renaissance

de renaissance

• 15e - 16e eeuw

• begin in Firenze en Venetië

politieke en culturele context

• Italië goede economie, tijd voor kunst

• ORR valt, christenen vluchten met kunst van klassieke oudheid naar Italië

• de rest van Europa in crisis (pest, Honderdjarige oorlog) → geen tijd voor kunst

typische kenmerken renaissance

• symmetrie

• kleurrijk

• antropocentrisme

• ontwikkeling perspectief

• ideale lichamen

• voorstellingen van God

Het verhaam van Judith

• aanval door het Volk van Holofernes

• verleidt hem, voert hem dronken en snijdt zijn hoofd eraf

• klein volk wint tegen sterk leger met verstand

Dante Alighieri

• dolce stil nuovo

• Beatrice

• schreef in volkstaal Italiaans

• la Divina Commedia

• hij zet zichzelf in het verhaal en tekent met zijn naam (antropocentrisme)

dolce stil nuovo

Italiaanse literaire beweging door troubadours

• idealisering van de vrouw

• perfecte taal en stijl

• eenvoud

La Divina Commedia (14e eeuw)

• antropocentrisme (hij tekent met naam en is zelf hoofdpersonage en steekt tegenstanders in de hel)

• volkstaal (>< kerk, alle verhalen van Bijbel moesten in Latijn)

• eigen interpretatie van de Bijbel

• vagevuur uitgewerkt (gidsen; Vergilius, Bernardus en Beatrice)

• Divina toegevoegd aan naam om zichzelf te dekken van het feit dat hij God uitlacht

Fransesco Petrarca

• 14e eeuw

• vindt de sonnet uit (4433)

• schrijft altijd aan Laura

• liefde als paradoxiale ervaring: pijn maar ook vreugde

• humanist

• individu centraal

Petrarca versus Hendrik van Veldeke

• Petrarca stelt zich vragen bij het lijden

• Veldeke stelt regels voor zijn publiek terwijl Petrarca over zichzelf

• liefde geeft wijsheid >< Petrarca voelt zich dommer

het wisselspel van Petrarca en Dante

traditie: religieuze kader (wel eigen interpretatie), verering Beatrice en Laura, onbereikbare vrouw

vernieuwing: belangstelling KO, schrijven volkstaal, naam onder gedicht, nieuwe vorm

→ ze zijn niet echt renaissance

ontstaan renaissance

15-16e eeuw

• boekdrukkunst (verspreiding ideeën)

• het kompas (reizen)

• buskruit (einde ridderschap)

humanisme

• zelfstandig onderzoek

• kritisch zijn

• terugkeren naar de bron

• spanning: culturele ontplooiing en bewondering KO

reformatie

oorzaken: misbruik katholieke kerk, humanisme

gevolgen: belang volkstaal stijgt, scheiding der Nederlanden (protestant en katholiek), (Luther)

middeleeuwen versus renaissance

geestelijke maatschappij >< secularisering

collectivisme >< individualisme

fatalisme >< zelfbeschikking

memento mori >< carpe diem

theocentrisme >< antropocentrisme

poëtica

theorie op hoe literatuur eruit moet zien door Aristoteles en Horatius

• orde, harmonie, symmetrie

• utile dulci

• verfijning, sierlijkheid, polijsting

• oudheid

• natura, exercitatio, ars

• individu

• translatio, imitatio, aemulatio

• mimesis

de orde, harmonie, symmetrie

de perfectie van de mens en de kracht om te ordenen (sonnet, structuur)

utile dulci

nut koppelen in de vorm van een boodschap

verfijning, sierlijkheid en polijsting

als reflectie van hoe verfijnd de mens is

oudheid

metrum overnemen en inspiratie nemen

natura, exercitatio, ars

natura + exercitatio = ars

poeta vates + poeta faber = poeta doctus

pas met talent en training kom je tot kunst

individu

je mag over jezelf schrijven

translatio, imitatio, aemulatio

vertalen naar volkstaal, imitatio of aemulatio door meer christelijke godsdienst in plaats van Romeine goden

mimesis

de realiteit nastreven (=/= realisme)

• elementen van de werkelijkheid (personnages lijken op mensen), Griekse goden lijken op mensen

Sonnet 218 door Petrarca

Laura is de zon, andere vrouwen zijn maar sterren

als Laura vertrekt, doet hij dat ook

heel de wereld moet zich voelen zoals hij zich voelt

→ sonnet: orde, harmonie, symmetrie

Sonnet van Bredero

• sonnet (orde, symmetrie, harmonie) en metrum

• Aurora reist, hij is verliefd op haar maar kan alleen maar dromen over haar, ze verdwijnt overdag

• hij wi liever door en eeuwig dromen (vraagt aan Jupiter dat hij hem dood zodat het niet zelfmoord is en dus niet heidens is)

Geswinde Grijsaert

• de Grijsaert vliegt door de lucht en is sneller dan de wind, hij is nooit rustig

• de tijd stop nooit en gaat atijd verder, eet en slokt

• waarom gaat de tijd voor de auteur altijd zo traag?

• afwezigheid van zijn lief is moeilijk, hij verlangt de tijd te versnellen

• tijdgod Kronos: de tijd die alles kapot maakt