Psychologia sportu

Psychofizyczne uwarunkowanie sukcesu sportowego

Sport jest techniczny (technika jest najważniejsza)

Trener jest najbliżej zawodnika i on ma największy wpływ na niego.

Sukces - podział procentowy

95% sukcesu zależy od przygotowania technicznego, 5% przygotowanie mentalne ale czasem te 5% napędza te 95%

Cztery nogi stołu (herbat 2017)

Motoryka ● Technika ● Psychika ● Taktyka

R.H Cox - o psychologu

Prawdziwego psychologa sportu interesuje znacznie więcej niż tylko poprawa wyników sportowych. On widzi sport jako środek do wzbogacenia człowieka

Psychologia sportu - definicja

dziedzina zajmująca badaniem psychologicznych podstaw, procesów i efektów działalności sportowej (europejska federacja psychologii sportu, 1996)

Na co dzieli się psychologia sportu

Akademicka psychologie sportu ● Stosowaną psychologię sportu

Historia psychologii sportu

● Naryita Triplety - pierwsze badanie z psychologii sportu 1898 - facylitacja społeczna - cykliści

● 1925 Coleman Griffith - „ojciec psychologii sportu"-Laboratorium Badań Sportowych na Uniwersytecie Illinois. W 1932 zamknieto je - brak funduszy

● Związek Radziecki - po zakończeniu Il wojny światowej - rozwój psychologii sportu

● Lata 6o-te i 70-te - rutynowe korzystanie z usług psychologom sportowych u drużyne z byłego NRD i Związku Radzieckiego

● Lata 60-te - rozwój również w USA, Wielkiej Brytanii i innych krajach europejskich

● Do niedawna wszystkie badania zaliczono do dziedziny nauk o kulturze fizycznej a nie nauk psychologicznych

● 1986 Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne- oficjalnie uznało psychologię sportu za gałąź psychologii

● 1993 - Brytyjskie Towarzystwo Psychologiczne utworzyło Sekcje Psychologii Sportu i ćwiczeń ruchowych

Psychologia sportu - definicja słownik

„Zajmuje się wpływem uprawiania sportu na rozwój psychologiczny młodzieży i dorosłych, na ich ogólne samopoczucie, a także psychologicznymi aspektami sportu wyczynowego" (Slownik Psychologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, S.237)

Psychologia sportu - definicja encyklopedia sportu

Psychologia sportu zajmuje się badaniami psychologicznych podstaw aktywności człowieka w wychowaniu fizycznym, sporcie, rekreacji, rehabilitacji ruchowej" (Encyklopedia Sportu, Tom II, S.322)

Psychologia sportu - definicja w literaturze

Problematyka w literaturze psychologii sportu to m.in. : osobowość, psychomotoryka, procesy poznawcze, stres, lęk, stany psychiczne, psychoterapia, cechy psychiczne, emocje w sporcie, przygotowanie psychiczne do zawodów, stany przedstartowe, rola grupowa (tożsamość, konflikty ról);

Komitet Olimpijski Stanów Zjednoczonych maj1986 roku Rejestr Psychologii Sportu 3 kategorie psychologów sportowych

● Psychologowie sportowi doradcy/kliniczni

● Psychologowie sportowi edukacyjni

● Psychologowie sportowi naukowcy

Trening - definicja

Systematyczne ćwiczenia w celu uzyskania maksymalnej sprawności w uprawianej dyscyplinie sportu (Kopalinski, Stownik wyrazów obcych i zwrotów obcojgzycznych, 1994)

Trening mentalny

● Trening psychologiczny, umysłowy, relaksacyjno-wyobrażeniowy

● „Optymalizacja kompetencji osoby lub grupy osób, prowadząca do działania zgodnego z zadaniami sytuacji, przy wykorzystaniu metod psychologicznych" (Gabler, 1990, 5. 20 za Ktodecka-Rózalska, 1994)

Teoria psychodynamiczna oraz teoria cech

Jako podejścia akcentujące role osobowości sportowca

Podejście sytuacyjne

Akcentujące wpływy środowiskowe na zachowanie sportowca

Teoria spolecznego uczenia sie (Bandura,1977), uczyé sie agresywnych zachowan poprzez obserwacje swoich agresywnych idoli - profesjonalnych sportowcow. Np. Final Mistrzostw Swiata w Niemczech (9 lipca 2006) zakonczony czerwona kartka dla Zinedine' a Zidana

Np.. zawodnicy zachowuja sie pewnie w jednej sytuacji a beda bardziej spieci w innej bez wzgledu na okreslone cechy osobowosci. Dodatkowo jesli wplyw otoczenia jest bardzo silny, to efekt czynników osobowosciowych moze byé minimalny. Pilkarze spokojni i delikatni w sytuacjach pozasportowych podezas meczu moga zachowywaé sie agresywnie

Podejście interakcyjne

Jako podejście łączące wpływy osobowościowe i środowiskowe w procesie kształtowania zachowań sportowców

Znając osobowość zawodnika i specyfike sytuacji można mieć większy wpływ na zachowanie danej osoby.

