nederlands toetsweek 1

Orienteren lezen

een eerste indruk krijgen van een tekst (titel)

globaal lezen

hoofdzaken uit de tekst halen (kernzinnen)

intensief lezen

een tekst helemaal begrijpen (betekenis van woorden)

Kritisch lezen

een tekst beoordelen (informatie juist?)

onderwerp

waar de tekst over gaat

Deelonderwerp

verschillende kanten van het onderwerp

hoofdgedachte

kortst mogelijke samenvatting van de tekst, hoofdgedachte is een mededelende zin

titel

maakt duidelijk waar de tekst over gaat en motiveert de schrijver om de lezer te laten lezen

ondertitel

kopjes of korte zinnen die fungeren als aanvulling op de titel

tussenkopje

geven structuur, lezer motiveren, kondigen deelonderwerp en zodat je de tekst snel kan scannen

alinea

witregel tussen alineas in en de spreker houdt een korte pauze

kernzin

belangrijkste zin in een alinea, begin of eind

citeren

letterlijk overnemen

eigen woorden

niet citeren, maar wel belangrijke woorden uit de tekst over te nemen

schrijfdoel

wat de schrijfer met de tekst wil bereiken

informeren

feiten opsommen.

instrueren

aanwijzingen geven.

uiteenzetten

feiten en hun samenhang.

overtuigen

Vooral argumenteren

beschouwen

van verschillende kanten belichten, de lezer laten nadenken

activeren

aanzetten tot een handeling of gedrag

amuseren

vermaken

uiteenzetting

informatieve tekst

betoog

schrijver ondersteunt zijn standpunt met argumenteren

beschouwing

schrijver voorlegt de lezer interpretaties, verklaringen of opinies

tekstvorm

Hoe de tekst er uit ziet

feitelijke uitspraak

Een uitspraak waarvan de schrijver of spreker meent dat deze waar, waarschijnlijk of aannemelijk is.

waarderende uitspraak

Een niet-feitelijke uitspraak.

intentie

intentie van de schrijver waarop hij over het onderwerp schrijft en hoe zich opstelt

toon

kun je afleiden op de opvattingen en gevoelens van de schrijver9

alineaverbanden

verbanden tussen alinea's

herhalimg van woorden of woordgroepen

aan het begin van een nieuwe alinea herhaal je woorden of woordgroepen van de vorige alinea

signaal woorden

geven een verband en kun je ook weten welk verband

signaalzinnen

aankondigende en terugblikkende

aankondigende zinnen

´ík zal verderop in de tekst een reeks bezwaren noemen´

terugblikkende zinnen

´eerder noemde ik al een reeks bezwaren´

Overgangszinnen met een verwijzing

zijn samenvattende zinnen aan het begin of aan het eind van een alinea. ze bevatten meestal een verwijzend woord: deze, die, dat

tegenstellend verband

geeft een tegenstelling aan, je kunt je standpunt benadrukken

opsommend verband

geeft een opsomming aan

oorzakelijk verband

koppelt een oorzaak aan een gevolg

redengevend verband

kondigt een reden aan

Uitleggend of toelichtend verband

leg je iets uit, licht je het een en ander toe

concluderend verband

leid je een conclusie in

samenvattend verband

Hiermee geef je een korte samenvatting van wat eerder is gezegd.

voorwaardelijk verband

met deze signaalwoorden stel je een voorwaarde

vergelijkend verband

Met dit verband geef je een vergelijking aan.

doel-middel

Met dit verband geef je aan dat er een middel nodig is om een doel te bereiken.

chronologisch verband

Met dit verband geef je aan hoe iets nu is vergeleken met vroeger, het geeft een ontwikkeling in de tijd aan.

verbindingswoorden

maak je duidelijk hoe de verschillende delen van de tekst met elkaar samenhangen

inleiding

1. belangstelling wekken

2. onderwerp introduceren en/of hoofdgedachte naar voren halen

3. aankondigen hoe de tekst is opgebouwd

4. de aanleiding noemen

5. de lezer of luisteraar welwillend stemmen

pakkende inleiding

goede inleiding

directe vragen

vraag waarop niet meteen een voor de hand liggend antwoord te geven, prikkely dit de nieuwsgierigheid van de lezer

retorische vraag

een vraag waarop je geen antwoord verwacht

openingszin

de eerste zin van een tekst

constatering

je stelt vast dat een bepaald verschijnsel of een bepaalde ontwikkeling plaatsvindt

anekdote

de schrijver vertelt een kort, kenmerkend of grappig verhaal, vaak als introductie van een probleem of verschijnsel

citaat

letterlijke weergave van wat iemand heeft gezegd

middenstuk

Bespreekt het onderwerp

slot

doel om de tekst af te ronden

samenvatting

Belangrijkste informatie uit een tekst in het kort opschrijven.

conclusie

eindoordeel, gevolgtrekking

aanbeveling

advies, raad

afweging

de schrijver weegt voor- en nadelen of mogelijke oplossingen tegen elkaar af en maakt zo een keuze

oproep

roept aan het eind van zijn tekst de lezer op iets te doen

uitsmijter

een opvallende of verrassende uitspraak

structuur/opbouw

hoe het verhaal in elkaar zit

functiewoorden

woorden die aangeven welke functie een alinea of een groepje alinea's in een tekst heeft

aanbeveling (advies)

De schrijver geeft, meestal aan het eind van zijn artikel, een goede raad of goed advies.

aanleiding

De schrijver geeft aan welke gebeurtenis hem ertoe gebracht heeft de tekst te schrijven

afweging

de schrijver weegt voor- en nadelen of mogelijke oplossingen tegen elkaar af en maakt zo een keuze

argument

de schrijver geeft aan waarom hij iets vindt. synoniem: reden

argumentatie

De schrijver geeft meerdere argumenten voor bepaalde opvattingen. synoniem: redenering

beantwoording

De schrijver geeft antwoord op vragen. Dat kunnen vragen van een ander zijn of van de schrijver zelf. synoniem: antwoord

begripsomschrijving

de schrijver probeert een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van een bepaald begrip te geven. synoniem: definitie

beoordeling

Een (positief of negatief) oordeel over een mening of een gebeurtenis.

bewering

Een uitspraak die de schrijver met argumenten moet onderbouwen. synoniem: mening, stelling

bewijsvoering

De schrijver probeert met feiten (uit onderzoek) de juistheid van een bepaalde stelling of theorie aan te tonen.

hypothese

Een voorlopig antwoord op de onderzoeksvraag

nuancering

de schrijver zwakt een bewering of standpunt af door te laten zien dat er ook andere gezichtspunten mogelijk zijn. synoniem: relativering