoger t.o.v. het interne milieu

Hypotoon

de osmotische waarde van het externe milieu is lager t.o.v. het interne milieu

intercellulaire ruimte

ruimte gevuld met lucht of water die ligt tussen de celwanden

Interfase

de fase tussen twee celdelingen in

interne milieu

de weefselvloeistof inclusief het bloedplasma

Isotoon

de osmotische waarde van het interne en externe milieu is gelijk

Kernmembraan

buitenste laag van het kernplasma

Kernporie

opening in het kernmembraan

Leukoplasten

kleurloze korrels in planten, die zich nog kunnen ontwikkelen tot chromoplasten, chloroplasten of zetmeelkorrels

Lysosomen

blaasjes die door het golgisysteem worden gevormd en verteringsenzymen bevatten

M-fase

M-fase of mitose is de fase waarin de kerndeling plaatsvindt. De M-fase bestaat uit profase, metafase, anafase en telofase

Microfilament

eiwitdraad in dwarsgestreepte spiervezels, bij contractie schuiven filamenten in elkaar

Mitochondrium

organel waarin verbranding plaats vindt (vrij maken van energie)

Mitose

kerndeling waardoor twee kernen ontstaan die hetzelfde genotype hebben als de oorspronkelijke kern

Motoreiwit

eiwitten die zich langs het cytoskelet verplaatsen en blaasjes en eiwitten vervoeren

Nanotechnologie

de techniek die het mogelijk maakt te werken met deeltjes in de grootteorde van nanometers (afkorting nm, een miljardste van een meter)