Na przykład, ktoś o wysokiej agresywności jako cechy nie będzie zawsze reagował przemocą. W sytuacji gdy obserwuje mecz piłki nożnej w obecności własnej matki zachowuje się inaczej niż w towarzystwie podobnych do siebie widzów.,

Teoria cech

Sportowcy o odmiennych profilach osobowościowych będą inaczej się zachowywać. Na przykład sportowiec nastawiony rywalizacyjnie, bez względu na sytuacje czy wyniki będzie dawać z siebie wszystko

POMS – profil nastroju

Analizy empiryczne dotyczące psychologii osobowości

·      Poszukiwanie różnic w profilach osobowościowych zawodników uprawiających różne dyscypliny sportu i poszukiwanie psychologicznej sylwetki sportowca

·      Ustalenie różnic w profilach osobowości ludzi uprawiających sport w porównaniu z nieuprawiających sportu

·      Ustalenie tempa i zakresu zmian osobowości pod wpływem krótko i długotrwałego uprawiania sportu

·      Poszukiwanie związków zachodzących między strukturą osobowości zawodnika a sukcesem sportowym

Badania prowadzone na świecie

·      Czy istnieje „osobowość” sportowca?

·      Czy profile osobowościowe zawodników różnią się pomiędzy dyscyplinami

·      Prace ukierunkowane na określenie różnych kryteriów między innymi z zakresu osobowości do selekcji różnych dyscyplin sportu

Piramida sukcesu Taylor

·      Motywacja

·      Pewność siebie

·      Intensywność

·      Skupienie

·      Emocje

·      Nastawienie

4 nogi od stołu

·      Motoryka

·      Technika

·      Psychika

·      Taktyka

·      Stół stoi, bo ma 4 nogi, gdy jednej zabraknie ginie balans

Piramida sukcesu Lesyka

           I.                  Umiejętności podstawowe – umiejętności społeczne, formułowanie celów, motywacja nastawienie

        II.                  Umiejętności przygotowawcze – autorozmowa, wizualizacja

     III.                  Umiejętności startowe – kontrola stresu, kontrola emocji, koncentracja

C. Harwood R Anderson

·      Zaangażowanie

·      Komunikacja

·      Koncentracja

·      Kontrola

·      Pewność siebie

KOP - Blecharz, Nowicki

·      Koncentracja uwagi i Komunikacja

·      Opanowanie poziomu pobudzenia i emocji, i Odporność psychiczna w obliczu stresu

Pewność siebie w sytuacji treningowej i startowej

Terry Orlick

·      Koło atrakcji – wheel of highlights

·      Koło doskonałości – wheel of excellence

·      Highlights

·      Simple Joys

·      Pozytywna interakcja z ludźmi

·      Pozytywne skupienie

·      Zabawa i aktywność fizyczna

·      Czysta relaksacja

·      Własne odkrycia

·      Pozytywne odczucia

·      Własne osiągnięcia

Co potrzebne Orlick

·      Być podłączonym z działaniem

·      Uczenie się działaniu

·      Kontrola dystraktorów

·      Zaangażowanie

·      Gotowość psychiczna

·      Pozytywne wyobrażenia

·      Pewność

Umiejętności kluczowe Henschen

·      5 elementów

·      Relaksacja – np. trening oddechowy, trening medytacyjny, skanowanie ciała

·      Koncentracja – zwiększa możliwość skutecznego komunikowania się z własnym ciałem, Trening oddechowy

·      Wizualizacja – trening wyobrażeniowy

·      Dialog wewnętrzny

·      Procedury przedstartowe

Badania prowadzone na swiecie za: Tadeusz Tyszka (1991)

Czy istnieja specyficzne typy osobowosci sportowców.

Poszukujace zaleznosci pomiedzy cechami osobowosci zawodników w róznych dyscyplinach sportu, a sprawnoscia fizyczna, poziomem sportowym i osiagnieciami sportowymi.

Prace ukierunkowane na okreslenie róznych kryteriów, miedzy innymi z zakresu osobowosci do selekcji dla róznych dyscyplin sportu.

