carpe diem
pluk de dag
compositie
opbouw/ samenstelling van een kunstwerk
contrapost
het rechterbeen draagt het volle gewicht, het linkerbeen is ontspannen
fronton
stuk van de voorgevel, meestal in driehoeksvorm
geometrisch
meetkundig
ingetogen
kalm / rustig ( i)
sereen
kalm/ rustig (s)
koepel
meestal een halve bol
mecenas
Persoon die als beschermheer of -vrouw van kunstenaars, geleerden of sporters optreedt (sponsor)
memento mori
vergeet niet dat je sterfelijk bent
ora et labora
bid en werk
ornament
versiering
perspectief
diepte in een vlakke afbeelding zodat de verhoudingen kloppen
renaissance
wedergeboorte/herontdekking van de klassieke oudheid
symmetrie
links en rechts zijn mekaars spiegelbeeld
triomfboog
monumentale boog
zuil
kolom met meestal een ronde doorsnede
cassette
Een verdiept rechthoekig, vierkant of trapeziumvormig vlak, in het plafond (van een koepel)
fries
meestal het decoratieve stuk tussen de zuilen en het fronton
pilaster
platte zuil die op een gevel is gemetseld
stereotiep
vooroordeel, komt niet overeen met de werkelijkheid
voluut
krul-of spiraalvormige versiering
aanhanger
Supporter, volgeling
Ad fontes
Latijnse uitdrukking. Het betekent letterlijk: "naar de bronnen". Bron = oorspronkelijke tekst
Anatoom
Een expert op het gebied van de bouw van het menselijk lichaam.
Antropocentrisme
de mens staat centraal
autoriteitsgeloof
Geloven wat een autoriteit (= iemand met gezag, bijvoorbeeld een ouder, leraar, directeur, politicus, koning, paus, enz.) zegt.
boekdrukkunst
Een proces om geschriften te vermenigvuldigen door middel van een drukpers.
clerus
geestelijkheid
gezagsargument
Argument waarbij je verwijst naar personen met gezag, om het argument geloofwaardig te maken
herstellingskritiek
een tekst uit de oorspronkelijke staat willen herstellen
historische kritiek
kritisch zijn tov je bronnen terwijl je zoekt naar de waarheid
homo universalis
iemand die begaafd is op meerdere gebieden
humanisme
Een manier van denken waarin vier dingen centraal staan: klassieke oudheid, tekstkritiek, antropocentrisme en kritische ingesteldheid.
humanist
een aanhanger van het humanisme
kerkvader
Man die vroeger erg belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van de christelijke kerk als instituut.
kritische ingesteldheid
onafhankelijk van anderen info analyseren en beoordelen
manuscript
een met de hand geschreven tekst
revolutionair
nieuw, iets totaal anders
scharniermoment
belangrijk moment
stelling
standpunt
tekstkritiek
een tekst in de oorspronkelijke staat willen herstellen
theocentrisme
het centrum van alles is God
utopie
Een ideale wereld die niet bereikt kan worden, een onmogelijke werkelijkheid, een wensdroom
visie
beeld of verwachting dat je hebt van de toekomst
wantoestand
slechte, onaanvaardbare toestand
sonnet
gedicht bestaande uit 14 regels
coup de foudre
liefde op het eerste gezicht
bekritiseren
kritiek hebben op
citaat
letterlijke uitspraak van iemand
absolute macht
volledige macht over alle domeinen van de samenleving
absolutisme
staatsvorm geleid door een onbeperkte alleenheerschappij
ambtenaren
iemand die werkt voor de overheid
burgerij
rijke elite (niet de adel)
centralisatie
macht of bestuur komt in handen van centrale instellingen
cijnskiesrecht
iedereen die een bepaalde som belastingen betaalt, krijgt automatisch één stem
constitutionele monarchie
monarchie waarbij de positie van de koning in been grondwet geregeld is
democratie
bestuursvorm waarbij het volk rechtstreeks of via vertegenwoordigers de wetten stemt en waarin de vrijheden van de burgers en minderheden door een grondwet worden beschermd
grondwet
document met daarin de rechten en plichten van elke burger en de werking van de staat
monarchie
staatsvorm waarbij de monarch door erfopvolging wordt aangeduid
opstand
verzet tegen het gezag
rechterlijke macht
macht die erop toeziet dat de wetten worden nageleefd
rechtstaat
staat waarin de burgers dankzij de grondwet en de wetten van het land beschermd worden tegen mogelijke willekeur van de machtshebbers
republiek
regeringsvorm met een voor een bepaald termijn verkozen staatshoofd
republikein
voorstander van een republiek als staatsvorm
revolutie
een plotselinge opstand van het volk die tot een blijvende verandering leidt
scheiding der machten
het opsplitsen van de politieke macht in wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht
soevereiniteit
hoogste gezag
trias politica
scheiding der machten
uitvoerende macht
macht die wetten uitvoert
verlicht despotisme
bestuursvorm waarbij de vorst de macht naar zich toe trekt, maar toch ook rekening houdt met het welzijn van het volk
wetgevende macht
macht die wetten maakt
royalist
aanhanger van de monarchie
contrarevolutie
iemand die tegen de revolutie is , of die tegenwerkt
Ancien Régime
maatschappij voor de franse revolutie
Empirisme
Zintuigelijke waarneming is de enig bron van alle kennis
encyclopedie
alfabetisch geordend boek met informatie en afbeeldingen over een groot aantal zaken en begrippen
filosoof
Iemand die van nadenken over fundamentele vragen haar/zijn beroep heeft gemaakt
kapitalisme
economisch systeem dat gebaseerd is op het maken van winst
liberalisme
vrij economisch verkeer
Norm
ongeschreven regel
onvervreemdbare rechten
rechten die per definitie zouden moeten verworven zijn vanaf de geboorte (vb. vrijheid)
onzichtbare hand
mechanisme van vraag en aanbod stuurt de economie
ratio
rede,verstand
rationalisme
leer die het menselijke verstand als enige bron van kennis erkent
rechtsstaat
een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de inwoners erg belangrijk zijn
rede
het verstand
soeverein
het bezitten van de hoogste macht
trias politica
scheiding der machten (er zijn drie machten: WM, UM RM)
verlicht absolutisme
absolute vorst die bereid was aantal verlichtingsideeën over te nemen (hielden wel de macht in handen)
verlicht despotisme
absolute vorst die bereid was aantal verlichtingsideeën over te nemen (hielden wel de macht in handen) ( met de D)
verlichting
het tijdperk van het rationalisme
volkssoeverniteit
het volk bezit de hoogste macht (de macht ligt bij het volk)
waarde
achterliggend ideaal
weerstandsrecht
het recht van de mens om in opstand te komen indien de vorst faalt
abdicatie
vrijwillige (troons)afstand
BTW
belastingen op toegevoegde waarde
centralisatiepolitiek
manier van besturen waarbij de macht verenigd is bij één persoon (of zo weinig mogelijk personen) of op één plaats
centraliseren
macht verenigen bij één persoon (of zo weinig mogelijk personen) of op één plaats
huwelijkspolitiek
het uithuwelijken van een familielid om de macht van de familie te behouden of uit te breiden