Geschiedenis begrippen 4e jaar hoofdstuk 6 t.e.m 15

carpe diem

pluk de dag

compositie

opbouw/ samenstelling van een kunstwerk

contrapost

het rechterbeen draagt het volle gewicht, het linkerbeen is ontspannen

fronton

stuk van de voorgevel, meestal in driehoeksvorm

geometrisch

meetkundig

ingetogen

kalm / rustig ( i)

sereen

kalm/ rustig (s)

koepel

meestal een halve bol

mecenas

Persoon die als beschermheer of -vrouw van kunstenaars, geleerden of sporters optreedt (sponsor)

memento mori

vergeet niet dat je sterfelijk bent

ora et labora

bid en werk

ornament

versiering

perspectief

diepte in een vlakke afbeelding zodat de verhoudingen kloppen

renaissance

wedergeboorte/herontdekking van de klassieke oudheid

symmetrie

links en rechts zijn mekaars spiegelbeeld

triomfboog

monumentale boog

zuil

kolom met meestal een ronde doorsnede

cassette

Een verdiept rechthoekig, vierkant of trapeziumvormig vlak, in het plafond (van een koepel)

fries

meestal het decoratieve stuk tussen de zuilen en het fronton

pilaster

platte zuil die op een gevel is gemetseld

stereotiep

vooroordeel, komt niet overeen met de werkelijkheid

voluut

krul-of spiraalvormige versiering

aanhanger

Supporter, volgeling

Ad fontes

Latijnse uitdrukking. Het betekent letterlijk: "naar de bronnen". Bron \= oorspronkelijke tekst

Anatoom

Een expert op het gebied van de bouw van het menselijk lichaam.

Antropocentrisme

de mens staat centraal

autoriteitsgeloof

Geloven wat een autoriteit (\= iemand met gezag, bijvoorbeeld een ouder, leraar, directeur, politicus, koning, paus, enz.) zegt.

boekdrukkunst

Een proces om geschriften te vermenigvuldigen door middel van een drukpers.

clerus

geestelijkheid

gezagsargument

Argument waarbij je verwijst naar personen met gezag, om het argument geloofwaardig te maken

herstellingskritiek

een tekst uit de oorspronkelijke staat willen herstellen

historische kritiek

kritisch zijn tov je bronnen terwijl je zoekt naar de waarheid

homo universalis

iemand die begaafd is op meerdere gebieden

humanisme

Een manier van denken waarin vier dingen centraal staan: klassieke oudheid, tekstkritiek, antropocentrisme en kritische ingesteldheid.

humanist

een aanhanger van het humanisme

kerkvader

Man die vroeger erg belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de christelijke kerk als instituut.

kritische ingesteldheid

onafhankelijk van anderen info analyseren en beoordelen

manuscript

een met de hand geschreven tekst

revolutionair

nieuw, iets totaal anders

scharniermoment

belangrijk moment

stelling

standpunt

tekstkritiek

een tekst in de oorspronkelijke staat willen herstellen

theocentrisme

het centrum van alles is God

utopie

Een ideale wereld die niet bereikt kan worden, een onmogelijke werkelijkheid, een wensdroom

visie

beeld of verwachting dat je hebt van de toekomst

wantoestand

slechte, onaanvaardbare toestand

sonnet

gedicht bestaande uit 14 regels

coup de foudre

liefde op het eerste gezicht

bekritiseren

kritiek hebben op

citaat

letterlijke uitspraak van iemand

absolute macht

volledige macht over alle domeinen van de samenleving

absolutisme

staatsvorm geleid door een onbeperkte alleenheerschappij

ambtenaren

iemand die werkt voor de overheid

burgerij

rijke elite (niet de adel)

centralisatie

macht of bestuur komt in handen van centrale instellingen

cijnskiesrecht

iedereen die een bepaalde som belastingen betaalt, krijgt automatisch één stem

constitutionele monarchie

monarchie waarbij de positie van de koning in been grondwet geregeld is

democratie

bestuursvorm waarbij het volk rechtstreeks of via vertegenwoordigers de wetten stemt en waarin de vrijheden van de burgers en minderheden door een grondwet worden beschermd

grondwet

document met daarin de rechten en plichten van elke burger en de werking van de staat

monarchie

staatsvorm waarbij de monarch door erfopvolging wordt aangeduid

opstand

verzet tegen het gezag

rechterlijke macht

macht die erop toeziet dat de wetten worden nageleefd

rechtstaat

staat waarin de burgers dankzij de grondwet en de wetten van het land beschermd worden tegen mogelijke willekeur van de machtshebbers

republiek

regeringsvorm met een voor een bepaald termijn verkozen staatshoofd

republikein

voorstander van een republiek als staatsvorm

revolutie

een plotselinge opstand van het volk die tot een blijvende verandering leidt

scheiding der machten

het opsplitsen van de politieke macht in wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht

soevereiniteit

hoogste gezag

trias politica

scheiding der machten

uitvoerende macht

macht die wetten uitvoert

verlicht despotisme

bestuursvorm waarbij de vorst de macht naar zich toe trekt, maar toch ook rekening houdt met het welzijn van het volk

wetgevende macht

macht die wetten maakt

royalist

aanhanger van de monarchie

contrarevolutie

iemand die tegen de revolutie is , of die tegenwerkt

Ancien Régime

maatschappij voor de franse revolutie

Empirisme

Zintuigelijke waarneming is de enig bron van alle kennis

encyclopedie

alfabetisch geordend boek met informatie en afbeeldingen over een groot aantal zaken en begrippen

filosoof

Iemand die van nadenken over fundamentele vragen haar/zijn beroep heeft gemaakt

kapitalisme

economisch systeem dat gebaseerd is op het maken van winst

liberalisme

vrij economisch verkeer

Norm

ongeschreven regel

onvervreemdbare rechten

rechten die per definitie zouden moeten verworven zijn vanaf de geboorte (vb. vrijheid)

onzichtbare hand

mechanisme van vraag en aanbod stuurt de economie

ratio

rede,verstand

rationalisme

leer die het menselijke verstand als enige bron van kennis erkent

rechtsstaat

een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de inwoners erg belangrijk zijn

rede

het verstand

soeverein

het bezitten van de hoogste macht

trias politica

scheiding der machten (er zijn drie machten: WM, UM RM)

verlicht absolutisme

absolute vorst die bereid was aantal verlichtingsideeën over te nemen (hielden wel de macht in handen)

verlicht despotisme

absolute vorst die bereid was aantal verlichtingsideeën over te nemen (hielden wel de macht in handen) ( met de D)

verlichting

het tijdperk van het rationalisme

volkssoeverniteit

het volk bezit de hoogste macht (de macht ligt bij het volk)

waarde

achterliggend ideaal

weerstandsrecht

het recht van de mens om in opstand te komen indien de vorst faalt

abdicatie

vrijwillige (troons)afstand

BTW

belastingen op toegevoegde waarde

centralisatiepolitiek

manier van besturen waarbij de macht verenigd is bij één persoon (of zo weinig mogelijk personen) of op één plaats

centraliseren

macht verenigen bij één persoon (of zo weinig mogelijk personen) of op één plaats

huwelijkspolitiek

het uithuwelijken van een familielid om de macht van de familie te behouden of uit te breiden