Wptyw sportu i éwiczen fizycznych na osobowosc - najrzadziej

Sportowy Darwinizm 6. model grawitacyjny"

Umiejętności kluczowe

Relaksacja

Koncentracja

Wizualizacja

Dialog wewnętrzny

Procedury przedstartowe

Relaksacja

Zwiększa możliwość skutecznego komunikowania się z własnym ciałem - np trening oddechowy

Koncentracja

Wzmacnia zdolność skupienia uwagi na tym co istotne i obniżenia lęku podczas zawodów

Wizualizacja

Poprzez wyobrażenia można ćwiczyć technikę wykonania, jak również przeprowadzić “umysłową próbę startu” w oparciu o dominujący styl wyobrażeniowy np. wzrokowy, kinestetyczny, słuchowy

Żeby osiągnąć cel trzeba już tam byś

Dialog wewnętrzny

Pozytywne autosugestie, np. chce..., mogẹ..., potrafie..., odblokowuja iródta energetyczne i przeciwdziataja negatywnym, samoutrudniajacym

Procedury przedstartowe

Wlasny "rytual" przedstartowy doprowadza do optymalnego pobudzenia i pelnej sprawnosci procesów poznawczych, zwiekszajac skutecznosé startowa zawodnika).

Umiejętność wyobrażeń

● Umiejętność wpływa na to do jakiego stopnia wykorzystanie (use) wyobrażeń będzie efektywne aby osiągnąć cel

● Można nad tym pracować

● Umiejetność wpływa np. na poziom pewności siebie czy na odpowiedź na lęk startowy

● Może mediować i moderować zależność pomiędzy używaniem a rezultatem

Wyobrażenia - po co?

● Rozwiązywanie problemów

● Budowanie pewności siebie

● Nowe umiejętności

● Odnowa po kontuzjach i ciężkich treningach

● Rozgrzewka psychiczna

● Uczenie sie strategii

● Podtrzymywanie i wzmacnianie umiejętności

● Kierowani e stresem

● Przegląd dokonań

Cumming i Williams (2012) - Zrewidowany model celowego wykorzystania wyobraźni w sporcie

Elementy treningowe najlepszych zawodników Orlick i Parington

Określenie celów treningowych

Kontrola emocji

Koncentracja uwagi

Trening symulacyjny

Podstawowa forma ćwiczenia relaksacyjne

Rozluźnienie mięśni

Uspokajanie oddechu i pracy serca

Stan spokoju i komfortu

Związek z koncentracją

Proces integracji i automatyzacji

Gdy fizyczne możliwości są na granicy, zawodnik może działać efektywnie dzięki zautomatyzowanej gotowości psychicznej, uwalniając swój pełny potencjał

Strategie wyznaczania celu

1. Cel wybrany wspólnie (trener, zawodnik), zaakceptowany

2. Cel realistyczny ale stanowiący wyzwanie

3. Cel jasno i konkretnie sformułowany

Cel - mobilizacja

Cele konkretne bardziej mobilizują niż ogólne

Cele etapowe - rola

Podtrzymanie motywacji

Osiąganie w krótkim czasie

Zadowolenie wzmacnia chęć do pracy

Utrwalenie celu ćwiczeniami psychicznymi

Droga od umysłu do mięśni

Badania nad hipnozą i sugestią

Ćwiczenia oddechowe

Liczenie oddechów

Trening relaksacji umysłowej

Badania EMG

Pobudzenie mięśniowe podczas wyobrażenia ruchu identyczne jak w rzeczywistości

Ćwiczenia związane z warunkami treningowymi

Wprowadzanie czynników zakłócających do treningu (hałas etc.)

Używanie słów kluczowych (sygnały, proste słowa np. na przód, kolana ugięte)

Ćwiczenia kontroli wzroku (błądzenie oczu, skierowanie wzroku, kontrola wzrokowa)

Koncentracja na teraźniejszości (tu i teraz)

Relaksacja progresywna

Technika relaksacyjna polegająca na świadomym napinaniu i rozluźnianiu poszczególnych grup mięśniowych w celu zwiększenia kontroli nad ciałem.

Trening autogenny (trening relaksacji umysłowej):

Technika relaksacyjna bazująca na sugestiach, prowadząca do osiągnięcia stanu odprężenia ciała i spokoju umysłu poprzez pasywną koncentrację na odczuciach.

Pasywna koncentracja

Stan, w którym ćwiczący skupia się na sugestiach i własnych odczuciach, ale nie stara się ich wywołać za wszelką cenę.

Obszary mózgu związane z treningiem

• Strumień brzuszny: Obszar mózgu związany ze świadomym myśleniem i kontrolą nad procesem nabywania umiejętności ruchowych.

• Strumień grzbietowy: Obszar mózgu związany z podświadomymi procesami i ośrodkiem automatyzacji ruchu.

