Pojęcia historia

szachinszach

perski „król królów”

cezura

wyraźna granica lub punkt przełomowy dzielący dwie epoki

hominidy

człowiekowate; ludzie, małpy człekokształtne oraz ich przodkowie

nomadzi

lud koczowniczy

nom, nomarcha

nom - jednostka administracyjna starożytnego Egiptu

nomarcha - urzędnik stojący na czele nomu

satrapia, satrapa

satrapia - jednostka administracyjna Imperium Perskiego,

satrapa - namiestnik prowincji, przedstawiciel króla (utrzymywał porządek, zbierał trybut)

trybut

opłata skladana w postaci pieniedzy lub innych dóbr silniejszemu władcy przez ludy mu podlegle

kruszec

ruda metalu

elektrum

stop złota i srebra

protoplasta

najstarszy znany członek rodu

relief

płaskorzeźba

stela

kamienna płyta z rzeźbą lub inskrypcjami

aojda, aojdowie

greccy pieśniarze; najwybitniejszym był Homer, który napisał Illiadę i Odyseję

hekatomba

ofiara składana bogom; pierwotnie Zeusowi w postaci stu wołów, skąd nazwa; ogromna ofiara w żołnierzach

panteon

zbiór wszystkich bogów danej religii

chiton

szata o kroju prostokąta, spinana na ramionach i wiązana w pasie, noszona zarówno przez kobiety jak i mężczyzn w starożytnej Grecji

kanopy

gliniane naczynią służące do przechowywania wnętrzności; na pokrywach znajdowały się wizerunki czterech synów Horusa, które według wierzeń starożytnych Egipcjan, miały ich strzec

diaspora

rozproszenie się narodu żydowskiego

oranci

sumeryjskie posagi modlących się wiernych; charakterystyczne dla nich są zlożone ręce i rozwarte szeroko oczy

Kodeks Hammurabiego

spisany w XVIII w. p.n.e. na diorytowej steli zbiór praw, stworzony w starożytnej Mezopotamii przez króla Hammurabiego

prawo talionu

uchwalona przez Hammurabiego zasada „oko za oko, ząb za ząb”

hegemonia

zwierznictwo jednego państwa nad drugim

symmachia

sojusz polityczno-wojskowy greckich polis

Związek Paloponeski

symmachia po hegemonem Sparty

metropolia

rodzime polis założycieli kolonii

diarchia

rządy dwóch królow w Sparcie

geruzja

rada starszych Sparty; zaliczano do nich 28 gerontów i dwóch królów; tylko oni mogli decydować o karze śmierci

eforowie

Pięciu urzędników kierujących polityką zagraniczną i administracją starożytnej Sparty, czuwających nad obyczajami króla iobywateli oraz sprawujących najwyższą władzę sądowniczą

spartiaci

pełnoprawni obywatele Sparty; byli zobowiązani do służby wojennej, w zamian za co, otrzymywali w dzierżawie ziemie

perojkowie

wolna, ale pozbawiona praw politycznych ludność starożytnej Sparty, zamieszkująca obszary wokół niej

heloci

niewolni chłopi w Sparcie

apella

zwoływane co miesiąc, zgromadzenie wszystkich dorosłych mężczyzn mających spartańskie obywatelstwo

krypteja

mordowanie hoplitów przez młodych spartan

diaita

styl życia Spartan, polegaj ący na surowej dyscyplinie i pełnym oddaniu ojczyżnie

agoge

rygorystyczny system wychowania przyszłych Spartiatów;

skończywszy 7 rok życia, chłopcy opuszczali rodzinny dom i b szkoleni w

hoplici

spartańscy ciężkozbrojni piechurzy; byli wyposażeni w zbroję z brązu oraz tarczę, zwaną hoplon

falanga

zwarty szyk bojowy hoplitów; zwykle po 8 rzędów

metojkowie

cudzoziemcy, przebywający w Atenach na dłużej niż miesiąc; płacił podatki i podlegał tym samym prawom co obywatele

fyla

jedna z dziesięciu jednostek administracyjnych Aten; każda z nich zawierała w sobie 3 różne trytie (miejską, nadmorską i śródlądową), które nie zawsze ze sobą sąsiadowały; każda wybierała 50 członków Rady Pięciuset

trytia

mniejsza jednostka z której składała się fyla

demagogowie

„przywódcy ludu”, wpływowi Ateńczycy, którzy nie sprawowali oficjalnie urzędów

ostracyzm

procedura, w której zapisywano imię osoby zagrażającej ustrojowi ateńskiemu

demos

pełnoprawni obywatele Aten

eklezja

zgromadzenie ludowe Ateńczyków, na których decydowano o najważniejszych sprawach państwa

archonci

najwyżsi urzędnicy w starożytnych Atenach, wybierani na roczną kadencję, a po jej zakonczeniu wchodzili w sklad areopagu; nie można było być ponownie archontem

areopag

w starożytnych Atenach najwyższa rada złożona z byłych archontów

heliaja