• Neurony lustrzane: Neurony w mózgu aktywne zarówno podczas wykonywania czynności, jak i podczas obserwowania jej wykonywania przez innych.

Facylitacja społeczna

Zjawisko polegające na tym, że obecność innych osób lub ich rywalizacja wpływa na poprawę wyników w wykonywaniu zadań.

Profil umiejętności

Narzędzie diagnostyczne w formie kolistego diagramu, służące do oceny przez zawodnika (i/lub trenera) poziomu kluczowych właściwości i umiejętności decydujących o sukcesie w danej dyscyplinie.

Biofeedback

Procedura, w której dane dotyczące aktywności biologicznej organizmu są zbierane i przekazywane zwrotnie osobie, umożliwiając jej modyfikację tej aktywności.

Trening ideomotoryczny

Technika psychologiczna polegająca na wyobrażaniu sobie wykonywania określonych ruchów lub czynności, co może wpływać na ich późniejsze wykonanie.

Program Praktycznego Działania PPD

Zaplanowany przez psychologa sportu program oddziaływań, mający na celu rozwiązanie konkretnych problemów i wzmacnianie osiągnięć zawodnika, oparty na diagnozie i teorii psychologicznej.

Psycholog sportu, w oparciu o diagnozę i analizę zawodnika, opracowuje indywidualny plan działania, który może obejmować techniki samoregulacji emocji, kontroli stresu, poprawy koncentracji, motywacji i innych aspektów psychicznych istotnych dla sportowca

Goal orientation

Skupienie uwagi zawodnika głównie na osiągnięciu konkretnego wyniku lub celu (np. zdobycie medalu, pobicie rekordu).

Task orientation

Skupienie uwagi zawodnika na procesie wykonywania zadania, doskonaleniu umiejętności i czerpaniu satysfakcji z samego działania.

Filozofia konsultanta, model oraz wykorzystanie/integracja strategii i technik

Proces treningu mentalnego zaczyna się od fundamentalnych przekonań i wartości konsultanta, które kształtują jego model praktyki i prowadzą do wyboru konkretnych strategii i technik.

Umiejętności fundacyjne osobiste

Zapewniają silną podstawę dla sukcesu, obejmujące motywację, samoświadomość, produktywne myślenie, pewność siebie, uważność/akceptację i współczucie dla siebie.

Umiejętności i wydajnościowe

Kluczowe dla wykonania umiejętności podczas występu sportowego, takie jak umiejętności percepcyjno-poznawcze, koncentracja uwagi i zarządzanie energią.

Umiejętności twarde i miękkie

Umiejętności "twarde" są bardziej techniczne i dają się łatwo nauczyć (np. koncentracja), podczas gdy umiejętności "miękkie" są bardziej interpersonalne i rozwijane poprzez samoświadomość (np. współczucie dla siebie). Artykuł podkreśla znaczenie obu.

Framework

• Podstawowa struktura koncepcji ze uporządkowanymi i połączonymi częściami w celu zilustrowania procesu treningu mentalnego.

• Model: Zindywidualizowane lub przepisane podejście do prowadzenia usług w ukierunkowany i spójny sposób, często wynikające z filozofii konsultanta.

Strefa osiągnięć szczytowych

Stan, w którym dochodzi do harmonijnej współpracy umysłu i ciała oraz idealnego przepływu informacji, co przekłada się na optymalne wyniki.

HOPS

Akronim oznaczający harmonię, optymizm, pewność i spokój – hasło przewodnie i docelowe w pracy autora tekstu z zawodnikami i trenerami.

Model pierwotny vs zrewidowany

1. Celem pierwotnego modelu było kierowanie praktykami i badaczami w określaniu, jakiego typu/funkcji wyobrażeń (poznawczych i/lub motywacyjnych) użyć w danej sytuacji, aby osiągnąć pożądany rezultat.

2. Zrewidowany model zachowuje empirycznie potwierdzone komponenty pierwotnego modelu: "gdzie", "kiedy" i "dlaczego".

Zrewidowany model

Zaktualizowany model, który opiera się na pierwotnym modelu, zachowując jego komponenty "gdzie", "kiedy" i "dlaczego", a także uwzględniając "co i jak" (treść i charakterystyka), "kto" (jednostka) i "znaczenie", a także dokładniej opisując rolę zdolności tworzenia wyobrażeń. Koncentruje się na wyobrażeniach świadomie generowanych z konkretnym celem.

Model pierwotny

Pierwotny model autorstwa Martina, Moritza i Halla (1999) mający na celu kierowanie praktykami i badaczami w określaniu, jakiego typu/funkcji wyobrażeń użyć w danej sytuacji w celu osiągnięcia pożądanego rezultatu.

PETTLEP Model